فسفولیپیدها

"فسفولیپیدها" یک اصطلاح عمومی برای انواع مختلف لیپیدهای فسفریک است که بخش اصلی غشای سلول را به شکل 2 لایه لیپیدی تشکیل می دهند. بنابراین، به علاوه فسفولیپیدها به عنوان یک سطح واکنش پذیر در انعقاد خون عمل کرده و شرایط تشکیل کمپلکس های چند آنزیمی را در آبشار انعقادی فراهم می سازند. بیشترین  میزان فسفولیپیدها مربوط به کاردیولیپین و فسفاتیدیل سرین می باشد.

آنتی فسفولیپید آنتی بادی

آنتی فسفولیپید آنتی بادی (APLA) ،آنتی بادی های بسیار ناهمگونی هستند که فسفولیپیدهای مختلف و پروتئین های پلاسما را هدف قرار می دهند. آنتی ژن های اصلی که مورد حمله قرار می گیرند شامل کاردیولیپین و فسفاتیدیل سرین هستند ولیکن پروتئین هایی مانند β2-glycoprotein 1 (β2GP1) یا پروترومبین که کوفاکتور اتصال فسفولیپیدها هستند نیز مورد حمله قرار می گیرند. در بعضی موارد آنتی فسفولیپید آنتی بادی علیه اپیتوپ های جدید (Neoepitopes) ،که در حین تشکیل یک کمپلکس تولید می شوند، به طور مثال حین تشکیل کمپلکس های کاردیولیپین و β2-glycoprotein 1 (β2GP1) ایجاد می شود. در صورت شک به سندرم آنتی فسفولیپید، از سه کلاس تشخیصی می توان بهره گرفت که شامل آنتی بادی علیه کاردیولیپین، آنتی بادی علیه 2-glycoprotein 1 β2GP1)β) و آنتی بادی علیه ضد انعقاد لوپوس است.

سندرم آنتی فسفولیپید

سندرم آنتی فسفولیپید (APS)، یک بیماری خود ایمنی است که در آن بدن علیه فسفولیپید ها و پروتئین های همراه آن ها آنتی بادی تولید کرده و می تواند منجر به بروز علائم مختلف بالینی شود. علائم مشخص این بیماری شامل افزایش احتمال ترومبوز و عوارض بارداری است . انسداد عروق می تواند در ورید و یا شریان رخ دهد که از این بین  ترومبوز وریدی پا و آمبولی ریه از سایر موارد شایع تر است. APS خانم های باردار را با عوارض پر خطر بارداری مانند سقط خود به خودی یا زایمان زودرس روبه رو می کند. در موارد سقط  مکرر بدون دلیل مشخص احتمال بروز APS باید مد نظرقرار گیرد. 

روش انجام تست

ELISA روش انتخابی برای تشخیص APLA است که روشی حساس و آسان بوده و نیازی به پلاسمای تازه ندارد.microtiter کیت های تجاری  ELISA برای تعیین کمی اتوآنتی بادی علیه کاردیولیپین، β2GP1 و فسفاتیدیل سرین وجود دارد که قابلیت تشخیص ایمونوگلوبولین هایIgM، IgG و IgA  را به صورت جدا از هم یا با هم  (IgAGM) دارد. از سوی دیگر Lupus anticoagulant می تواند با افزایش زمان انعقاد خون تشخیص داده شود. این تست ویژگی بالاتری در تشخیص APS داشته ولی در مقایسه با سیستم الایزا در تشخیص اتوآنتی بادی ها از حساسیت کمتری برخوردار است.  به علاوه بر خلاف  ELISA که هم می تواند به صورت دستی و هم به صورت اوتوماتیک انجام شود، این تست پیچیده و دشوار است.

معیار طبقه بندی سندرم آنتی فسفولیپید

اولین شاخص طبقه بندی رسمی برای APS در سال 1998  در یک کارگاه مرتبط با هشتمین نشست بین المللی آنتی فسفولیپید آنتی بادی در Sapporo ژاپن طراحی شده است. برطبق این شاخص، تشخیص APS در صورت وجود حداقل یک شاخص بالینی و یک شاخص سرولوژیک ثابت شده قطعی می شود (معیار Sapporo). در سال 2006 این معیار به روز رسانی شده و آنتی بادی علیه β2GP1 به معیارهای موجود  اضافه شد (معیار Myiakis). برای تحقق شاخص های سرولوژیکی، تشخیص حداقل یکی از پارامترهای زیر پیشنهاد داده می شود:

آنتی بادی علیه کاردیولیپین یا آنتی بادی علیه β2GP1 (IgM,IgG) یا نتیجه ی مثبت Lupus anticoagulant (LA). برطبق معیار طبقه بندی، تست سرولوژیک باید با انجام مجدد تست با فاصله 12 هفته از آزمایش اولیه مورد تایید قرار گیرد.

در معیار جدید تری که در سال 2012 ارائه شد پیشنهاد می شود که در صورت وجود یک نتیجه منفی برای ACA یا β2GP1 ،آنتی بادی IgA مورد بررسی قرار گیرد.

استراتژی تشخیصی

مطالعه ی داده ها بر روی سیستم تست الایزا   

در مطالعات بالینی روش الایزا برای تشخیص آنتی بادی علیه کاردیولیپین و β2GP1 ویژگی بالایی نشان می دهد. تنها 0 تا 2% از سرم بیماران مبتلا به هپاتیت ویروسی یا عفونت های پاراویروس B19 و افراد دارای خون سالم، با استفاده از کیت الایزا مثبت بوده است. در مطالعات رقابتی این روش دارای ارزش بالاتری (تا %50) در مقایسه با دیگر روشها بوده است.

آنتی فسفولیپید آنتی بادی(APLA) می تواند در ارتباط با سفلیس اتفاق بیافتد، که گویای علت تولید آنتی بادی های ACA و β2GP1 در این بیماری است. حضور هردو اتوانتی بادی در بیماری های APS  و SLE با اطلاعات یافت شده  در منابع اخیر مطابقت دارد.  در بیماری های مذکور به ویژه شیوع ACA در یکی از متاآنالیزهای انجا شده مورد تایید قرار گرفته است. 

شیوع اتوآنتی بادی ها علیه کاردیولیپین و β2GP1 در بیماران دچار APS

در یک مطالعه %86 بیماران مبتلا به APS به وسیله ی تشخیص آنتی بادی های (IgA,IgG,IgM) ACA و (IgA,IgG,IgM) β2GP1 قابل شناسایی هستند. تشخیص آنتی بادی IgA به میزان %19 قدرت تشخیص سرولوژیک β2GP1 را نسبت به تشخیص IgGوIgM  ضد β2GP1 افزایش می دهد. بالاترین حساسیت تست با تشخیص هم زمان ACA  و آنتی بادی ضد β2GP1 حاصل می شود که تشخیص سرولوژیک 100% از بیماران مبتلا به APS را ممکن می سازد.