سندرم شوگرن

سندرم شوگرنSjögren’s syndrome (SS) یک بیماری مزمن و سیستمیک التهابی است که به طور اصلی غدد اگزوکرین را تحت تاثیر قرار می دهد و منجر به خشکی دهان (xerostomia) و خشکی چشم (xerophthalmia) می شود. در حالی که سندرم سیکا از علائم بارز این سندرم می باشد، در طی بیماری، بیماران ممکن است علائم بالینی سیستمیک مختلف را تجربه کنند ( خستگی، آرتریت، واسکولیت پوستی، بیماریهای خونی، اختلالات ریوی، نقایص کلیوی، نوروپاتی های اعصاب مرکزی و محیطی و اختلالات گوارشی).

سندرم شوگرن به عنوان یک بیماری اتوایمیون ناهمگن در نظر گرفته شده است که دارای هر دو ویژگی های اختصاصی بافت و سیستمیک می باشد و شامل طیف گسترده ای از اختلالات بالینی / سرولوژیک است.

 

اتوآنتی بادیهای مرتبط با سندرم شوگرن:

1- بیومارکرهای معمول برای طبقه بندی بیماری:

دانش ما در مورد SS و بیماری های خودایمنی در نیم قرن گذشته به میزان قابل توجهی گسترش یافته است و معیارهای تشخیص و طبقه بندی SS همچنان در حال تکامل است. بررسی حضور اتوآنتی بادیها همواره بعنوان معیاری برای تشخیص بیماری SS مطرح بوده است. چهار اتوآنتی بادی Anti-Ro/SSA, Anti-La/SSB, ANA و RF برای شیوع و ارتباط آنها با ویژگی های مختلف بالینی SS مورد مطالعه قرار گرفته اند.

 

 Anti-Ro/SSA, Anti-La/SSB:

شایعترین اتوآنتی بادیهایی که در بیماران مبتلا به سندرم شوگرن یافت می شود آنتی بادیهای علیه اتوآنتی ژنهای RO/La کمپلکس ریبونوکلئوپروتئین هستند. بسته به روش سنجش، آنتی بادیهای ضد Ro/SSA و La/SSB در 70-50 % بیماران مبتلا به SS یافت می شوند. آنتی بادی Anti-Ro / SSA می تواند تنها یا همزمان با آنتی بادی های anti-La / SSB شناسایی شود، در حالی که مثبت بودن Anti-La / SSB به تنهایی نادر است. به طور کلی، آنتی بادی های anti-Ro / SSA و anti-La / SSB با سن کمتر در هنگام تشخیص، دروه طولانی تر بیماری، تخریب شدیدتر غدد اگزوکرین، بزرگتر شدن غده پاروتید و حمله شدیدتر لنفوسیتها به غدد بزاقی، مرتبط است. همچنین مطالعات بسیاری نشان داده اند که تظاهرات extraglandular مانند اسپلنومگالی، لنفادنوپاتی ، واسکولیت و پدیده Raynaud در بیماران دارای آنتی بادیهای anti-Ro / SSA  و anti-La / SSB بیشتر است.

 

Anti-nuclear antibodies (ANA) :

این اتوآنتی بادیها که به وسیله ایمونوفلورسانس غیر مستقیم بر روی سلولهای HEP-2 تشخیص داده می شوند در 85-59% بیماران مبتلا به SS مثبت هستند. مشخص شده است که بیماران مبتلا به SS که ANA مثبت هستند، اغلب زن هستند و میانگین سن آنها در زمان تشخیص کمتر از مردان است. همچنین در این گروه شیوع بالاتر recurrent parotidomegaly و تظاهرات extraglandular مانند پدیده Raynaud ، واسکولیت، درگیری کلیه و مفاصل، تب، آدنوپاتی، سیتوپنی و ESR>50 وجود دارد. به علاوه ANA مثبت در سندرم شوگرن نه تنها با درگیری های بافتی بیشتر همراه است بلکه با شیوع بیشتر هایپرگاماگلوبولینمی، RF ، anti-Ro / SSA و anti-La / SSB و آنتی فسفولیپید مثبت همراه است.

 

 Rheumatoid factors (RF):

RF آنتی بادی هایی که بر علیه بخش Fc از ایمونوگلوبولین IgG می باشند. آنها می توانند از هر نوع ایزوتایپ باشند، اگرچه اغلب آنها IgM هستند. سطح RF در 74-36% بیماران مبتلا به SS بالا می باشد. حضور RF در SS با سن کمتر، غلبه زن بر مرد و بیوبسی مثبت غدد بزاقی همراه است. در بسیاری از مطالعات ارتباط RF با حضور سایر مارکرهای سرولوژیک مانند anti-Ro / SSA و anti-La / SSB ، کرایوگلوبولین ها، ANA ، hypocomplementemia و hypergammaglobulinemia نشان داده شده است. در مقایسه با بیماران RF منفی بیماران RF مثبت دارای شیوع بیشتر اختلالات مفاصل، واسکولیت، بزرگی غدد بزاقی، سیتوپنی ، پدیده Raynaud’s ، درگیری کلیه و سیستم اعصاب مرکزی هستند. در بیماران SS فاکتور RF از هر دو کلاس IgM و IgA می باشد.

 

2- آنتی بادیهای شناسایی شده در مدلهای حیوانی SS که در بیماران نیز تایید شده است:

Anti-salivary gland protein 1 (anti-SP1) ، anti-carbonic anhydrase 6 (anti-CA6) و antiparotid

secretory protein (anti-PSP) اتوآنتی بادیهایی هستند که ابتدا در موشهای ترانسژن IL- 14αTG شناسایی شده و سپس در بیماران مبتلا به SS نیز تایید شدند. این اتوآنتی بادیهای جدید در بیماران مبتلا به SS دارا و فاقد anti-Ro / SSA و anti-La / SSB و همچنین بیماران مبتلا به خشکی دهان ایدیوپاتیک و خشکی چشم، قابل سنجش می باشد. به نظر می رسد آنتی بادیهای مذکور برای تشخیص اولیه SS خصوصاً در بیماران anti-Ro / SSA  و anti-La / SSB منفی کاربردی می باشد.

آنتی بادی علیه Alpha-Fordin ابتدا در یک مدل موشی SS شناسایی شد و سپس در 42-38% بیماران نیز شناسایی گردید. آنتی ژن شناسایی شده توسط این اتوآنتی بادی یک قطعه 120 kd از Alpha-Fordin است که در طی آپوپتوز به دنبال التهاب در غدد بزاقی آزاد می شود. این آنتی بادی در سرم کودکان مبتلا به SS حتی قبل از مثبت شدن anti-Ro / SSA و anti-La / SSB  قابل شناسایی است.

 

3- اتوآنتی بادیهای مرتبط با سایر بیماریهای خودایمن:

• Anti-centromere antibodies (ACAs) : این آنتی بادیها اغلب در بیماران مبتلا به فرم محدود پوستی اسکلرودرما وجود دارند ولی در بیماران مبتلا به  SSنیز در 27-4% موارد مثبت می باشد. سه آنتی ژن شناسایی شده توسط ACA عبارتند از CENP-A, CENP-B, and CENP-C. الگوی شناسایی آنتی ژن در بیماران مبتلا به اسکلرودرما و شوگرن متفاوت است. بیماران مبتلا به SS تنها CENP-C را شناسایی می کنند در حالی که بیماران مبتلا به اسکلرودرما هر دوی CENP-C و CENP-B را شناسایی می نمایند.

• Anti-mitochondrial antibodies (AMA): این اتوآنتی بادی یک مارکر سرولوژیک برای سیروز اولیه صفراوی(PBC)  می باشد. AMA در 13-7/1% از بیماران مبتلا به سندرم شوگرن مثبت می باشد.

• Anti-cyclic citrullinated peptide antibodies(Anti-CCP) : این اتوآنتی بادی مارکر اختصاصی برای تشخیص آرتریت روماتوئید است. شیوع Anti-CCP در بیماران مبتلا به SS 3-10% است.

  

   پنل ایده آل اتوآنتی بادیها برای تشخیص سندرم شوگرن:

     بررسی حضور AMA ، ANA و ACA به روش IF و به دنبال آن بررسی anti-SSA/Ro60 ، anti-SSA/Ro52     ، anti-SSB/la ، RF ، anti-SP1 ، anti-CA6 ، anti-PSP ، anti-alpha-fodrin و anti-CCP      به روش الیزا یا LIA.

References:

1: Shen L, Suresh L. Autoantibodies, detection methods and panels for diagnosis of Sjögren's syndrome. Clin Immunol. 2017 Apr 5. pii: S1521-6616(17)30010-4. doi:10.1016/j.clim.2017.03.017. PubMed PMID: 28390965

2: Stefanski AL, Tomiak C, Pleyer U, Dietrich T, Burmester GR, Dörner T. The Diagnosis and Treatment of Sjögren's Syndrome. Dtsch Arztebl Int. 2017 May 26;114(20):354-361. doi: 10.3238/arztebl.2017.0354. PubMed PMID: 28610655