دسته بندی مطالب

غربالگری سلامت جنین غربالگری سلامت نوزادان غربالگری و پیشگیری از سرطان خدمات تشخیص پزشکی و بالینی خدمات ایمونولوژی و ایمونوفلورسانس خدمات پاتولوژی و سیتو پاتولوژی آموزش های همگانی و تخصصی همکاران و متخصصین آزمایشگاهی

تست JAK2 جهت تشخیص پلی‌سیتمی‌ورا (اریتمیا)

| تعداد بازدید : 50777

پلی‌سیتمی‌ورا یک نوع بیماری خونی میلوپرولیفراتیو می‌باشد، که در آن پیش ساز سلولهای بنیادی مغز استخوان بیش از حد فعالیت کرده و میزان زیادی گلبول قرمز می‌سازد که البته ممکن است تولید پلاکت و گلبول‌های سفید خون نیز افزایش یابد. علائم این بیماری بیشتر در اثر افزایش گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها ایجاد می‌شود و افزایش گلبول‌های سفید مخصوصا یک نوع از آنها به نام نوتروفیل‌ها، کمتر این بیماری را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بیشتر نگرانی‌ها از این بیماری، غلیظ شدن خون است که در نتیجه افزایش گلبول‌های قرمز خونی می‌باشد.

تست JAK2 جهت تشخیص پلی‌سیتمی‌ورا (اریتمیا)

بیماری‌های میلوپرولیفراتیو

بیماری‌های میلوپرولیفراتیو، از جمله بیماری‌های تکثیری مغز استخوان می‌باشد که در اثر برداشته شدن اثر مهاری در تقسیمات سلول‌های میلوئیدی در مرحله بلوغ رخ می‌دهد. نتیجه آن باعث می‌شود سلولها بدون نیاز به فاکتورهای رشد، تقسیم ‌شوند و سلولهای خاص از آنها، در مرحله بلوغ باقی بمانند. ‌همه بیماری‌های کلونال(تکثیری مغز استخوان) از انواع سرطان‌ها می‌باشند، که در اثر یک یا بیشتر از یک جهش در فقط یک سلول ایجاد می‌شوند.این عارضه در میان یهودی‌ها به فراوانی یافت می‌شود و مردان بیشتر از زنان، تحت تاثیر این بیماری قرار می‌گیرند. حدود سنی اشخاص که دچار این بیماری می‌شوند، 60 تا 65 سالگی بوده و افراد جوان‌تر از 30 سال کمتر دچار آن می‌شوند. این بیماری، می‌تواند با علامت یا بدون علامت باشد.

 

انواع بیماری‌های میلوپرولیفراتیو:

پلی‌سیتمی‌ورا(PV): زمانی اتفاق می‌افتد که سلولهای پیش‌ساز مغز استخوان بیش از اندازه گلبول قرمز تولید کند. درصد بالایی از بیماران پلی‌سیتمی‌ورا دارای جهش در ژن V617F JAK2، می‌باشند. شیوع این بیماری تقریبا 22 مورد از هر 100000 نفر می‌باشد.

ترومبوسیتوز ادیوپاتیک: زمانی رخ می‌دهد که سلولهای پیش‌ساز مغز استخوان بیش از اندازه تولید پلاکت کند. پلاکت‌ها با تجمع یکدیگر، لخته ایجاد می‌کنند. در اثر این اتفاق در این بیماران عوارض عمده ترومبوز دیده می‌شود نیمی از این بیماران دارای جهش در ژن V617F JAK2، می‌باشند.

میلوفیبروزیس ادیوپاتیک (MF): زمانی رخ می‌دهد که سلولهای پیش‌ساز مغز استخوان بیش از اندازه تولید بافت فیبروز مغز استخوان بکند. نیمی از این بیماران دارای جهش در ژن V617F JAK2، می‌باشند.

لوسمی میلوئیدی مزمن (CML): سرطان مغز استخوان می‌باشد.

 

جهش‌های بیماری‌های میلوپرولیفراتیو:

بیماری‌های میلوپرولیفراتیو دارای جهش‌ در ژن‌های JAK2، CALR و MPL، می‌باشند. که از بین این جهش‌ها، جهش در ژن JAK2 مهمترین جهش محسوب می‌شود.

جهش‌های ژن JAK2:

ژن JAK2 بر روی کروموزوم 9 با موقعیت (9p24) قرار دارد. تقریبا همه‌ی بیماران پلی‌سیتمی‌ورا، دارای یک جهش در این ژن می‌باشند.

96% از بیماران دارای یک جهش فعال‌کننده سوماتیکی در اگزون 14 (V617F JAK2 ) و 3% از بیماران دارای یک جهش فعال کننده سوماتیکی در اگزون 12 از ژن JAK2 می‌باشند.

جهش اگزون 14 از ژن JAK2 (V617F JAK2)، در نیمی از بیماران با انواع ترومبوسیتوز ادیوپاتیک و میلوفیبروزیس ادیوپاتیک دیده می‌شود و جهش اگزون 12 از ژن JAK2 در آنها نادر می‌باشد.

جهش‌های ژن CALR:

ژن کالرتیکولین در موقعیت 19p13.2 قرار گرفته است. این ژن، پروتئینی را بیان می‌کند که در شبکه آندوپلاسمی با کلسیم پیوند داده و در کنترل کیفی سنتز پروتئین‌ها و تاخوردن آنها نقش دارد. جهش در این ژن در پلی‌سیتمی‌ورا نادر می‌باشد اما در حدود %30 از بیماران با PMF و حدود %20 از بیماران با ET دیده می‌شود. بنابراین به عنوان شایع‌ترین اختلال کروموزومی در ترومبوسیتمی ضروری و مایلوفیبروزاولیه در مواردی که جهش JAK2 منفی می‌باشد، محسوب می‌شود.

جهش‌های ژن MPL:

ژن گیرنده ترومبوپویتین، در موقعیت 1p34، قرار دارد.این جهش در تقریبا %4 از بیماران با ET، در %8 از بیماران با PMF و به صورت نادر در پلی‌سیتمی‌ورا دیده می‌شود.

پلی‌سیتمی‌ورا: توسط یک یا بیش از یک جهش در سلولهای پیش‌ساز سلولهای خونی، بوجود می‌آید، نتیجه این جهش‌ها منجر به تولید‌ بیش از حد سلولهای خونی می‌شود. تقریبا همه بیماران PV، یک جهش در ژن JAK2 دارند. بیشتر مبتلایان به PV، سابقه خانوادگی این بیماری را ندارند اما با این حال ممکن است بیش از یک عضو از اعضای خانواده مبتلا باشند

علائم

  • اریتروملالژیا(خارش شدید پوست و درد شدید در کف دست‌ها و پاها که با قرمزی پوست نیز همراه است از شایع‌ترین نشانه پلی‌سیتمی‌ورا می‌باشد).

  • قرمزی پوست و یا تغییر رنگ پوست متمایل به کبودی مخصوصا کف دست‌ها، نرمه گوش، بینی و گونه‌ها

  • خارش شدید پوست بعد از استحمام با آب گرم (علت: آزاد‌شدن غیرطبیعی هیستامین یا تولید پروستاگلاندین‌ها)

  • آرتریت نقرسی (التهاب دردناک مفاصل که ناشی از افزایش اسیداوریک می‌باشد در %20 از بیماران)

  • زخم معده، زخم اثنی عشر(علت: افزایش هیستامین از ماست سل‌ها، افزایش استعداد ابتلا به عفونت باکتری H-پایلوری، افزایش آزادشدن هیستامین و افزایش اسید معده مرتبط با پلی‌سیتمی‌ورا)

  • اختلال در جریان خون (علت: زیاد بودن گلبول‌های قرمز خون و در نتیجه تجمع آن‌ها به هم)

  • ترومبوز(علت: بالا بودن تعدادپلاکت‌ها که باعث تشکیل لخته می‌شود)

  • عوارض عمده ترومبوتیک، شامل: سکته قلبی، مغزی، ترومبوز وریدی عمقی، آمبولی‌ریوی و... که ممکن است گاهی‌اوقات اولین علامت فرد پلی‌سیتمی‌ورا باشد.

  • بزرگ شدن طحال

  • سر درد، سرگیجه، عدم تمرکز، خستگی، مشکل در تنفس، از علائم رایج می‌باشد.

  • اختلالات بصری از قبیل تاری دید

  • تعریق بیش از حد

  • احساس صدای وز وز در گوش

  • خونریزی یا کبودی (علت: فاکتورهای انعقادی خاص، در این بیماران به مقادیر کافی تولید نمی‌شود، در نتیجه به صورت جزئی در % 25 از بیماران خونریزی از یک زخم یا جراحت کوچک اتفاق می‌افتد.)

 

روش‌های تشخیص:

آزمایش CBC: اندازه‌گیری هماتوکریت، غلظت هموگلوبین، شمارش گلبول‌های قرمز، که منعکس کننده افزایش تعداد سلولهای‌قرمز‌خونی، تعداد پلاکت‌ها یا تعداد گلبولهای سفید خونی

سونوگرافی یا معاینه فیزیکی: بررسی بزرگ شدن کبد یا طحال، ازدیاد خون در یک نقطه یا وجود ندول‌های ‌نقرسی

اندازه‌گیری سطح سرمی اریتروپویتین

 

روش‌های تشخیص مولکولی انواع بیماری‌های میلوپرولیفراتیو از جمله پلی‌سیتمی‌ورا ‌:

بررسی جهش‌های موجود در ژن JAK2، یک تست خونی می‌باشد که در آن بعد از استخراج DNA از خون و تکثیر منطقه ژنی به روش PCR و تایید منطقه تکثیر شده از طریق ژل الکتروفورز، محصول PCR جهت تعیین توالی به روش سانجر ارسال می‌گردد. پس از آن با آنالیز نتایج حاصل از تعیین توالی، نوع ژنوتیپ فرد مشخص می‌شود. روش مولکولی دیگر برای بررسی تمامی جهش‌های مرتبط با پلی‌سیتمی‌ورا، روش Real Time-PCR می‌باشد.

درمان:

پلی‌سیتمی‌ورا، یک بیماری مزمن می‌باشد. هر چند که این بیماری قابل درمان نمی‌باشد اما یکی از بهترین روش درمان برای بیماران پلی‌سیتمی‌ورا، خون گرفتن می‌باشد. آنقدر از بیمار خون گرفته می‌شود که بیمار دچار آنمی فقر آهن شود. باید هر فصل یکبار از این بیماران خون گرفته شود تا نشانه‌های بالینیشان بهبود یابد.

یکی از علائم این بیماری، اریتروملاژیا می‌باشد. حالتی است که در آن، افزایش پلاکت‌‍‌ها یا تجمع پلاکت‌ها منجر به ایجاد لخته‌های خونی کوچک در عروق اندام‌های انتهایی می‌شود که این مشکل به سرعت به درمان با آسپرین، پاسخ می‌دهد.

 

پیش آگهی:

روش تشخیص مولکولی از این جهت اهمیت دارد که می‌تواند در پیش‌آگهی یا تعیین نوع داروی مناسب جهت درمان کارآمد باشد. در صورتی که فرد دارای جهش JAK2 باشد این بدین معنا نمی‌باشد که پلی‌سیتمی‌ورا دارید یا در آینده حتما به آن دچار خواهد شد. اما این جهش در بیش از %90 از بیماران PV دیده شده. در صورتی که شما دارای این جهش می‌باشید با پزشک خود در رابطه با ارزیابی‌های بیشتر مشورت کنید.

این بیماری را می‌توان برای یک مدت طولانی مدیریت کرد و افراد یک زندگی با کیفیت تقریبا مناسبی داشته باشند.

 

منبع:

Tefferi A, Barbui T. Polycythemia vera and essential thrombocythemia: 2017 update on diagnosis, risk‐stratification, and management. American Journal of Hematology. 2017;92(1):94-108.


نویسندگان

عاطفه فرهنگ مهر، دکتر محمد کاظمی، دکتر محمد امین طباطبائی فر (متخصص ژنتیک پزشکی)، واحد تحقیق و توسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک اریترون

تماس با ما


اریترون یک آزمایشگاه تخصصی است که از راه های مختلف می‌توانید با آن در تماس باشید و پرسش ها و مشکلات خود را به آسانی با متخصصین ما در میان بگذارید.

ساعت کار: از 05:30 صبح الی 12 شب به طور یکسره و روزهای تعطیل از 6:30 صبح الی 10 شب

آدرس: اصفهان، خیابان شیخ صدوق شمالی، خیابان شیخ مفید غربی

شماره تماس:  7-36631906- 031            2 -36633621 - 031

031-37134

شماره فکس: 89784728- 021                        کد پستی : 76351-81647
ایمیل: med@Erythron-lab.com 

 

جوابدهی

شماره واتس آپ برای دریافت جواب آزمایش :   

   09138183947  

 

نمونه گیری در منزل

برای هماهنگی جهت نمونه گیری در محل مورد نظر خود با شماره های زیر در ساعت مشخص تماس حاصل فرمایید:

آقای مهندس عزیزی    09131689270