زمینه بالینی

سیستیک فیبروزیس CF) Cystic Fibrosis) یک بیماری اتوزومی مغلوب است. این بیماری در نتیجه اختلال در انتقال یون های کلر درسلول های اپی تلیال به دلیل جهش هایی در ژن تنظیم گرهدایت غشایی CF (CFTR) ایجاد می شود. اندام هایی که بیشتر از بقیه در این بیماری  درگیر می شوند، ریه و پانکراس می باشند. بیماری ریوی مزمن همراه با عفونتهای مکرر در نهایت باعث تغییرات فیبروتیک در ریه همراه با نارسایی قلبی ثانویه می شود. در ۸۵٪ افراد مبتلا، عملکرد پانکراس دچار آسیب می شود، که در اثر انسداد مجاری پانکراس توسط ترشحات غلیظ، ترشح آنزیم ها کاهش می یابد. این نقص با نارسائی در جذب غذا و ایجاد مدفوع چرب همراه است. بیش از 95% مردان مبتلا به CF به دلیل بسته بودن مادرزادی مجرای وازدفران آزواسپرمی دارند و نابارورند.

بیماری عمدتا در سفیدپوستان اروپایی مشاهده می شود. والدین یک فرد بیمار، ناقل بیماری هستند و در کل ریسک تولد فرزند بیمار در هر بارداری برای آنها 25% می باشد. البته باید به این نکته توجه نمود که تنوع جغرافیایی و نژادی درتوزیع  جهش ها وجود دارد لذا در محاسبه ریسک تجربی باید به این موضوع توجه نمود.

در شکل زیر به طور شماتیک تظاهرات بالینی بیماری مشخص شده است.

ژنتیک بیماری سیستیک فیبروزیس

ژن CFTR  بر روی کروموزوم 7 در موقعیت 7q 31-32 قرار دارد. این ژن ناحیه ای از ژنوم با اندازه ای حدود   kb250 را دربرگرفته و دارای 27 اگزون می باشد. پروتئین حاصل از این ژن دارای ۱۴۸۰ اسید آمینه است.

تقریبا 2000 جهش در ژن CFTR تعیین شده است که شایع ترین آن حذف سه نوکلئوتیدی مجاور هم در موقعیت کدون 508 می باشد که باعث حذف اسید آمینه فنیل آلانین از پروتئین می شود.

  تشخیص بیماری سیستیک فیبروزیس

1.  تست عرق : بررسی وجود سدیم کلرید درعرق  (>60 meq/l)

2. آنالیز موتاسیون های ژنی: با توجه به نوع جهش می توان با روش های متفاوتی ژن  CFTRرا بررسی نمود.                 

روش های رایج برای بررسی جهش های شناخته شده عبارتند از:

• ASO  (Allele Specific Oligonucleotide Hybridization)

• Multiplex –PCR  

• ARMS-PCR  (Amplification-Refractory Mutation System-Polymerase Chain Reaction)   

• PCR-RFLP  (Polymerase Chain Reaction -Restriction Fragment Length Polymorphism)         

روش های رایج برای بررسی جهش های شناخته نشده عبارتند از:

• SSCP/HD (Single-Stranded Conformation Polymorphism/Heteroduplex)                        

•  DGGE  (GC-clamped denaturing gradient gel electrophoresis)                  

 نکته 

با این حال gold standard  تشخیص، بررسی وجود موتاسیون های ژنی با روش sequencing  و بررسی پنل موتاسیون ژنی با تکنیکهای پیشرفته و high-throughput  همچون Next Generation Sequencing (NGS)   می باشد.

نمونه مورد آزمایش:      خون EDTA

مدت زمان آزمایش:

     مرحله اول : بررسی نمونه والدین و فرد بیمار: 4-3 هفته

     مرحله دوم: بررسی نمونه گرفته شده از جنین با روش CVS : 3-2 هفته

References:

 Hakkak AM, Keramatipour M, Talebi S, Brook A, Afshari JT, Raazi A, et al. Analysis of CFTR gene mutations in children with cystic fibrosis, first report from North-East of Iran. Iranian journal of basic medical sciences. 2013;16(8):917.

 Ashavaid TF, Kondkar AA, Dherai AJ, Raghavan R, Udani SV, Udwadia ZF, et al. Application of multiplex ARMS and SSCP/HD analysis in molecular diagnosis of cystic fibrosis in Indian patients. Molecular diagnosis: a journal devoted to the understanding of human disease through the clinical application of molecular biology. 2005;9(2):59-66.

 Reen F, Woods D, Mooij M, Chróinín M, Mullane D, Zhou L, et al. Aspirated bile: a major host trigger modulating respiratory pathogen colonisation in cystic fibrosis patients. European Journal of Clinical Microbiology & Infectious Diseases. 2014;33(10):1763.

 Mayo Medical Laboratories

www.boundless.com