ارتباط بین دیابت و آلزایمر

دیابت قندی در اندام های مختلف بدن مانند چشم، کلیه، عروق و اعصاب، آثار زیان آوری را به همراه دارد. همچنین با آسیب های سیستم اعصاب مرکزی و نارسایی شناختی مرتبط است. بررسی های اپیدمیولوژی و بالینی، وجود ارتباط بین دیابت و آلزایمر را نشان می دهد.

اگرچه دیابت هیچ گونه آسیب مستقیم مغزی ایجاد نمی کند، اما ارتباط بین دیابت و آلزایمر بسیار نزدیک است. در میان شماری از عوامل خطرزا مانند فشار خون بالا، بیماری قلبی  و  کشیدن  سیگار،  دیابت  یکی  از  برجسته  ترین عوامل در گسترش بیماری آلزایمر است. یافته های پژوهش های تازه، نشانگر پیدایش حالت دیابت قندی با تغییرات ساختمانی و عملکردی در سیستم اعصاب مرکزی و محیطی بوده است. در این میان کاهش سرعت هدایت پیام های عصبی، نارسایی در روند بازسازی در اعصاب محیطی بدن و تغییر شکل در فیبرهای عصبی، نمایان بوده است.

از طرف دیگر مشخص شده است که بروز حالت دیابت، یکی از ریسک فاکتورهای مهم در ایجاد حالت دمانس پیری است، که خود از نشانه های ظاهر شده در بیماری آلزایمر به شمار می‌آید. پژوهش‌ها نشان داده است، که احتمال ایجاد آلزایمر در بیماران دیابتی نسبت به افراد غیردیابتی بیشتر است. برای درک بیشتر ارتباط بین دیابت و آلزایمر بهتر است بدانیم که در هر کدام از بیماری های دیابت و آلزایمر چه اتفاقی در بدن می افتد.

 در بیماری دیابت چه اتفاقی برای بدن می‌افتد؟

دیابت یک اختلال متابولیکی با علل متعدد است  که در آن بیماران از سطح قند خون بالا رنج می‌برند به این دلیل که بدن آنها به انسولین پاسخ نمی دهد یا انسولین به مقدار کافی تولید نمی کند. هورمون انسولین  به تثبیت سطح قند خون (گلوکز) با هدایت سلول‌ها برای جذب گلوکز و مهار تولید گلوکز کبدی  کمک می‌کند. در هیپرگلیسمی مزمن که  با اختلال در متابولیسم کربوهیدرات، چربی و پروتئین همراه است به دلیل نقص در ترشح انسولین، عملکرد انسولین  و یا هر دو ایجاد می‌شود. سهم نسبی اینها بین انواع مختلف دیابت متفاوت است که با ایجاد عوارض ریز عروقی خاص رتینوپاتی که می‌تواند به کوری منجر شود، نفروپاتی با نارسایی بالقوه کلیه، افزایش خطر بیماری قلبی عروقی، نوروپاتی و همچنین اختلال عملکرد اعصاب اتونومیک همراه است.

تظاهرات بالینی دیابت با تشنگی، تکرر ادرار، تاری دید و کاهش وزن مشخص می‌شود که می‌تواند منجر به کتواسیدوز یا کمای هیپراسمولار غیر کتونی شود. غالبا، علائم وجود ندارند و یا خفیف هستند که هیپرگلیسمی خفیف می‌تواند برای سالها با آسیب بافتی در حال توسعه ادامه یابد، اگرچه فرد ممکن است کاملاً بدون علامت باشد.  ییماری دیابت انواع مختلفی از جمله دیابت نوع ۱، دیابت نوع ۲ و دیابت حاملگی که در زمان بارداری برای مدت کوتاه بروز می‌کند دارد. تحقیقات نشان می‌دهد که دیابت نوع ۲ می‌تواند عامل خطر برای بیماری آلزایمر، دمانس عروقی و دیگر دمانس‌ها باشد.

درباره بیماری دیابت بیشتر بخوانید

پرسش و پاسخ های رایج درباره بیماری دیابت

در بیماری آلزایمر چه اتفاقی در بدن می‌افتد؟

بیماری  آلزایمر  نوعی  بیماری  نورودژنراتیو  پیشرونده غیرقابل  برگشت  و  تدریجی  است  که  موجب  اختلال حافظه، کاهش عملکردهای شناختی و توانایی های فکری، همچنین تغییرات رفتاری می‌گردد. علت اصلی بیماری آلزایمر، این است که در داخل و خارج سلول‌های عصبی، تجمعات پروتئینی غیرطبیعی تشکیل می‌شود. در خارج سلول‌های عصبی تجمع غیرطبیعی پروتئینی به نام آمیلوئید بتا  که باعث تشکیل پلاک‌های آمیلوئیدی  می‌گردد، دیده می‌شود همچنین در داخل سلول‌های عصبی، پروتئین تائو  که باعث تشکیل کلافه‌های نوروفیبریلاری (NFT ) می‌شوند، وجود دارد. این تجمعات غیرطبیعی، هموستئاز سلول‌های نورون و گلیال را دچار نقص نموده و باعث تخریب ساختارهای طبیعی مغز و سیستم مغزی عروقی می‌شود.

بیماری آلزایمر یک اختلال نورودژنراتیو پیچیده و ناهمگن است که به‌صورت شروع زودرس (زیر 65 سال) یا دیررس (بالای 65 سال) طبقه‌بندی می‌شود. در آلزایمر نوع دیررس (اسپورادیک) که تقریبا 90 تا 95درصد از موارد بیماری آلزایمر را تشکیل می‌دهد، وراثت نقش چندانی نداشته و بیشتر در دهه ششم ز ندگی مشخص می‌شود. این بیماری یک فرم زوال عقلی با علت نامعلوم است. در 95درصد از موارد عامل اصلی شروع کننده این بیماری تخریب آهسته ی سلول های مغز است، که به نارسایی در حافظه، تفکر، رفتار و سرانجام به مرگ می‌انجامد. در آلزایمر کاهش چشمگیری در استفاده از گلوکز مغزی همراه با کاهش مداوم انرژی در مغز دیده می‌شود. این ناهنجاری پیامد نارسایی در کارکرد سیگنال های نورونی انسولین(مقاومت  انسولینی) است.  کاهش  غلظت انسولین در مغز بیماران آلزایمری پس از مرگ و در مایع مغزی نخاعی آنان مشاهده شده است.

روش تشخیص ایمونولوژیک بیماری آلزایمر (Alzheimer)

چگونه دیابت منجر به زوال عقل و آلزایمر می‌شود؟

دلایل متعددی وجود دارد که چرا دیابت نوع ۲ ممکن است منجر به زوال عقل شود. یک دلیل مربوط به تاثیراتی است که دیابت بر قلب دارد، چرا که سلامت قلب با سلامت مغز ارتباط دارد. بیماری قلبی و افزایش فشارخون هر دو با سکته مغزی همراه‌اند که به نوبه خود ممکن است منجر به زوال عقل شوند. با ‌این‌حال، به نظر نمی‌رسد که سکته مغزی پاسخی کامل باشد، چرا که برخی از مطالعات نشان داده است که دیابت حتی در صورت کنترل سکته مغزی، منجر به افزایش خطر ابتلا به زوال عقل می‌شود.

عامل دیگر مربوط به دوره‌های هیپوگلیسمی است که معمولاً در دیابت رخ می‌دهد. اگرچه این مورد به اثبات رسیده است که کنترل دقیق قند خون، خطرات طولانی‌مدت بیماری‌های قلبی و سکته را کاهش می‌دهد، اما کنترل دقیق منجر به افت قند خون، از دست دادن حافظه و زوال عقل نیز می‌شود. این دلیل محتمل است چرا که قند خون پایین باعث آسیب به هیپوکامپ، مرکز حافظه مغز، می‌شود.

یکی از فرضیه‌های جالب این است که دیابت به‌طور مستقیم باعث بیماری آلزایمر می‌شود. در واقع، بیماری آلزایمر حتی به دلیل ویژگی‌های مولکولی و سلولی مشترک در دیابت و آلزایمر، دیابت نوع ۳ نامیده می‌شود. برای نمونه، انسولین نقش مهمی در تشکیل پلاک‌های آمیلوئید دارد و در فسفوریلاسیون تاو نیز نقش دارد، که منجر به گره‌های عصبی الیافی می‌شود. به عبارت دیگر، در حالی‌که مقاومت به انسولین در بدن منجر به دیابت نوع ۲ می‌شود، مقاومت به انسولین در مغز منجر به ایجاد پلاک و گرفتگی‌های بیماری آلزایمر می‌شود.

چرا احتمال آلزایمر در بیماران دیابتی نسبت به افراد غیردیابتی بیشتر است؟

 دیابت قندی در سوخت وساز آمیلوئید مغزی و تائو دخالت دارد. نوسان در هموستاز انسولین و گلوکز در سطح محیطی بدن می‌تواند انسولین مغز و عملکرد گیرنده اش را تحت تأثیر قرار دهد و سبب افزایش الیگومریزاسیون آمیلوئید بتا و هایپرفسفوریلاسیون تائو شود. تجمع پروتئین آمیلوئید بتا به صورت پلاک در مغز، یکی از عوامل اصلی در بیماری آلزایمر است.نتایج تحقیقات جدید نشان می‌دهد، دیابت می‌تواند خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را بیش از ۶ برابر افزایش دهد.

چرا به بیماری آلزایمر، دیابت نوع ۳ می‌گویند؟

 شواهد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد انسولین و مکانیسم سیگنالینگ انسولین برای بقای نورون‌ها مهم هستند از طرفی مطالعات نشان می‌دهد در مغز افرادی که از بیماری آلزایمر رنج می‌برند، کاهش بیان گیرنده ی انسولین دیده می‌شود. این دو موضوع، باعث جلب توجه محققان بسیاری به سمت تعیین و توصیف نقشی که اختلال عمل انسولین می‌تواند در بروز بیماری آلزایمر داشته باشد، شده است. افزایش در شمار مقاله هایی که درباره پیوند میان آلزایمر و انسولین پرداخته اند، باعث توصیف بیماری آلزایمر به عنوان دیابت مغز شده است. در حال حاضر، این موضوع که بیماری آلزایمر با اختلال درسیگنالینگ انسولین و متابولیسم گلوکز در مغز، مرتبط است، به طور گسترده ای به رسمیت شناخته شده است. به همین دلیل، پیشنهاد شده است که بیماری آلزایمر فرم خاصی از دیابت است و به همین جهت نام دیابت نوع ۳ را به آن داده اند.

 انسولین نقش مهمی در تشکیل پلاک آمیلوئید دارد، نشانه های پاتولوژیک بیماری آلزایمر، ظاهر شدن پروتئین‌های تائو فسفریله شده ی داخل سلولی و پلاک آمیلوئیدی بتا خارج سلولی است. آمیلوئید های بتا و پروتئین تائو فسفریله شده، باعث مسموم شدن موضعی نورون‌ها می‌شوند که سرانجام، منجر به مرگ نورون‌ها و بروز آلزایمر می‌شود. آلزایمر یک بیماری نارسایی متابولیکی مغز است که با ناهنجاری در پاسخ گویی به انسولین، مصرف گلوکز، سوخت وساز انرژی که منجر به افزایش استرس اکسیداتیو، التهاب و بدتر شدن مقاومت به انسولین همراه است. بدین رو اصطلاح "دیابت نوع ۳" به درستی نشان دهنده ی این است که آلزایمر نوعی از دیابت است و دارای ویژگی های مولکولی و بیوشیمیایی است که با دیابت نوع ۱ ودیابت نوع ۲ همپوشانی دارد.

دیابت نوع 3 چیست و چگونه درمان می شود؟

دیابت نوع ۳ اصطلاحی است که به بیماری آلزایمر داده اند. تحقیقات جدید نشان می دهد که بیماری آلزایمر باید به عنوان یک نوع دیابت طبقه بندی شود. اما این طبقه بندی بحث برانگیز است و نیاز به تحقیقات بیشتر دارد. افرادی که دیابت نوع 2 دارند بیشتر از سایر افراد احتمال ابتلا به آلزایمر دارند. نشانه های دیابت نوع ۳مانند مراحل زودرس بیماری آلزایمر است. علائم دیات نوع 3 عبارتند از:

• از دست دادن حافظه که بر زندگی روزمره و تعاملات اجتماعی تاثیر می گذارد

• عدم تکمیل مسئولیت ها و کارهای خود

• جاگذاری اشباه اشیاء

• کاهش توانایی فرد در تصمیم گیری براساس اطلاعات

• تغییر ناگهانی در شخصیت و رفتار فرد

آزمایش خاصی برای آلزایمر و دیابت نوع ۳ وجود ندارد. اما با روش های تصویربرداری مغز، مانند MRI و سی تی اسکن قابل تشخیص است. همچنین تست های مایع مغزی نخاعی می تواند شاخص های آلزایمر را تشخیص دهد. درمان های خاصی برای کنترل دیابت نوع ۳ و آلزایمر وجود دارد که مهمترین آن اصلاح سبک زندگی است.

منابع:

1.Kiasalari Z, Khalili  M, Ghanbarian L. The effect of aqueous Crocus sativus L. (saffron) extract on learning and memory in male streptozotocin-induced diabetic rats. Razi Journal of Medical Sciences. 2012; 19: 45-50

2.Roghani M, Khalili M, Baluchnejadmojarad T, Heydari A. The effect of hesperetin on short-term spatial memory and passive avoidance learning and memory in diabetic rats. Arak Medical University Journal. 2011; 14(54): 46-54.

3. Darbandi N, Hezavehi M, Ghadimi F, Noori M. The Effect of Hydroalcoholic Extract of Cornus mas L. Seed on Memory Retention and Some Serum Parameters in Alzheimer Induced Male Mice. Journal of Cell & Tissue (JCT). 2015; 6(3): 269-280.

4. Khosravi M, Esmaeili M, Esmaeili M. The Effect of Metformin on spatial learning and memory in streptozotocin Rat Model of Alzheimer’s Disease. Quarterly Journal of Sabzevar University of Medical Sciences.2014; 21: 646-653.

5. Ramesk K, Vani T, Hemachandra R. Is Alzheimer’s disease a Type 3 Diabetes A critical appraisal. ElSEVIER Biochimica et Biophysica Acta (BBA).2017; 1863(5): 1078-1089.

6. Suzanne M, dela M. Type 3 diabetes is spos  disease: Mini-review. European ׳ radic Alzheimer Neuropsychopharmacology Journal. 2014; 24(12): 1954-1960.

7. Suzanne M, dela M, Jack R. Alzheimer’s Disease is  Type 3 Diabetes-Evidence Reviewed. Journal of Diabetes Science and Technology. 2009; 2(6): 1101-1113.