آلبینیسم

آلبینیسم یا زالی یک بیماری ژنتیکی است که باعث اختلال در سنتز ملانین شده و تیروزین به ملانین تبدیل نمی شود. عدم تولید رنگدانه ملانین باعث می شود که رنگ پوست و موهای بیمار سفید باشد. آلبینیسم از کلمه یونانی Albus به معنی سفید گرفته شده است. رنگدانه ملانین در پوست نقش حفاظتی در برابر اشعه UV  دارد در نتیجه افراد بیمار مستعد به سرطان های پوست بخصوص کارسینومای سلول های سنگفرشی می باشند. شبکیه چشم بیماران به نور خورشید حساس است و این افراد در روز مشکل بینایی دارند. فراوانی بیماری 1 درهر17000 نفر می باشد و 1 در هر 75 نفر ناقل آلبینیسم هستند. آلبینیسم علاوه بر انسان و دیگر پستانداران، در پرندگان، خزندگان، دوزیستان و ماهی ها نیز دیده می شود.

انواع آلبینیسم

آلبینیسم دارای دو نوع می باشد:

1. آلبینیسم چشمی (OA) Ocular Albinism    
2. آلبینیسم چشمی پوستیOculocutaneous Albinism  (OCA)

آلبینیسم چشمی

این نوع آلبینیسم فقط بر روی چشم ها اثر می گذارد و باعث کاهش رنگدانه ملانین در عنبیه و شبکیه چشم می شود. فقط چشم ها فاقد رنگیزه بوده و پوست و مو طبیعی می باشند. فقدان رنگدانه ملانین در چشم ها باعث اختلالهای مختلفی در بینایی فرد می شود از جمله کاهش بینایی، حساسیت به نور شدید (فتوفوبیا)، حرکات غیر ارادی کره چشم (نیستاگموس)، لوچی و تنبلی چشم (استرابیسم). شایع ترین نوع آلبینیسم چشمی آلبینیسم Nettleship-Falls یا آلبینیسم چشمی نوع 1 نامیده می شود. سایر انواع آلبینیسم چشمی بسیار نادر بوده و ممکن است با علائم دیگری مانند ناشنوایی همراه باشند.

آلبینیسم چشمی پوستی

در این نوع آلبینیسم علاوه بر چشم ها پوست و موی بیمار هم درگیر می شوند به طوری که بیماران پوست بسیار روش و موهای روشن و یا سفید دارند. این بیماران اگر به مدت طولانی در معرض نور خورشید قرار بگیرند دچار آسیب های پوستی و سرطان پوست (از جمله ملانوما) می شوند.

آلبینیسم چشمی پوستی بر اساس رنگ پوست، موها و چشم ها و همچنین علت ژنتیکی به 4 گروه دسته بندی می شود.

در آلبینیسم چشمی پوستی نوع 1 بیماران پوست بسیار روشن، موهای سفید و عنبیه روشن دارند.

آلبینیسم پوستی چشمی نوع 2 خفیف تر از نوع 1 بوده و بیماران پوست سفید و موهای زرد بلوند و یا قهوه ای روشن دارند. آلبینیسم پوستی چشمی نوع 3 که به نام آلبینیسم چشمی پوستی rufous هم شناخته می شود، خفیف ترین نوع آلبینیسم چشمی پوستی بوده و در افراد تیره پوست دیده می شود. افراد بیمار دارای موها و پوست قرمز رنگ بوده و عنبیه چشمشان قهوه ای و یا فندقی می باشد.

آلبینیسم چشمی پوستی نوع 4 مانند آلبینیسم چشمی پوستی نوع 2 بوده و بیماران علائمی مانند علائم بیماران نوع 2 دارند.

فراوانی بیماری آلبینیسم

آلبینیسم چشمی نوع 1 فراوانی 1 در هر 60000 مرد دارد. فراوانی آلبینیسم چشمی پوستی 1 در هر 20000 نفر می باشد. آلبینیسم چشمی پوستی نوع 1 و 2 فراوانی بیشتری داشته و نوع 3 و 4 نادرتر هستند.

ژنتیک بیماری آلبینیسم

ژن مسئول آلبینیسم چشمی نوع 1 بر روی کروموزوم x قرارگرفته و بنابراین بیماری دارای الگوی وراثتی وابسته به x مغلوب می باشد..

آلبینیسم چشمی نوع 1 در اثر جهش در ژن GPR143 ایجاد می شود.این ژن دستور ساختن پروتئینی را میدهد که در کنترل رشد ملانوزوم ها نقش دارد. ملانوزوم ها سلول هایی هستند که رنگدانه ملانین را تولید و در خود ذخیره می کنند. ملانین مسئول ایجاد رنگ در موها چشم ها و پوست میباشد. ملانین در عنبیه همچنین در بینایی نقش دارد.

بیشتر جهش ها در ژن GPR143 شکل و یا اندازه پروتئین را تغییر می دهند. این تغییرات ژنتیکی مانع از رسیدن پروتئین به ملانوزوم ها و کنترل رشد آنها می شوند. در سایر موارد پروتئین به ملانوزوم می رسد ولی جهش ها باعث می شوند که پروتئین فاقد عملکرد باشد.در نتیجه ملانوزوم ها در سلول های پوست و عنبیه به صورت غیرعادی رشد کرده  و بزرگتر از سلولهای طبیعی می شوند. محققین علت این که چگونه این ملانوزوم های بزرگ باعث اختلال در بینایی و سایر مشکلات در افراد بیمار می شوند. آلبینیسم های چشمی نادر به علت جهش در ژن  GPR143 ایجاد نمی شوند. علت ژنتیکی این نوع آلبینیسم ها ناشناخته است.

آلبینیسم چشمی پوستی با الگوی وراثتی اتوزومی مغلوب به ارث می رسد. آلبینیسم چشمی پوستی در اثر جهش در چند ژن TYR، OCA2، TYRP1، SLC45A2 ایجاد می شود. جهش در ژن TYR باعث ایجاد نوع 1 بیماری می شود. جهش های ژن OCA2 مسئول ایجاد نوع 2 بیماری هستند. جهش های ژن TYRP1 نوع 3 بیماری و جهش های ژن SLC45A2 نوع 4 بیماری را ایجاد می کنند. این ژن ها پروتئین هایی را تولید می کنند که در ساخت رنگدانه ملانین نقش دارند. ملانین رنگدانه موجود در مو پوست و چشم ها است. ملانین در شبکیه چشم در بینایی نیز نقش دارد. جهش در هرکدام از این ژن ها باعث می شود که سلول ها نتوانند ملانین تولید کنند در نتیجه پوست مو و چشم ها فاقد رنگدانه خواهند بود. فقدان رنگدانه در چشم هچنین باعث اختلال در بینایی می شود.

تغییرات در ژن MC1R ویژگیهای ظاهری بیماران مبتلا به آلبینیسم چشمی پوستی نوع 2 را تغییر می دهد. این ژن در تنظیم تولید ملانین نقش دارد و باعث ایجاد تعییرات طبیعی در ساخت ملانین می شود. بیماران مبتلا به آلبینیسم چشمی پوستی نوع 2 که در آن ها هم ژن OCA2 و هم ژن MC1R جهش یافته است ویژگی هایی مانند آنچه در سایر بیماران مشاهده می شود را  دارند مثلا دارای اختلالات بینایی و فقدان رنگدانه در چشم می باشند. ولی این بیماران بر خلاف سایر بیماران که موهای زرد، بلوند و یا قهوه ای روشن دارند دارای موهای قرمز می باشند.

تشخیص ژنتیکی بیماری آلبینیسم

در بیماران مبتلا به OCA1 توالی یابی ژن TYR(تیروزیناز( اولین تکنیک  تشخیصی ژنتیک در این بیماران می باشد. این ژن دارای 5 اگزون می باشد. در بیماران OCA2 ژن OCA2 و در بیماران OCA4 ژن SLC45A2 توالی یابی می شود. در بیماران OA1 توالی یابی ژن GPR143 انجام می گیرد.این ژن که بر روی کروموزوم x قرار گرفته دارای 9 اگزون است.

با استقاده از روش NGS(Next Generation Sequencing) می توان تمام ژن های دخیل در بیماری آلبینیسم را توالی یابی و بررسی نمود.

تشخیص پیش از تولد آلبینیسم بر روی نمونه DNA جنینی استخراج شده از مایع آمنیون و یا پرزهای جنینی انجام می گیرد و جهش شناخته شده در خانواده مورد بررسی قرار می گیرد.

درمان بیماری آلبینیسم

تا کنون برای این بیماری درمانی یافت نشده است. با این حال روش های ژنتیکی برای درمان این بیماری در حال توسعه می باشند. دانشمندان توسط اصلاحات ژنی در پوست و موهای موش های آزمایشگاهی تغییراتی را ایجاد نموده اند اما در مورد انسان فعالیتی انجام نشده است. به این بیماران توصیه می شود از پوست خود در برابر تابش نور خورشید محافظت کنند. گاهی جراحی بر روی عضلات نوری چشم به منظور بهبود نیستاگموس انجام می شود. سالانه پوست بیماران از لحاظ ابتلا به سرطان پوست مورد ارزیابی قرار می گیرد.

1. Oculocutaneous Albinism. Grønskov, Karen, Jakob Ek, and Karen Brondum-Nielsen. Orphanet Journal of Rare Diseases 2 (2007): 43. PMC.
2. Genetic diseases associated with an increased risk of skin cancer Curr Opin Fogel AL, Sarin KY, Teng JMC. development in childhood.Pediatr. 2017 May 18
3. The clinical evaluation of infantile nystagmus: What to do first and why.Bertsch M, Floyd M, Kehoe T, Pfeifer W, Drack AV. Ophthalmic Genet. 2017 Jan-Feb ;38(1):22-33.