هدف از اندازه گیری آپولیپوپروتئین ها 

از زمان مشخص شدن  نقش apo B و apo A به عنوان عامل خطرساز در ایجاد بیماری های عروق کرونر پژوهش هایی به منظور بررسی اثر این دو آپولیپوپروتئین بر شدت درگیری عروق کرونر انجام شده است.تعدادی از این بررسی ها افزایش سطح apo B و کاهش سطح apo A را به عنوان عامل  خطرساز و نیز نقش و نسبت apo B به apo A را به عنوان عامل قوی تر در ایجاد بیماری های عروق کرونر قلب دانسته اند .آپولیپوپروتئین A یا apo A و آپولیپوپروتئین B یا apo B ممکن است به همراه سایر تست های مربوط به پروفایل لیپیدی درخواست گردند و به عنوان قسمتی از پروفایل لیپیدی برای کمک به تعیین ریسک ابتلاء به بیماری های عروق کرونر از سوی پزشکان متخصص درخواست می گردند. apo A در برخی از موارد به جای تست HDL-C درخواست می گردد اما به طور گسترده بهتر و یا حاوی اطلاعات بیشتری نسبت به HDL-C نمی باشد و به طور روتین درخواست نمی شود. این تست به صورت روتین توسط پزشکان متخصص درخواست نمی شود و زمانی درخواست می گردد که بیمار یا سابقه فامیلی ابتلاء به بیماری های قلبی و عروقی دارد و یا اینکه کلسترول و تری گلیسیرید بالا (هایپرلیپیدمیا) دارد و به همراه سایر تست های مربوط به پروفایل لیپیدی جهت کمک به تشخیص علت غیر طبیعی بودن پروفایل لیپیدی (به خصوص زمانیکه بیما TG خیلی بالا دارد) درخواست می گردد.

apo A و apo B پروتئین هایی هستند که نقش کلیدی در متابولیسم لیپیدها دارد و به ترتیب جزء ترکیب اصلی لیپوپیوتئین HDL-C (کلسترول خوب) و LDL-C (کلسترول بد) می باشند. نقش HDL-C حمل کلسترول اضافه به کبد می باشد. مقدار apo A و apo B به همراه تغییرات HDL-C و LDL-C تغییر می کند و نقص در تولید apo A و apo B ارتباط مستقیمی با افزایش ریسک ابتلاء به بیماری های قلبی و عروقی دارد.

درخواست apo A جهت موارد زیر کاربرد دارد:

1. جهت تشخیص تولید apo A ناکارآمد.

2. کمک به تشخیص ریسک ابتلاء به بیماری های قلبی و عروقی در افرادی که سابقه ارثی این بیماری را دارند و یا مقدار تری گلیسیرید و کلسترول آنها بالا می باشد.

3. مونیتور کردن تغییرات سبک زندگی در درمان چربی خون بالا.

apo A در برخی از موارد به همراه apo B درخواست داده می شود که در این صورت نسبت apo B/apo A برای پزشک حائز اهمیت می باشد. این نسبت در برخی از موارد به عنوان اندیکاتور ریسک ابتلاء به بیماری های قلبی و عروقی مورد بررسی قرار می گیرد. apo A به همراه تست های دیگر زمانیکه بیمار تحت درمان هیپرلیپیدمیا قرار گرفته و یا سبک زندگی خود را تغییر داده (کاهش مصرف غذاهای پر چرب، افزایش فعالیت بدنی) برای دنبال کردن این موضوع که آیا این تغییرات موثر بوده یا نه نیز درخواست می گردد.

 

نتایج به دست آمده از مقدار apo A به چه معنا می باشد؟

کم بودن مقدار apo A متعاقب کاهش HDL-C و نقص در کلیرانس کلسترول از بدن می باشد. کاهش apo A در صورت بالا بودن apo B نشان دهنده افزایش ریسک ابتلاء به بیماری های قلبی و عروقی می باشد.

تعدادی جهش ژنتیکی وجود دارند که باعث اشکال در تولید apo A و در نتیجه کاهش HDL-C می گردد. این بیماران دارای پروفایل لیپیدی غیر نرمال مانند افزایش در LDL-C می باشند و به طور معمول دچار آترواسکلروزیس می گردند.

 

به طور کلی کاهش apo A در موارد زیر دیده می شود:

1. بیماری های مزمن کلیوی

2. استفاده از داروهایی مانند: آندروژن ها، بتا بلوکرها، دیوریتیک ها و پروژسترون

3. کشیدن سیگار

4. دیابت کنترل نشده

5. اضافه وزن یا چاقی

افزایش apo A در موارد زیر دیده می شود:

1. استفاده از داروهایی مانند: کاربامازپین، استروژن، اتانول، لواستاتین، فنوباربیتال، پروواستاتین و سیمواستاتین.

2. فعالیت بدنی

3. بارداری

4. کاهش وزن

5. استفاده از استاتین

موارد بالینی مرتبط با apo A:

مقدار apo A بازتابی از مقدار HDL-C در سرم می باشد، مقدار HDL-C در خانم ها بیشتر از آقایان می باشد بنابراین میزان apo A در خانم ها بیشتر از آقایان است.

 

آپولیپوپروتئین B یا apo B

چه زمانی اندازه گیری apo B توسط پزشک درخواست می شود؟

 apo B بطور معمول با سایر تست های مربوط به متابولیسم لیپیدها و با تست apo A درخواست می گردد. زمانیکه پزشک می خواهد ریسک ابتلاء به بیماری قلبی عروقی را در فردی با سابقه فامیلی این بیماری ها و یا در شخص مبتلا به هایپرلیپیدمیا مورد بررسی قرار دهد، اندازه گیری apo B را درخواست می دهد. اندازه گیری این تست جهت مونیتور کردن درمان افردا مبتلا به هایپرلیپیدمیا نیز کاربرد دارد.

 

نتایج به دست آمده از مقدار apo B به چه معناست؟

مقدار apo B متناوب با مقدار LDL-C می باشد که افزایش آن همراه است با افزایش ریسک ابتلاء به بیماری های قلب عروقی که اندازه گیری آن ممکن است بعد از یک رژیم غذایی پر چرب و یا کاهش کلیرانس LDL-C از خون باشد.

بعضی از نقص های ژنتیکی  به صورت مستقیم باعث اختلال در مقدار apo B می گردند، به عنوان مثال هایپرلیپیدمیای ارثی که باعث اختلال در سطح لیپیدهای خون کلسترول و تری گلیسیرید می گردد. به طور کلی نقص در تولید  apo Bرا A-بتا لیپوپروتئینما  می گویند.

سندرم Bassen-Kornzweig یک اختلال نادر ژنتیکی است که باعث کاهش تولید apo B می گردد.

 

افزایش مقدار apo B در موارد زیر دیده می شود:

1. دیابت

2. استفاده از داروهایی مانند: آندروژنها، بتابلوکرها، دیوریتیک ها و پروژسترون

3. پرکاری تیروئید

4. سندرم نفروتیک (بیماری های کلیوی)

5. بارداری

مقدار apo B می تواند تحت شرایط مختلفی که تولید لیپوپروتئین ها را کاهش می دهد کاهش پیدا کند اما به طور عمده در موارد زیر دیده می شود:

1. کم کاری تیروئید

2. سوء تغذیه

3. سندرم Raye

4. کاهش شدید وزن

5. جراحی

6. سیروز کبدی

7. بیماری های حاد

افزایش نسبت apo A/ apo Bمی تواند نشان دهنده ریسک بالای ابتلاء به بیماری های قلبی و عروقی باشد.

 

موارد بالینی دیگر در ارتباط با apo B

در بعضی از موارد افزایش apo B و LDL-C متعاقب جهش در ژن apo B می باشد. این جهش باعث میگردد که گیرنده های LDL-C نتوانند 100apo B را شناسایی کنند این نقص مانع حذف LDL-C از خون شده و در نتیجه مقدار LDL-C افزایش می یابد.

شیلومیکرون ها ذرات لیپوپروتئینی هستند که لیپیدهایی که از طریق رژیم غذایی مصرف شده اند را وارد کبد می کنند این ذرات حاوی لیپوپروتئین B-48 می باشند که از نظر سایز تقریبا نصف apo B بوده و از نظر ساختمانی مشابه آن است. اندازه گیری آن ارزشی در جهت تشخیص آترواسکلوروزیس ندارد و زمانیکه apo B اندازه گیری می گردد تنها apo B100 اندازه گیری می شود.

 

reference:

Plasma turnover of HDL apoC-I, apoC-III, and apoE in humans Jeffrey S. Cohn, The Journal of Lipid Research, 2003.

Apolipoproteins  Mikael Larsson et al., Journal of Biological Chemistry, 2013.