در کشورهای پیشرفته تا چند دهه گذشته بیماری سل به خوبی مهار شده بود، اما با غفلت از ادامه اقدامات کنترلی، ناگهان با موج جدیدی از شیوع این بیماری مواجه شدند که زنگ خطری جدی محسوب می‌شود.

از سویی همزمان با گسترش ایدز و عفونت HIV به دلیل ضعف عملکرد سیستم دفاع سلولی، بیماری سل هم افزایش یافت و امروزه یکی از مهمترین علل اصلی مرگ و میر بیماران مبتلا به ایدز، به ویژه در کشورهای فقیر، میکروب سل است.

بیشترین فرم سل در تمام دنیا سل ریوی است که به راحتی منتقل می‌شود و از طرفی احتیاج به درمان طولانی مدت دارد، بیماری سل به عنوان یک معضل بهداشتی مهم در جهان و کشور مطرح می‌شود که برای حل آن لازم است امکانات مناسب برای اجرای برنامه‌های موجود فراهم شود.

کارشناسان معتقدند که یک سوم از جمعیت جهان مبتلا به ایدز هستند و در هر ثانیه یک نفر به این تعداد افزوده می‌شود، از طرفی سل به طور یکنواخت در سراسر جهان توزیع نشده است، مردم کشورهای در حال توسعه به دلیل کمبود ایمنی، بیشتر در معرض خطر سل قرار دارند، به طور معمول این افراد به دلیل آلوده بودن به HIV و ابتلا به ایدز گرفتار سل می‌شوند. در حال حاضر حدود 14 میلیون بیمار مسلول، 10 میلیون مورد جدید سل و حدود 1٫3 میلیون بیمار مسلول اچ ای وی مثبت در جهان وجود دارد. همچنین بیش از 90٪ موارد بیماری و مرگ ناشی از سل در کشورهای در حال توسعه رخ می‌دهد، کشورهایی که%75 موارد بیماری در آنها به فعال‌ترین گروه سنی به لحاظ اقتصادی (یعنی 15 تا 54 سالگی) تعلق دارد.

در این کشورها یک فرد بزرگسال مبتلا به سل به‌طور متوسط 3 الی 4 ماه قادر به کار کردن نبوده و لذا20تا 30٪ درآمد سالانه خانواده وی از دست می‌رود؛ با مرگ چنین فردی بطور متوسط 15 سال درآمد خانواده بطور یکجا از بین خواهد رفت.

 

بیماری سل دارای رتبه دهم در بار جهانی بیماری‌ها است

بیماری سل که بزرگترین علت مرگ ناشی از بیماری‌های عفونی تک عاملی است (حتی بیشتر از ایدز، مالاریا و سرخک)، دارای رتبه دهم در بار جهانی بیماری‌هاست و پیش بینی می‌شود تا سال 2020 همچنان جایگاه کنونی خود را حفظ کند و یا تا رتبه هفتم بالا رود.

 

وضعیت بیماری سل در ایران

بر اساس گزارش‌های وزارت بهداشت نمودار زیر روند نزولی میزان بروز بیماری سل در کشور را نشان می‌دهد (از 142 مورد در یکصد هزار نفر جمعیت در سال 1343 به 12.59 در یکصد هزار نفر جمعیت در سال 1394 – بیش از 10 برابر کاهش). درسال  1394 در کشورمان میزان بروز گزارش شده سل ریوی با اسمیرخلط مثبت 6.25 مورد در یکصد هزار نفر جمعیت بوده است. از تعداد 9915 مورد مبتلا به سل گزارش شده کشور در سال 1394، 48% موارد را زنان بیمار و 12.8% موارد را بیماران غیر ایرانی (اغلب افغانی) تشکیل می‌دهند و بیشترین میزان بروز سل مربوط به گروه سنی 65 سال به بالا بوده است که این حاکی از موفقیت چشمگیر کشور در کنترل این بیماری است و در میان استانها سیستان و بلوچستان و گلستان بیشترین میزان بروز و شیوع را در کشور دارا هستند.

 

طول مدت تاخیر در تشخیص و درمان بیماران مبتلا به سل

همچنین مطالعه کشوری انجام شده در سال 1382 حاکی از آن است که میانه تاخیر کلی تشخیص و درمان بیماران مبتلا به سل ریوی خلط مثبت در ایران 92 روز ( با میانگین 10+ 120 روز ) بوده و میانه تاخیر بیمار و پزشک در تشخیص به ترتیب 20( بامیانگین 6+44 روز) و 46 روز ( با میانین 8+ 76روز) بوده است.  پس سهم پزشکان در تاخیر تشخیص به مراتب بیشتر از سهم بیماران بوده و لذا برای کنترل سل در کشور باید مداخله‌ها و برنامه‌های کنترل به طور عمده بر کاهش تاخیر پزشک در تشخیص متمرکز شود.

 

پائین بودن سطح رفاه در زندگی احتمال بروز بیماری سل را افزایش می‌دهد

از طرفی عامل اقتصادی می‌تواند بر بروز سل اثرگذار باشد که در این رابطه مهرناز رسولی‌نژاد، متخصص بیماری‌های عفونی می‌گوید: پائین بودن سطح رفاه در زندگی باعث بروز مشکلات روحی، ضعف سیستم ایمنی بدن و احتمال بروز این بیماری در افراد می‌شود.