بیماری های خود ایمن که شامل بیش از 80 نوع شرایط خاص بالینی است، به وسیله وجود اتوآنتی بادی ها یا سلول های T خود واکنشگر علیه ساختارهای خودی (اتوآنتی ژن ها) ایجاد می شوند. تحقیقات  پیشنهاد می کند که بیماری های خود ایمن نتیجه تعامل عوامل محیطی و ژنتیکی  است. در این مقاله عوامل محیطی موثر بر اختلالات خود ایمنی بررسی می شود.

به نظر می رسد که ژن های متعددی باید در فرد برای ایجاد بیماری های خود ایمنی فعال شوند همچنین عوامل محیطی متعددی برای تحریک فعال سازی ایمنی مزمن که به خودایمنی منجر می شود وجود دارد. بنابراین باید از بیماری های مشابه همچون سرطان که شرایط پیچیده ای دارند و ممکن است عوامل خطرزای محیطی و ژنتیکی با یک توالی خاص قبل از پیشرفت بیماری دخالت داشته باشند الگو گرفت.

نوعی فلج ماهیچه ای است که علت آن فعالیت ایمنی علیه گیرنده های استیل کولین در سیناپس عصبی عضلانی است. این بیماری به صورت ضعف و احساس خستگی در عضلات چشمی، صورت، حلق، حنجره، اندامها و سایر عضلات بدن تظاهر می کند و در هر سنی دیده می شود.  بیماری میاستنی گراویس یک بیماری گرفتار کننده محل اتصال عصب-عضله  می باشد. این بیماری مخصوص صفحات انتهایی عضلات مخطط است که شامل اختلال عضلات، به ویژه عضلات سر و صورت، به صورت خستگی و ضعف پیشرونده در طی استفاده از عضلات می گردد. این اختلال معمولاً عضلات اطراف چشم، دهان، گلو و انتهای اندام ها را درگیر می سازد.

تشخیص بیماری های خود ایمن در آزمایشگاه های بالینی روتین دائماً توسط کشف آنتی بادی های خود ایمن جدید و نوآوری های فنی روش های ایمونواسی بکار گرفته شده، در حال چالش می باشند. این چالش ها خصوصاً در مورد ایمونواسی های چندپارامتری (Multi parametric immunoassays) وجود دارند. بکارگیری مناسب ایمونواسی های چند پارامتری در آزمایشگاه مستلزم دانش کامل عملکرد بالینی سیستم های آزمایش برای تک تک آنتی ژن ها، شرایط  توصیه شده در معیارهای بیماری و یا دستورالعمل ها و درخواست پزشکان می باشد. این مقاله خلاصه ای از روش های ایمونواسی موجود و کاربرد آنها به همراه محدودیت هایشان از لحاظ کاربرد بالینی ارائه می دهد.

سیستم کمپلمان شامل پروتئین های پلاسمایی و غشایی است که ایمنی ذاتی در برابر پاتوژن های میکروبی را ایجاد می کنند. فعالیت سیستم کمپلمان معمولا با ارزیابی اجزای کمپلمان نظیر C3,C4, و یا فعالیت CH50  تعیین می گردد.

سندرم آنتی فسفولیپید (APS)، یک بیماری خود ایمنی است که در آن بدن علیه فسفولیپید ها و پروتئین های همراه آن ها آنتی بادی تولید کرده و می تواند منجر به بروز علائم مختلف بالینی شود. علائم مشخص این بیماری شامل افزایش احتمال ترومبوز و عوارض بارداری است . انسداد عروق می تواند در ورید و یا شریان رخ دهد که از این بین  ترومبوز وریدی پا و آمبولی ریه از سایر موارد شایع تر است. APS خانم های باردار را با عوارض پر خطر بارداری مانند سقط خود به خودی یا زایمان زودرس روبه رو می کند. در موارد سقط  مکرر بدون دلیل مشخص احتمال بروز APS باید مد نظرقرار گیرد. 

در مواردی که مشکوک به کمبود ایمنی اولیه هستیم با رویکرد تشخیص پیش رو می توان به ارزیابی آزمایشگاهی PID یا  یمار یهای کمبود ایمنی اولیه پرداخت.

بدخیمی های خونی گروه ناهمگونی از سرطان ها با دلایل، شیوع، پیش آگهی و بقای متفاوت هستند. در مطالعات انجام گرفته روی جمعیت، بدخیمی های خونی به چهار دسته مختلف تقسیم بندی می شوند که شامل لوکمی، لنفوم هوچکین، لنفوم غیر هوچکین و میلوم هستند. در سال های اخیر سازمان بهداشت جهانی (WHO) در یک نشست جهت طبقه بندی بدخیمی های خونی، این بیماری ها را بر اساس  نوع و رده سلول درگیر (لنفوئید و میلوئید) و بلوغ سلولی تقسیم بندی کرده است. در این طبقه بندی، از ریخت شناسی (مورفولوژی) سلول، ویژگی های سطح سلولی (ایمونوفنوتایپینگ)، ژنتیک و معیارهای بالینی جهت تقسم بندی بیشتر هر گروه استفاده شده است.

 کمپلکس سازگاری اصلی بافتی(MHC) Major Histocompatibility Complex به عنوان یک گروه از ژن‌های کاملاً بهم چسبیده‌ای که آنتی‌ژن‌های HLA را کد می‌کنند و آنتی‌ژن‌های اصلی سازگاری بافتی هستند وجود دارند. این سیستم در پیوند عضو، سازگاری بین دهنده و گیرنده را تعیین می‌کند.  آنتی‌ژن HLA پپتیدهای خارجی را به دام انداخته و به گیرنده‌های سلول T عرضه می‌کند. بیش از 200 ژن در کمپلکس HLA بر روی کروموزوم 6 حضور دارند که بیش از 40 آنتی‌ژن لوکوسیتی را کد می‌کنند.

بدخیمی های خونی گروه ناهمگونی از سرطان ها با دلایل، شیوع، پیش آگهی و بقای متفاوت هستند. در مطالعات انجام گرفته روی جمعیت، بدخیمی های خونی به چهار دسته مختلف تقسیم بندی می شوند که شامل لوکمی، لنفوم هوچکین، لنفوم غیر هوچکین و میلوم هستند. در سال های اخیر سازمان بهداشت جهانی (WHO) در یک نشست جهت طبقه بندی بدخیمی های خونی، این بیماری ها را بر اساس  نوع و رده سلول درگیر (لنفوئید و میلوئید) و بلوغ سلولی تقسیم بندی کرده است. در این طبقه بندی، از ریخت شناسی (مورفولوژی) سلول، ویژگی های سطح سلولی (ایمونوفنوتایپینگ)، ژنتیک و معیارهای بالینی جهت تقسم بندی بیشتر هر گروه استفاده شده است.

بیماری آلزایمر نوعی بیماری تحلیل برنده  عصبی (neurodegenarative) است. در این بیماری ها، پروتئین های غیر طبیعی در داخل و خارج از سلول های عصبی تجمع یافته و منجر به تداخل با ارتباطات شبکه ی نورونی و در نهایت تخریب نورون های می گردند.

هپاتیت اتوایمیون (AIH) یکی از بیماری های کبدی میباشد که در اثر اختلال در عملکرد سیستم ایمنی ایجاد میشود. در این  بیماری ، سیستم ایمنی بدن به سلول‌های کبد حمله کرده و سبب التهاب سلول‌های کبدی می‌شود.

نئوپلاسم پلاسماسل ها (Monoclonal gammopathy of undetermined significance (M-GUS، مونوکلونال گاما پاتی، پلاسماسایتوما و مولتیپل میلوما) ناشی از افزایش کلون های B سل ترشح کننده آنتی بادی تغییر شکل یافته در مغز استخوان و در خون می باشند که منجر به گسترش مونوکلونال زنجیره سنگین ایمونوگلوبولین ها می شود.

رتینوپاتی اتوایمیون (AIR)  مجموعه بیماریهایی ایمونولوژیک هستند که  طی آنها آنتی ژنهای رتینال به عنوان اتوآنتی ژن شناسایی می شوند که منجر به تخریب رتینا می شوند. این بیماری ها با انواع دیگر بیماری ها و به ویژه بدخیمی ها می توانند همراه باشند.

رتینوپاتی اتوایمیون (AIR)  مجموعه بیماریهایی ایمونولوژیک هستند که  طی انها انتی ژنهای رتینال به عنوان اتوانتی ژن شناسایی می شوند که منجر به تخریب رتینال می شوند. این بیماری ها با انواع دیگر بیماری ها و به ویژه بدخیمی ها می توانند همراه باشند .

رتینوپاتی اتوایمیون (AIR)  مجموعه بیماریهایی ایمونولوژیک هستند که  طی انها انتی ژنهای رتینال به عنوان اتوانتی ژن شناسایی می شوند که منجر به تخریب رتینا می شوند. این بیماری ها با انواع دیگر بیماری ها و به ویژه بدخیمی ها می توانند همراه باشند .

اﻳﻤﻮﻧﻮﻓﻠﻮﺭﺳﻨﺖ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ (AMA) Autoantibodies against mitochondria ﺑﺮاﻱ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﺮﻭﻟﻮﮊﻳﻜﻲ ﺁﻧﺘﻲ ﺑﺎﺩﻳﻬﺎﻱ ﺧﻮﺩاﻳﻤﻦ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻴﺘﻮﻛﻨﺪﺭﻱ ﺑﻜﺎﺭمیرود. AMA خصوصا ﺩﺭ اﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﺎ ﺳﻴﺮﻭﺯ ﻛﺒﺪﻱ ﺻﻔﺮاﻭﻱ Primary biliary liver cirrhosis  ( PBC)ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺑﻌﻨﻮاﻥ ﻣﺎﺭﻛﺮﻫﺎﻱ اﻳﻤﻮﻧﻮﻟﻮﮊﻳﻜﻲ ﺑﺮاﻱ اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎﺭﻱ ﺧﻮﺩاﻳﻤﻦ ﺳﺨﺖ، اﻳﻦ ﺁﻧﺘﻲ ﺑﺎﺩﻳﻬﺎ اﺭﺯﺵ ﺗﺸﺨﻴﺼﻲ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺩاﺭﻧﺪ. ﺗﻌﻴﻴﻦ AMA ﺑﻪ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺻﻮﺭﺕ ﻛﻤﻲ و ﻛﻴﻔﻲ اﻣﻜﺎﻧﭙﺬﻳﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.

بیماری سلیاک،  انتروپاتی مرتبط با سیستم ایمنی است که به صورت حساسیت دائمی به گلیادین گندم یا سایر پرولامینهای موجود در جو در افرادی که از نظر ژنتیکی مستعد هستند تعریف می شود.

بیماری های درماتوزیس بلوز اتوایمیون، بیماری های مختص عضو اتوایمیون هستند. تظاهرات بالینی انها تاولهای پوستی و بریدگی در پوست و غشاهای مخاطی همراه ان است. مشخصه این بیماری ها ایجاد اتوانتی بادی هایی علیه پروتئین های ساختاری پوست می باشد. این پروتئین ها مسئول اتصال سلول به سلول در اپیدرم و اتصال اپیدرم به درم می باشند . اتوانتی بادی ها عملکرد چسبندگی را مختل می کنند که منجر به ایجاد شکاف می شود.

ﺑﻴﻤﺎﺭﻱ ﺳﻠﻴﺎﻙ ﻳﻚ ﺑﻴﻤﺎﺭﻱ ﺧﻮﺩاﻳﻤﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭاﻓﺮاﺩ ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺑﺎ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﮊﻧﺘﻴﻜﻲ ﺑﻌﻨﻮاﻥ ﻭاﻛﻨﺸﻲ ﺑﻪ ﮔﻠﻮﺗﻦ اﻳﺠﺎﺩ ﻣﻴﺸﻮﺩ.ﺁﻧﺘﻲ ﺑﺎﺩﻳﻬﺎﻱ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺳﺮﻡ و ﭘﻼﺳﻤﺎ ﻋﻠﻴﻪ اﻧﺪﻭﻣﻴﺰﻳﻮﻡ و ﮔﻠﻴﺎﺩﻳﻦ (GAF-3X) ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎﺩﻩ اﺯ BIOCHIP تعیین می شود. ﺩﺭ ﺗﺴﺘﻲ ﺑﺎ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ و اﺧﺘﺼﺎﺻﻴﺖ ﺑﺎﻻ ﺁﻧﺘﻲ ﺑﺎﺩﻳﻬﺎﻱ اﺟﺰاﻱ ﮔﻠﻴﺎﺩﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎﺭﻱ ﺳﻠﻴﺎﻙ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻜﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ.