زنجیرهای سبک آزاد سرم

زنجیرهای سبک پروتئین هایی هستند که توسط پلاسما سل ها تولید می شوند.  در یک پلاسما سل، دو زنجیر سبک و دو زنجیر سنگین برای تشکیل یک ایمونوگلوبولین ترکیب می شوند. به دنبال یک سری رخ دادهای غلط در پلاسما سل ها  یا گاموپاتی های منوکلونال یک پلاسما سل به صورت نئوپلاستی تقسیم می شود و مقدار زیادی از ایمونوگلوبولین منوکلونال غیر طبیعی (پروتئین M ) را تولید می کند این پروتئین ممکن است یک ایمونوگلوبولین سالم یا تنها یکی از اجزای آن - یک زنجیره سبک کاپا یا لامبدا (به ندرت زنجیره سنگین) باشد.

اختلالات پلاسما سل ها با استفاده از آزمون الکتروفورز پروتئین سرم و ادرار (SPEP / UPEP) و ایمنوفیکسیشنimmunofixation (IFE)  (برای تعیین اینکه کدام ایمونوگلوبولین موجود بیش از حد است) تشخیص داده می شود.  آزمایش خون ممکن است جهت اندازه گیری سطوح ایمنوگلوبولین های دست نخورده مانند  IgG، IgM، IgA انجام می شود. زنجیره های آزاد می تواند بیش از حد توسط پلاسما سل های نئوپلاستی تولید می شود و تغییر نسبت تولید کاپا و لامبدا نشان دهنده وجود بیش از اندازه پلاسما سل های مونوکلونال می باشد.

آزمایش زنجیره آزاد سرم
آزمایش زنجیره آزاد سرم به همراه الکتروفورز پروتئین های سرم جهت تشخیص تولید پروتئین منوکلونال غیر طبیعی و محاسبه نسبت زنجیره آزاد کاپا / لامبدا درخواست می گردد. زمانیکه آزمایش الکتروفورز پروتئین غیر طبیعی باشد، سپس آزمایش ایمنوفیکسیشن انجام می شود تا تعیین شود که کدام ایمونوگلوبولین بیش از حد تولید شده است. اگر یک اختلال پلاسما سلی تشخیص داده شود، ممکن است به طور منظم تست آزمایشی زنجیره آزاد به منظور نظارت بر وضعیت یا ارزیابی اثربخشی درمان از طرف پزشک برای بیمار درخواست گردد. این آزمایش مخصوصا برای تشخیص و نظارت بیماران مبتلا به میلوم انسدادی ، میلوما غیرتشخیصی یا مولتیپل میلوما کاربرد دارد.

در چه زمانی تست درخواست داده می شود؟
تست اندازه گیری زنجیره های آزاد سرم آزاد و نسبت کاپا / لامبدا به همراه یک آزمایش الکتروفورز پروتئینی، زمانی که فردی علائم و نشانه هایی دارد که پزشک  متخصص به وجود یک اختلال در پلاسماسل ها، شک دارد درخواست می گردد. این علائم و نشانه ها از فرد به فرد دیگر متفاوت خواهد بود و در طول زمان تمایل به بدتر شدن دارنداین علائم شامل موارد زیر می باشند:
درد استخوان، شکستگی ها به علت تکثیر پلاسما سل ها در مغز استخوان

آنمی (myelophthisic)و عفونت های مکرر به علت کم بودن گلبول های قرمز و سفید طبیعی؛ سلول های پلاسما سل ها در مغز استخوان منجر به کاهش RBCs و WBCs می شوند.
بیماری های کلیوی: تولید غیر طبیعی از زنجیرهای سبک باعث افزایش زنجیره های سبک در ادرار می شود (پروتئین Bence-Jones) این پروتئین ها می توانند باعث آسیب کلیه شوند.

پزشکان متخصص ممکن است این آزمایش را برای  کسی که علائم و نشانه های مرتبط با آمیلوئیدوز اولیه را داشته باشد درخواست بدهند.  آمیلوئیدوز هنگامی ایجاد می شود که پروتئین های غیر طبیعی در اندام یا بافت به خصوص قلب، کبد، کلیه ها، طحال، دستگاه گوارش و سیستم عصبی ایجاد می شوند.

موارد مختلف بالینی دیگر می تواند سرنخ های تشخیصی را فراهم کند که در اختلالات پلاسما سل ها وجود داشته باشد  بسته به اختلال پلاسما سل ها و ارگانها تحت تأثیر ممکن است فرد دارای علائم مختلفی از قبیل موارد زیر باشند:

• استخوان درد

• ضعف، خستگی

• بی حسی، ضعف و یا سوزن شدن دست و پا

• تورم مچ پا و پاها

• ضعف تنفس، دشواری تنفس

• ضربان قلب نامنظم

• تکه های بنفش در اطراف چشم (به اصطلاح راکون چشم)

• تورم زبان

هنگامی که یک اختلال پلاسما سل  تشخیص داده شود، ممکن است تست به صورت دوره ای به منظور نظارت بر وضعیت  اثربخشی درمان مرتب تکرار شود.

نتیجه این تست نشان  دهنده چیست؟
این تست باید در رابطه با سایر یافته های آزمایشگاهی و بالینی تفسیر شود. یک نتیجه غیر طبیعی ممکن است اثبات کند که کسی بیماری سلولی دارد. برعکس، ممکن است کسی با وجود نتیجه طبیعی از این آزمون اختلال پلاسما سل داشته باشد. اگر یک فرد مبتلا به اختلال در پلاسما سل باشد، نتیجه این آزمایش نشان می دهد که اختلال خاصی در پلاسما سل وجود دارد. نتایج یک آزمایش زنجیره آزاد سرم معمولاً با نتایج آزمایش الکتروفورز پروتئین بررسی می شود. زنجیرهای آزاد به طور معمول در خون به مقدار پایین وجود دارد.

افزایش زنجیره های آزاد کاپا و افزایش نسبت کاپا / لامبدا ممکن است با اختلالات پلاسما سل دیده می شود که باعث ایجاد زنجیره های مونوکلونال کاپا می شود. افزایش زنجیره های سبک آزاد لامبدا و کاهش نسبت کاپا / لامبدا ممکن است با اختلالات پلاسما سل دیده شود که باعث تولید بیش از حد زنجیره های لامبدا مونوکلونال می شود.

در زمینه MGUS یا میلوما، تولید زنجیره آزاد به میزان قابل توجهی افزایش می یابد و نسبت کاپا / لامبدا به میزان قابل توجهی افزایش می یابد.

هنگامی که آزمون برای نظارت بر یک اختلال پلاسما سل استفاده می شود، کاهش مقدار زنجیره بیش از حد و یک نسبت طبیعی کاپا / لامبدا ممکن است واکنش به درمان را نشان دهد.

افزایش تعداد زنجیرهای آزاد و  یا غیر طبیعی کاپا / لامبدا آزاد سرم ممکن است اختلالات عملکرد کلیوینیز دیده می شود که به اختلال پلاسما سل مربوط نیست. کاهش زنجیره های آزاد با نسبت کاپا / لامبدا طبیعی ممکن است با اختلالاتی که باعث سرکوب تولید سلول های مغز استخوان می شوند دیده شود. با افزایش احتمال آمیلوئیدوز اولیه، افزایش در زنجیره های آزاد سرم با نسبت کاپا / لامبدا غیر طبیعی ممکن است نشان دهند آمیلوئیدوز باشد با این حال، بیوپسی از بافت آسیب دیده برای تشخیص لازم است.

موارد بالینی دیگر:

گاموپاتی مونوکلونال  (MGUS) شایع ترین اختلال در پلاسما سل ها می باشد. بعضی از افراد مبتلا به MGUS ممکن است دچار مولتیپل میلوما شوند این احتمال در افرادی با افزایش تولید زنجیره آزاد و نسبت کاپا / لامبدا غیر طبیعی افزایش می یابد.
زنجیره های آزاد در  سرم معمولا با نسبت غیر طبیعی کاپا / لامبدا با برخی از اختلالات بافت همبند، شرایط التهابی، شرایط عصبی و برخی از سرطان ها می تواند افزایش یابد، اما به طور معمول در افراد مبتلا به این شرایط مورد بررسی قرار نمی گیرند.

اندازه گیری زنجیره آزاد سرم سرعت تشخیص و مونیتورینگ درمان را تسریع می کند، زیرا زنجیرهای آزاد دارای نیمه عمر کوتاه تر (3-5 ساعت) نسبت به ایمونوگلوبولین ها(حدود 21 روز) می باشند. اگر چه به طور  روتین برای اختلالات پلاسما سل ها و ارزیابی واکنش و حداقل بیماری باقی مانده در مولکول هایی که ایمونوگلوبولین های نامنظم تولید می کنند استفاده می شود.

نتایج این آزمایش در آزمایشگاه های مختلف به دلیل تفاوت در متدهای اندازه گیری ممکن است با یکدیگر مطابقت نداشته باشند برای مونیتورینگ درمان بهتر است تمام آزمایشات در یک آزمایشگاه خاص انجام شود.

Reference:

Katzmann JA. Screening panels for monoclonal gammopathies: time to change. Clin Biochem Rev 2009;30:105 Kyle RA, Durie BG, Rajkumar SV, et al. Monoclonal gammopathy of undetermined signify.

cance (MGUS) and smoldering (asymptomatic) multiple myeloma: IMWG consensus perspectives risk factors for progression and guidelines for monitoring and management. Leukemia 2010;24:1121.