سندروم(PJ) Peutz-Jegher
سندروم(PJ) Peutz-Jegher یک بیماری وراثتی است که افراد را در معرض خطر افزایش یافته برای ایجاد پولیپ های هامارتوماتوز در دستگاه گوارش و همچنین بروز سرطانهای پستان، روده ی بزرگ و راست روده، پانکراس، شکم، بیضه ها، تخمدان، ریه، دهانه ی رحم و دیگر انواع سرطان که در زیر لیست شده اند قرار میدهد. بدون نظارت مناسب پزشکی، خطر بروز سرطان در افراد مبتلا به سندروم PJ ممکن است تا 93% در سراسر عمرشان باشد. هامارتوما یک بافت ظاهرا طبیعی در حال رشد است که میتواند به یک تومور خوشخیم (غیر سرطانی) تبدیل شود. در سندروم PJ پولیپهای هامارتوماتوز معمولا در روده ی کوچک و بزرگ ایجاد میشوند و میتوانند سبب بروز خونریزی یا دیگر مشکلات مانند انسداد روده ای شوند.
علائم سندروم PJ
برخی از علائم سندروم PJ ممکن است در دوران کودکی ظاهر شوند که با توسعه ی مناطق رنگدانه ای بر روی پوست و در داخل دهان که mucocutaneous hyperpigmentation نامیده میشوند، همراه هستند. افراد مبتلا به این سندروم معمولا مستعد بروز لکه های آبی تیره یا قهوهای تیره در اطراف دهان و برروی لبها، انگشتان دست یا انگشتان پا هستند. این لکه ها معمولا در دوران کودکی ظاهر میشوند و اغلب با بالارفتن سن ناپدید میشوند، بنابراین این لکهها معمولا در یک فرد بالغ مبتلا به سندروم PJ که به تازگی در آنها سرطان تشخیص داده شده است مشاهده نمیشوند. یک نشانه ی دیگر این سندروم توسعه ی پولیپ های هامارتوماتوز در دستگاه گوارش است که میتوانند سبب خونریزی یا انسداد شوند. میانگینی سنی که علائم گوارشی ظاهر میشوند 10 سال است.
افرادی که حداقل دو مورد از معیارهای زیر را دارا باشند ممکن است مبتلا به سندروم PJ در نظر گرفته شوند:
-
حداقل دو مورد از پولیپهای هامارتوماتوز نوع Peutz-Jeghers در روده ی کوچک
-
لکه هایی با ویژگیهای خاص در دهان، لبها، انگشتان دست و پا
-
حداقل یک فرد خویشاوند مبتلا به سندروم PJ
به افرادی که این معیارها در آنها مشاهده شود، پیشنهاد میشود که آزمایش ژنتیک برای بررسی جهش وراثتی در ژن STK11 انجام دهند. اطلاعات بیشتر در زیر آمده است.
چه عاملی سبب بروز سندورمPJ میشود؟
سندروم PJ یک بیماری ژنتیکی است که فرد را مستعد بروز سرطان و پولیپ میکند. به این معنی که این بیماری در یک خانواده از نسلی به نسل بعدی منتقل میشود. این سندروم در اثر توارث یک جهش در ژن STK11، که با نام ژن LKB1 نیز شناخته میشود، ایجاد میشود. ممکن است ژنهای دیگری که میتوانند سبب بروز سندروم PJ شوند نیز وجود داشته باشند که تاکنون شناخته نشده اند.
چگونه سندروم PJ به ارث میرسد؟
به طور طبیعی هر سلول دارای 2 کپی از هر ژن میباشد که یکی از آنها از مادر و دیگری از پدر به ارث رسیده است. سندروم PJ با الگوی غالب اتوزومی از والدی که حامل جهش در ژن STK11 است به ارث میرسد. هریک از بستگان درجه یک (یکی از والدین، فرزندان، و/یا خواهر یا برادران) یک فرد مبتل به سندروم PJ دارای شانس 50 درصدی برای به ارث بردن همان جهشی است که باعث بروز این سندروم میشود.
برخی از افراد مبتلا به سندروم PJ هیچ سابقهی خانوادگی برای این سندروم یا نشانههایی مشابه سندروم PJ و یا سرطان نیستند. تخمین زده میشود که تقریبا 25% از افراد مبتلا به سندروم PJ دارای جهش جدید (نوظهور) در ژن STK11 هستند که این جهش از هیچیک از والدین آنها به ارث نرسیده است. دیگر اعضاء خانوادهی فردی که مشکوک به داشتن جهش نوظهور در ژن STK11 است نیز باید تحت انجام آزمایش ژنتیک قرار گیرند و تأیید شود که این جهش واقعا جدید است. برای فردی که دارای جهش نوظهور در ژن STK11 باشد، یک احتمال 50 درصدی برای انتقال این جهش به هریک از فرزندان او وجود دارد.
برای والدین مستعدی که حامل یک جهش دراین ژن هستند که خطر ابتلا به این سرطان وراثتی را افزایش میدهد و علاقهمند به داشتن فرزند هستند، گزینه هایی وجود دارد. تشخیص های قبل از لانه گزینی (PGD)، یک فرایند پزشکی است که همراه با لقاح خارج از رحم (IVF) انجام میشود. این روش به افرادی که حامل یک جهش ژنتیکی شناخته شده و مشخص هستند این امکان را میدهد که فرزندی داشته باشند که حامل این جهش نباشد. در این روش تخمک از بدن زن خارج میشود و لقاح در محیط آزمایشگاه انجام میشود. زمانی که رویان به اندازه ی مشخصی رسید، یک سلول از آن جدا میشود و وضعیت توارثی آن تحت آزمایش قرار میگیرد. پس از آن والدین رویانی را که فاقد جهش است برای انتقال به رحم انتخاب میکنند. تکنیک PGD بیش از دو دهه است که مورد استفاده قرار گرفته است و برای چندین سندورم مستعدکننده ی سرطان به کار برده شده است. با اینحال یک فرایند پیچیده است که فاکتورهای مختلف مالی، فیزیکی و روحی آن قبل از شروع کار باید در نظر گرفته شود. برای اطلاعات بیشتر، با یک متخصص تولید مثل در یک کلینیک باروری صحبت کنید.
سندروم PJ چقدر شایع است؟
این سندروم تقریبا نادر در نظر گرفته میشود. تخمین زده شده است که حدود 1 از هر 50000 تا 200000 نفر ممکن است به این سندروم مبتلا شوند. این سندروم ممکن است کمتر از حد واقعی تشخیص داده شود زیرا ویژگیهای پوستی مانند لکه ها یا نقاط رنگی معمولا در بزرگسالان دیده نمیشود.
سندروم PJ چگونه تشخیص داده میشود؟
زمانی که در فردی معیارهای لیست شده در بالا مشاهده شود، تشخیص ابتلا به سندروم PJ برای وی مفروض است. افرادی که ممکن است مبتلا به این سندروم باشند، میتوانند از مشاورهی ژنتیک و متعاقب آن انجام آزمایش ژنتیک که شامل آزمایش خون برای بررسی جهش در ژن STK11 است، بهره گیرند. درصورتیکه جهش در این ژن یافت شد، سایر افراد خانواده نیز مورد بررسی قرار میگیرند و اگر دارای همان جهش باشند مبتلا به سندورم PJ تشخیص داده میشوند. با این حال، برخی افراد با تشخیص بالینی سندروم PJ هیچ جهش قابل تشخیصی در ژن STK11 ندارند. پیشنهاد میشود که افراد مبتلا به سندروم PJ و یا مشکوک به آن، برای تأیید تشخیص و مدیریت مناسب بیماری بهتر است توسط یک متخصص مورد بررسی قرار گیرد.
میزان خطر ابتلا به انواع مختلف سرطان در افراد مبتلا به سندورم PJ چقدر است؟
سرطان پستان |
50-30% |
سرطان رودهی بزرگ |
40% |
سرطان پانکراس |
35-10% |
سرطان معده |
30% |
سرطان تخمدان |
20% |
سرطان ریه |
15% |
سرطان روده ی کوچک |
13% |
سرطان رحم |
کمتر از 10% |
سرطان بیضه |
کمتر از 10% |
سرطان مری |
2% |
گزینه های غربالگری برای مبتلایان به سندروم PJ یا افراد در معرض خطر این سندروم چیست؟
باتوجه به اینکه شیوه ی غربالگری برای افراد مختلف، متفاوت است، بهتر است در مورد گزینههای غربالگری زیر با پزشک خود مشورت کنید:
شیوه های عمومی غربالگری سرطان برای افراد مبتلا به سندروم PJ
-
شروع انجام آندوسکوپی با لاتنه و آندوسکوپی تصویری از سن 8 سالگی. در صورتیکه پولیپها مشاهده شدند، این فرایند هر 2 تا 3 سال یکبار انجام شود. در صورتی که در سن 8 سالگی هیچ پولیپی مشاهده نشد، انجام آندوسکوپی در سن 18 سالگی تکرار شود و پس از آن هر 2تا 3 سال تکرار شود. در فرایند کلونوسکوپی، پزشک برای بررسی رودهی بزرگ و راستروده، یک لولهی باریک مجهز به یک دوربین فیلم برداری را از طریق مقعد وارد میکند.
-
سونوگرافی آندوسکوپی و/یا MRI پانکراس برای بررسی سرطان پانکراس، آغاز از سن 30 سالگی و تکرار آن هر 1تا 2 سال پس از آن.
-
اخیرا غربالگری مخصوص سرطات ریه توصیه نمیشود، ولی مبتلایان به سندروم PJ به دلیل ارتباط آن یا هر دو سرطان ریه و پانکراس، باید از سیگار کشیدن بپرهیزند.
غربالگری سرطان برای زنان مبتلا به سندورم PJ
-
بررسی ماهانهی پستانها توسط خود و معاینهی بالینی سالانه توسط پزشک یا پرستار، آغاز از سن 20 سالگی
-
انجام ماموگرافی هر 2 تا 3 سال یکبار از سن 20 سالگی، و پس از آن هر سال از سن 40 سالگی
-
انجام معاینات تخصصی زنانه شامل تست Pap، سونوگرافی داخل رحمی و بررسی بیوپسی رحمی از سن 25 سالگی
-
زنان مبتلا به سندروم PJ در خطر بروز تومورهای طناب جنسی با لولههای حلقوی، نئوپلاسم خوشخیم تخمدان و آدنومای دهانهی رحم ( یک سرطان پیش روندهی نادر که اغلب با ترشحات مخاطی سنگین واژن همراه است)، هستند.
غربالگری سرطان برای مردان مبتلا به سندورم PJ
-
انجام معاینهی سالانهی بیضه از سنین کودکی.سونوگرافی بیضه ها برای بررسی هرچیز غیرعادی، یا مشکلات احتمالی هورمون باید انجام شود.
-
در مردان ممکن است تومورهای بزرگ سلولهای سرتولی که حاوی کلسیم هستند در بیضهها شکل گیرد، که این تومورها ترشح کنندهی استروژن هستند و در صورتیکه درمان نشوند، باعث رشد بیش از حد پستانها (ژنیکوماستی)، سن اسکلتی پیشرفته، و در نهایت کوتاهی قد در آنها میشود.
راه های غربالگری ممکن است در گذر زمان و با توسعه ی تکنولوژیهای جدید و افزایش اطلاعات در مورد سندروم PJ تغییر کنند.بنابراین مشورت با پزشک خود در مورد انتخاب مناسب ترین تست غربالگری بسیار مهم است.
Reference
https://www.cancer.net/cancer-types/peutz-jeghers-syndrome