پاتوژنز بیماری آترواسکلروزیس

آترواسکلروز بیماری لایه پوشاننده شریان های متوسط تا بزرگ است و می­تواند از آئورت تا عروق کروناری را درگیر کند. آترواسکلروز فرآیندی پیشرونده و آرام است که از کودکی آغاز شده و در بزرگسالی منجر به تظاهرات بالینی می­شود. عوامل مداخله گر این بیماری شامل ژنتیک، تغذیه، متابولیک، همودینامیک، التهابی عفونی و نیز عوامل دیگری است که در حال شناسایی می­باشند. این بیماری از دلایل عمده مرگ و میر در کشور­های توسعه یافته و بیشتر کشورهای در حال توسعه است. مهم­ترین علت ایجاد آن استفاده زیاد از چربی ها و کاهش تحرک است. افزایش کلسترول خون یکی از مهم ترین فاکتورهای خطر در این بیماری است. این بیماری منجر به اختلالات عملکردی و ساختاری دیواره عروق می­شود.

پاتوژنز این بیماری زمانی شروع می­شود که ذخایر لیپو پروتئین LDL درخون افزایش می­یابد، و تجمع و ذخیره آن در لایه داخلی پوشاننده عروق (Tunica Intima) آغاز می­شود، که اولین مرحله شروع بیماری است. سپس LDL توسط انتشار و یا توسط حاملانش از میان اتصالات سلولهای اندوتلیال عبور کرده و در پروتئوگلیکان ماده زمینه­ای(Extracellular Matrix=ECM) قرار می­گیرد و یا از تیغه ارتجاعی داخلی گذشته به لایه میانی (Tunica Media) دیواره شریان می­رسد. تجمع LDL باعث تحریک چسبندگی مونوسیت ها به اندوتلیوم شده و نهایتاً  تمایز آنها به ماکروفاژ را تسهیل می­کند. سپس ماکروفاژ جهت هضم چربی­ها فعال می­شوند که این فرآیند با فاگوسیتوز لیپیدها منجربه تولید سلولهای فوم (Foam Cell=FC) می­شود. تجمع موضعی این سلول­های فوم منجر به تولید رگه چربی (Fatty Streak) در لایه intima شریان­ها (کروناری) می­شود. تکامل و پیشرفت آترواسکلروز با درگیری لنفوسیت های T ادامه می یابد. در آترواسکلروز، ماکروفاژها منجر به اکسید شدن LDL می­شوند که این خود منجر به توسعه FCs  شده، و منجر به توسعه پلاک می­شود. با تجمع بیشتر لیپوپروتئین ها در ماکروفاژها و اضافه شدن فرآیند نکروز، هسته مرکزی چربی(Lipid Core) شکل می گیرد  و با ادامه این روند، سلول های ماهیچه ای صاف از لایه میانی شریانها (Tunica Media ) مهاجرت نموده و بافت هم بندی متشکل از الیاف کلاژن، فیبرهای الاستیک و پروتئوگلیکان و نهایتاً کپسول فیبری به دور پلاک تشکیل می­شوند.  در مراحل اولیه رشد پلاک باعث افزایش قطر رگ به خارج می شود، اما با پیشرفت رشد پلاک به داخل رگ رشد می کند و قطر درونی رگ (Lumen) را کاهش می­دهد. دربیشتر موارد عارضه دار شدن پلاک که شامل پاره شدن پلاک، خونریزی و لخته است  منجر به وقایع حاد کرونری می­شود. ناپایداری پلاک می­تواند به میزان چربی  و بافت همبند، عوامل التهابی، انقباض عروق کرونری، فعال شدن پلاکتها و انعقاد وابستگی داشته باشد.

لیپوپروتئین بسیار کم چگال) VLDL(

لیپوپروتئین بسیار کم چگال (VLDL) یکی از چهار لیپوپروتئین اصلی است. سه لیپوپروتئین دیگر  شامل لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL)، لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) و شیلومیکرون می باشند. هر ذره در مقادیر مختلف شامل مخلوطی از کلسترول، تری گلیسیرید و پروتئین است، LDL حاوی بیشترین میزان کلسترول است HDL حاوی بالاترین مقدار پروتئین، VLDL و شیلومیکرون حاوی بالاترین مقدار تری گلیسیرید می باشند.

ذرات VLDL از طریق کبد به خون منتقل می شوند و در جریان خون جریان می یابند در حالی که ترگلسیرید را از دست می دهند و آن را به سایر قسمت های بدن منتقل می کند به LDL تبدیل می شوند.

کلسترول لیپوپروتئین بسیار کم چگال (VLDL-C) ممکن است به عنوان بخشی از پروفایل لیپیدی باشد، گروهی از آزمایشات که اغلب به منظور تعیین خطر بیماری قلبی عروقی و بخش مهمی از ارزیابی خطر بیماری قلبی انجام می شود.

افزایش سطح VLDL-C منعکس کننده حضور ذرات به نام بقایای لیپوپروتئین است که ذرات بینابینی در مسیر تبدیل VLDL به LDL هستند. هنگامی که سطح بالایی از VLDL وجود دارد، تبدیل VLDL به LDL  آهسته می شود و انباشته شدن این ذرات می تواند به توسعه آترواسکلروز و بیماری های قلبی عروقی کمک کند.

چه زمانی این تست درخواست می گردد؟

آزمایش VLDL معمولا به همراه سایر تست­های پروفایل لیپیدی (LDL, HDL, TG, CHOL) جهت تعیین خطر ابتلا به بیماری قلبی عروقی درخواست می گردد.

 

نتیجه این تست چه چیزی را نشان می دهد؟

سطح بالای کلسترول VLDL مانند  LDL بالا، یکی از عوامل خطر بیماری قلبی و سکته مغزی است. حضور VLDL بالا علاوه بر LDL بالا ممکن است بر روی انتخاب درمان استفاده شده برای کاهش کلسترول شخص، مانند تغییر سبک زندگی یا درمان دارویی تأثیر بگذارد. سطح پایین کلسترول VLDL عموما باعث نگرانی نیست.

غلظت کلسترول VLDL، مانند تمام لیپوپروتئین ها، می تواند به طور مستقیم با استفاده از تکنیک هایی مانند الکتروفورز لیپوپروتئین و التراسانتریفوژ اندازه گیری شود. با این حال، این تکنیک ها پیچیده و گران هستند و معمولا در آزمایشگاه های بالینی انجام نمی شود. این آزمایشها معمولا در آزمایشگاه های تخصصی انجام می شود.

 

منابع:

AHSAN, L., OSSOLI, A. F., FREEMAN, L., VAISMAN, B., AMAR, M. J., SHAMBUREK, R. D. & REMALEY, A. T. 2014. Chapter 7 - Role of Lecithin: Cholesterol Acyltransferase in HDL Metabolism and Atherosclerosis. In: KOMODA, T. (ed.) The HDL Handbook (Second Edition). Boston: Academic Press.

FEIG, J. E., FEIG, J. L. & KINI, A. S. 2015. Statins, atherosclerosis regression and HDL: Insights from within the plaque. International Journal of Cardiology, 189, 168-171