سندرم آنجلمن:

سندرم آنجلمن یک بیماری ژنتیکی پیچیده بوده که علل مختلف ژنتیکی دارد وعمدتا" بر روی سیستم عصبی تاثیر می گذارد. این بیماری به دلیل حذف 15q11.2-q13 در کروموزوم مادری ایجاد می شود.

علائم بیماری:

ویژگی های شاخص این بیماری شامل تکوین تاخیر یافته، ناتوانی ذهنی، مشکلات گفتاری شدید و مشکل در تحرک و تعادل (آتاکسی) می باشد. بیشتر کودکان بیمار دارای تشنج (صرع) و اندازه ی کوچک سر (میکروسفالی) می باشند. تکوین تاخیر یافته تا سنین ۶ تا ۱۲ ماهگی چشمگیر بوده و سایر علائم و نشانه های شایع در اوایل کودکی ظاهر می شوند. کودکان مبتلا به سندرم آنجلمن چهره ای شاد داشته و مدام دست های خود را به هم می زنند. بیش فعالی، تمرکز کوتاه مدت و تمایل به آب از علائم بارز این بیماران می باشد. بیشتر کودکان بیمار اختلالات خواب داشته و میزان خواب آنها از حالت عادی کمتر می باشد.

با افزایش سن، افراد مبتلا به سندرم آنجلمن کم تحرک تر شده و مشکلات خواب افزایش می یابد. با این وجود، افراد بیمار همچنان دارای ناتوانی ذهنی، مشکلات گفتاری شدید و تشنج در طول عمر خود می باشند. بالغین مبتلا به سندرم آنجلمن دارای ویژگی های چهره ای متمایز می باشند.

سایر ویژگی های شایع شامل پوست بور با موهای رنگی روشن و انحنای ستون فقرات (اسکولیوزیس) می باشد. طول عمر این افراد به نظر می رسد در محدوده نرمال قرار دارد.

مشاوره ژنتیک سندرم آنجلمن:

میزان خطر برای بستگان نسبی فرد به نوع مکانیزم ژنتیکی که منجر به ایجاد بیماری شده است بستگی دارد.

به طور کلی سندرم آنجلمن(AS)  به دلیل یکی از موارد زیر اتفاق می افتد:

• حذف قسمتی از کروموزوم 15 به ارث رسیده از طرف مادر

• دیزومی تک والدی (UPD) کروموزوم 15 پدری

• وجود نقص در فرآیند imprinting (ID) یا نشانه گذاری یا حک گذاری ژنومی

• وجود یک جهش بیماری زا در ژن UBE3A

• مکانیزم های ناشناخته 

1. حذف کروموزومی شایع:

بیش از 98% موارد حذف کروموزومی به صورت خود به خودی ایجاد می شوند و ارثی نیستند. خطر عود مجدد در چنین خانواده هایی کمتر 1% است. اما حدود 1 تا 2 % حذف ها به دلیل یک اختلال ارثی  (مثل یک جا به جایی متعادل ) ویا حذف در ژن UBE3A و اطراف آن در کروموزوم 15 مادری اتفاق می افتند که در این موارد خطر عود مجدد بسته به نوع اختلال موجود افزایش می یابد.بررسی کروموزوم 15 مادر با روش هایی مثل FISH  به رد کردن نقش مادر در انتقال اختلال به فرزند کمک می کند.

2. دیزومی تک والدی (Paternal uniparental disomy)

بیش از 99% موارد دیزومی تک والدی غیر ارثی هستند و به صورت خود به خودی اتفاق می افتند. اگر فردی به علت دیزومی تک والدی به سندرم آنجلمن مبتلا باشد و کاریوتایپ نرمال داشته باشد. آنالیز کروموزومی مادر باید برای بر طرف کردن احتمال نادر جا به جایی روبرت سونین یا کروموزوم مارکر توصیه شود.  

3. نقص در مرکز نشانه گذاری Imprinting Center (IC) Defect))

نشانه گذاری ژنومی پدیده ای است که به موجب آن بیان یک ژن یا یک ناحیه کروموزومی وابسته به آنکه از طرف پدر به ارث برسد یا از طرف مادر متفاوت خواهد بود. طی این پدیده فقط یک آلل بیان می شود و یکی خاموش می ماند. چنین ژن هایی را ژن های علامت گذاری شده یا نشانه گذاری شده می نامند. بسیاری از این ژن ها بصورت خوشه ای روی کروموزمهای مختلف ژنوم هستند و هر خوشه تحت کنترل یک مرکز کنترلی بنام  Imprinting center (IC)قرار می گیرد.

در این موارد دو حالت وجود دارد: وجود حذف و عدم وجود حذف در IC. موارد غیر حذفی معمولا" ارثی نیستند و کمتر از 1% خطر عود مجدد دارند. در حالی که اغلب حذف ها ارثی نیستند اما یک نسبت قابل توجهی از آن ها از طرف مادر به ارث می رسند و دارای ریسک  خطر 50% برای عود مجدد می باشند.

 4. موتاسیون های  UBE3A

  مو تاسیون UBE3  هم می تواند به صورت غیر ارثی و خود به خودی اتفاق بیفتد (که در این صورت هیچ ریسک خطر افزایش یافته ای ندارد) و هم می تواند از جانب مادر به ارث برسد که در این صورت دارای 50% ریسک برای عود مجدد می باشد.

5. افراد مبتلا بدون مکانیسم های شناخته شده  (افرادی که هیچکدام از موارد بالا را ندارند).

برای والدین فرد مبتلا به سندرم آنجلمن ای که دارای تست ژنتیکی نرمال از نظر 4 مورد ذکر شده در بالا باشند و فرزند آن ها تنها بر اساس علائم بالینی تشخیص داده شده است دقیقا" مشخص نیست که ریسک خطر عود مجدد بیماری در خانواده چقدر است اما احتمالا" نباید بیش از 10 %  باشد.

6. موزائیسم جرم لاین:

این حالت زمانی اتفاق می افتد که یک اختلال ژنتیکی در سلول های گنادی وجود دارد اما در سلول های دیگر بدن موجود نیست. این حالت می تواند به خطا در ارزیابی ریسک مجدد منجر شود. زیرا انجام آزمایش ژنتیکی بر روی خون مادر نرمال خواهد بود در صورتی که در حقیقت نقص ژنتیکی در سلول های جرم لاین تخمدان وجود دارد. خوشبختانه موزائیسم سلول های جرم لاین بر خلاف علل دیگرایجاد کننده سندرم آنجلمن به ندرت اتفاق می افتد.

7. توارث imprinting:

موتاسیون  های ژن UBE3A و حذف های مرکز نشانه گذاری توارث ایمپرینت نشان می دهند که در این حالت یک پدر ناقل می تواند نقص ژنتیکی خود را بدون ایجاد هیچ مشکلی به فرزندان خود منتقل کند اما زمانی که همین نقص از جانب مادر به ارث برسد فرزند با هر جنسیتی که داشته باشد مبتلا به سندرم آنجلمن (AS)  خواهد شد.

شجره زیر نحوه توارث imprinting  را نشان می دهد. همانطور که در شجره ملاحظه می شود در نسل دوم که اختلال از جانب پدر منتقل شده فرزندان بیماری را بروز نداده اند اما در نسل سوم فرزندانی که اختلال را از جانب مادر دریافت کرده اند بیماری را نشان داده و آنان که از پدر دریافت کرده اند از نظر ظاهری نرمال و تنها ناقل بیماری هستند.

زمانی که یک مکانیسم ژنتیکی برای سندرم آنجلمن شناسایی شود که به ارث رسیده باشد، تست ژنتیکی اعضای خانواده معمولا" می تواند افراد حامل آن نقص ژنی را شناسایی کند که در این حالت انجام یک مشاوره ژنتیکی تخصصی توصیه می شود.

مربع: جنس مذکر

دایره جنس مونث

مربع و دایره های رنگی: افراد بیمار

مربع و دایره های بدون رنگ ونقطه: افراد سالم

مربع و دایره های بی رنگ و با نقطه حامل موتاسیونUBE3A  . هستند