کمبود ویتامین D

کمبود ویتامین D باعث اختلال در شکل گیری استخوان ها، نرمی استخوان در کودکان و استئومالاسیا در بزرگسالان می شود.در دوره زمانی آذر تا اردیبهشت ماه معمولا 60 درصد جمعیت کشور کمبود ویتامین D پیدا می کنند و سیر کمبود ویتامین D شدید می شود.این کمبود در تابستان به 40 درصد می رسد.ساخت ناکافی ویتامین D  در زمستان ناشی از تابش محدود نور خورشید است. افرادی که به طور متوسط 20 تا 30 دقیقه در معرض نور خورشید، حدود 5mg یا 200IU از میزان ویتامین D مورد نیاز روزانه ی خود را تأمین می کنند.افرادی که در معرض نور خورشید قرار نمی گیرند باید روزانه حدود IU 1000یا واحد mg 250 ویتامین D دریافت کنند. چنانچه غلظت ویتامین D خون از 10 نانو گرم(ng/ml) پایین تر باشد  کمبود شدید ویتامین D محرز است.

ارتباط کمبود ویتامین D و بیماری ها

پژوهش های اخیر نقش ویتامین D را در پیشگیری از بیماری ها به اثبات رسانیده است . این پژوهش ها بر پایه ی وجود گیرنده های ویتامین D است که تقریبا روی تمام سلول های بدن وجود دارد . این گیرنده ها شکل غیر فعال ویتامین D  که در گردش خون وجود دارد را به شکل فعال آن یعنی (1,25 OH D3) تبدیل می کند . بنابراین به نظر می رسد علاوه بر نقش کلاسیک ویتامین D در منتابولیسم و ساخت استخوان ها (استخوان سازی) این ویتامین نقش بسیار مهمی در پیشگیری بسیاری از بیماری ها دارد .

غلظت پایین (کمبود) ویتامین D ممکن است با بروز اختلالات مزمنی چون بیماری های خود ایمنی ، درد عضلات، سرطان ها ، بیماری های مزمن ، و حتی اختلالات قلبی و عروقی ، پوکی استخوان ، ضعف عضلات و فیبرومیالژیا ارتباط داشته باشد .کمبود ویتامین D ممکن است فرآیند پوکی استخوان و در نتیجه تغییرات متابولیسم کلسیم در دوران یائسگی را تشدید کند .اگر غلظت ویتامین D بین 20 تا 10 (ng/ml) باشد کمبود خفیف تا متوسط وجود دارد . میزان طبیعی ویتامین D حدود 10 تا 20 (ng/ml) است .

مقدار پیشنهادی آن روزانه (400IU -10Mg) می باشد.در بعضی کشورهای اروپایی، پیشنهاد برای افراد بالای 60 سال،IU 800 یا Mg20 می باشد. به هر حال بعضی پزشکان در ایالات متحده امریکا، تا میزان IU2000 روزانه ویتامین D را جهت درمان یا پیشگیری از پوکی استخوان و اطمینان از جذب بهینه کلسیم رژیم غذایی تجویز کرده اند.

درمان کمبود ویتامین D ذخیره ای

جهت درمان کمبود ویتامین D ذخیره ای، معمولا" فرم پرل ۵۰۰۰۰ واحدی هفتگی را میدهیم، و تنها مواردی که بیمار مشکلات گوارشی و بلع دارد و یا قادر به خوردن ازراه دهان نمیباشد، از فرم تزریقی استفاده میکنیم و به تجربه ثابت شده یک تک دوز ویتامین D تزریقی به صورت depo، یا باعث رسیدن به سطح مناسب ویتامین D برای چند هفته نمیشود و ذخایر ویتامینD باید به تدریج به سطح طبیعی برسد یا باعث یک سطح توکسیک میشود. و همچنین مواردی ازحساسیت به ماده نگهدارنده آمپول دیده شده است. در مواردی که سطح ویتامین د درحد۲۰-۳۰ نانوگرم پرمیلی لیتر یعنی lnsufficient است باشد ۴ عدد پرل ۵۰۰۰۰، هفته ای یک عدد و اگر ویتامین D سطحش ۱۰-۲۰ باشد ۶عدد هفتگی، و اگر زیر۱۰نانوگرم پر لیتر باشد، ۸عدد و اگر زیر ۵ باشد۱۰-۱۲عدد میدهیم.

 در مورد کودکان که سن پایین دارند و پرل ویتامین را نمی توانند بخورند، یک امپول ۳۰۰۰۰۰ هزار را با ۳۰سی سی  روغن زیتون خوراکی حل کرده و یک روز درمیان ۱سی سی بدهید.

میتوان از چند راه اقدام به درمان خوراکی کرد

۱) اگر قادر به خوردن پرل ۵۰۰۰۰ بود، هفته ای یک بار بدهیم،  اگر قادر به بلعیدن ان نبود، یا با سرسوزن مایع ان را خالی کنند، یا به هر روشی پرل را پاره کرده و مایع داخل ان را با غذا و ترجیحا با غذای چرب، مثلا" یک قاشق روغن زیتون بدهید، یا کپسول را با اب خیس کرده تا نرم شود و قادر به بلعیدن باشد، یا برخی پرل را داخل غذای بچه میگذارند.

۲) راه دیگر که بهتر است، این است که با توجه به سطح ویتامین د بیمار، امپول ۳۰۰۰۰۰را با 30cc، روغن زیتون حل کرده و یک روز درمیان یک سی سی بدهند.

۳) راه دیگر که در بعضی مقالات نوشته استفاده از قطره ویتامین، A-D، به مقدار دو برابر، یعنی روزانه ۲سی سی، در موارد کمبود روزانه و در موارد insufficient، یک روز درمیان ۲سی سی، تا یک ماه، میباشد. برخی این روش را با توجه به وجود ویتامین A همراه و احتمال توکسیک شدن، انرا قبول ندارند، که البته سطح توکسیک ویتامین A با این مقدار بر اساس منابع موجود به نظر بوجود نمی اید و مشکلی ندارد. و امروزه نیز قطره خوراکی ویتامین د،به تنهایی که به همراه ویتامین Aنباشد،در ایران موجود است.

درنهایت، با توجه به اینکه میزان دوز حدود ۵۰۰۰-۷۰۰۰، واحد ویتامین د هفتگی در مورد کمبود ویتامین د برای درمان کمبود ان در کتاب ها نوشته و مقدار دوز توتال ان۳۰۰-۶۰۰ هزار واحد در یک دوره درمانی است، ما از ابتدا در تمام موارد ۶۰۰ هزار واحد نمیدهیم و بر اساس میزان کمبود مقدار ان را مشخص میکنیم. و بر اساس فرم های موجود ویتامین د در ایران این پروتکل درمانی به تجربه روش قابل اجرای خوبی است، هرچند در مورد نحوه درمان مطالعات زیادی در حال انجام است، و بایستی درمان به نحوی باشد که بیمار دچار هیپرویتامینوز و مسمومیت ناشی از ان نشود.