الگوی وراثت بیماری سیستینوریا

بیماری سیستینوریا از الگوی وراثتی "مغلوب اتوزومی" پیروی می­ کند. به این معنی که هر فرد در صورتی که ازهردو والد خود یک ژن معیوب را دریافت کند (یک ژن معیوب از هر والد) بیمار خواهد شد. در صورتی که هر دو والد حامل یک ژن سیستینوریای جهش یافته باشند، هریک از فرزندان شانس 25 درصدی برای ابتلا به بیماری دارند. همچنین هر فرزند با احتمال 50 درصد ناقل بیماری (دارای یک ژن معیوب و یک ژن سالم)، و با احتمال 25 درصد سالم (دارای هر دو ژن سالم) خواهد بود.

ژن­ های مرتبط با بیماری سیستینوریا

ژن­ های زیادی در ارتباط با این بیماری کشف شده ­اند که مهم‌ترین آن­ها SLC3A1 و SLC7A9 هستند. این ژن­‌ها نقش مهمی را در تولید زیرواحد­های یک پروتئین پیچیده (کمپلکس) موجود در کلیه ایفا می­ کنند. این پروتئین به بازجذب سیستئین و دیگر آمینواسیدها از ادرار به داخل خون کمک می­ کنند.

جهش در ژن­‌های SLC3A1 و SLC7A9 باعث کاهش فعالیت پروتئین کمپلکس می­ شود که در نهایت باعث افزایش غلظت این آمینواسیدها در ادرار دفع شده خواهد شد. نتیجه­ ی نهایی نیز تشکیل کریستال­‌های سنگ کلیه و همچنین بروز علائم بیماری سیستینوریا می ­شود.

جهش در ژن SLC3A1

این ژن در ابتدا در سال 1992 میلادی به عنوان یک ژن مرتبط با برداشت سیستیئن و برخی دیگر از آمینواسیدها، بر روی کروموزوم شماره 2 شناسایی شد و تحت عنوان ژن Rbat نامگذاری شد. کمی پس از آن مشخص شد که این ژن نقش مهمی را در فعالیت لوله­ های پروگزیمال کلیه و روده­ ی کوچک ایفا می­ کند.

جهش M467T یک جهش نسبتا شایع در این ژن است که به طور عمده در افراد مبتلای ناحیه‌­ی مدیترانه وجود دارد. این جهش عامل بروز بیماری در حدود 50 درصد بیماران در اسپانیا است در حالی که در مناطق دیگر جهان نسبتا نادر است.

جهش در ژن SLC7A9

این ژن در سال 1999 میلادی بر روی کروموزوم شماره 19 شناسایی شد و در ابتدا BAT1 نامگذاری شد و مشخص شد که کدکننده­ آمینواسیدهای یک پروتئین غشایی است. مشابه ژن SLC3A1 در این ژن نیز یک جهش شایع وجود دارد که ویژه­ ی جمعیت­‌های خاصی (یهودیان لیبی) می­ باشد. افرادی که از هر دو والد خود یک جهش ژنتیکی در این ناحیه­ ی ژنی به ارث ببرند با احتمال بسیار بالایی مبتلا به سنگ کلیه خواهند شد.

طبقه ­بندی ژنتیکی

تلاش­‌های زیادی برای دسته­ بندی ویژگی­‌های ژنتیکی افراد مبتلا به این بیماری در گروه­ های مشخصی شده است. در ابتدا براساس ژن درگیر در بیماری، انواع سیستینوریای تیپ 1 و 2 و 3 معرفی شدند. ولی تازه­ ترین سیستم طبقه­ بندی انواع این بیماری به قرار زیر است:

نوع A: وجود جهش در هر دو آلل ژن SLC3A1 و میزان نرمال سیستئین و دیگر آمینواسیدهای بازی در ادرار دفع شده

نوع B: وجود جهش در هر دو آلل ژن SLC7A9 و افزایش میزان سیستئین و دیگر آمینواسیدهای بازی در ادرار

نوع C: وجود یک آلل جهش یافته در ژن SLC3A1 و یک آلل جهش یافته در ژن SLC7A9 که به عنوان سیستینوریای مرکب شناخته می­‌شود.

این دسته بندی برای کمک به بیماران و پزشکان طراحی شده است  تا به طور دقیق­‌تری ویژگی­‌های بیماری را شناسایی کنند و به نحو صحیح­‌تری درمان بیماری را مدیریت کنند.

Reference

https://www.news-medical.net/health/Cystinuria-Genetics.aspx