عوامل ایجاد دوقلوزایی

بیشترین میزان تولد دوقلوهای دوتخمی در زنان بالای ۳۵ سال و زنان چاق و قدبلند رخ می‌دهد

 میزان شیوع تولد دوقلوهای دوتخمکی در سراسر جهان متفاوت است و عوامل متعددی در وقوع آن مؤثرند. وراثت یک عامل مهم است. اگر بستگان درجة اول مادر دوقلو داشته باشند، احتمال بارداری دوقلویی در او افزایش پیدا می‌کند. احتمال دوقلوزایی در بارداری بعدی مادری که قبلا ً دوقلوی دوتخمکی به دنیا آورده، دو برابر است.اما سابقة فامیلی پدر هیچ اثر ارثی در دوقلوزایی ندارد یا احتمال تأثیرگذاری آن مختصر است.

نژاد مادر عامل دیگری است که در احتمال دوقلوزایی تأثیر می‌گذارد. شیوع تولد دوقلوهای تک‌تخمی متأثر از نژاد نیست؛ ولی ۷ تا ۱۰ مورد از هر ۴ هزار تولد در سفیدپوستان، ۱۰ تا ۴۰ مورد از هر هزار تولد در افریقایی‌ها، و ۳ مورد از هر هزار تولد در آسیایی‌ها دوقلوی دوتخمکی‌اند. ایالات متحدة امریکا از جملة کشورهایی است که بالاترین میزان تولد چندقلویی را دارد، یعنی یک مورد در هر ۹۰ بارداری، و ژاپن کمترین میزان را با احتمال یک مورد در هر ۱۵۵ تولد. زنان سیاه‌پوست قوم یاروبا (Yoruba) در غرب کشور نیجریه، با احتمال یک مورد در هر ۲۰ تولد، رکورددار دوقلو و چندقلوزایی در جهان هستند. سن مادر و قد و وزن او هم در میزان دوقلوزایی تأثیر دارد.

استفاده از برخی داروها در مرحلة پیش از تخمک‌گذاری در چرخة ماهیانة زن هم شیوع تولد دوقلوهای دوتخمی را افزایش می‌دهد. این داروها شامل مخدرها و داروهای القا‌کنندة تخمک‌گذاری، که برای درمان نازایی زنان تجویز می‌شوند، هستند.همچنین در زنانِ با گروه‌های خونی A و O، به‌دلایل نامشخصی، شیوع دوقلوزایی نسبت به جمعیت عمومی بیشتر است. جالب آنکه در زنانی که در اواخر دورة تخمک‌گذاری باردار می‌شوند، احتمال بارداری چندقلو بیشتر است که شاید به علت رسیده بودن بیش از حد تخمک‌ها باشد.عامل اصلی افزایش احتمال بارداری دوقلویی و چندقلویی استفاده از روش‌های درمان ناباروری است. روش‌های کمک به باروری (ART)، مانند لقاح آزمایشگاهی، باعث افزایش میزان تولد چندقلوها می‌شوند. در لقاح آزمایشگاهی، هرچه تعداد جنین‌های انتقال‌داده‌شده به رحم افزایش یابد، احتمال بارداری چندقلویی هم افزایش می‌یابد.

 

تشخیص بارداری دوقلویی

بارداری دوقلویی را می‌توان با روش‌های بالینی، بیوشیمیایی و بیوفیزیکی تشخیص داد. در معاینه، ارتفاع جسم رحم از میزان مورد انتظار برای بارداری تک‌قلویی در همان سن بیشتر است؛ در نتیجه، شکم بزرگ‌تر از حد معمول آن سن جنینی می‌شود. در ادامة بارداری، ممکن است دو جنین قابل لمس باشند و دو سرعت ضربان قلب مختلف شنیده شود. اگر تنها به روش‌های بالینی فوق اکتفا شود، تقریباً یک‌سوم بارداری‌های دوقلویی تشخیص داده نمی‌شود و در زمان زایمان کشف می‌شود. بنابراین، از آزمون‌های بیوفیزیکی و بیوشیمیایی کمک گرفته می‌شود.سونوگرافی قادر به نشان دادن بارداری دوقلویی، وضعیت جفت و پرده‌های جنینی و نیز تعیین جنسیت جنین‌هاست. اما خطاهای تشخیصی در این روش، در مواردی که بیش از دو جنین وجود داشته باشد، بسیار شایع است.تغییرات فیزیولوژیکی در زنانِ با بارداری دوقلویی شکل تشدیدشدة تغییرات بارداری‌های تک‌قلویی است.میزان متوسط افزایش وزن در زنِ با اندازة بدنی طبیعی که دوقلو باردار است ۹/۱۵ تا ٢٠/٤ کیلوگرم است.به‌طورکلی، در زنانِ با بارداری دوقلویی، هشت مشکل طبی شیوع بیشتری دارد:

١-  زایمان زودرس: مدت زمان بارداری تک‌قلویی ۳۷ تا ۴۲ هفته از زمان شروع آخرین دورة قاعدگی است. تحقیقات نشان داده‌اند که بروز زایمان زودرس در بارداری‌های دوقلویی سه تا هفت برابر بارداری‌های تک‌قلویی است. متوسط طول مدت بارداری برای دوقلو ۳۵ هفته، برای سه‌قلو ۳۳ هفته و برای چهارقلو ۲۹ هفته است. زایمان زودرس احتمال مرگ‌ومیر جنین یا نوزاد را قبل، حین و بعد تولد افزایش می‌دهد.

٢-  پرفشاری خون: احتمال ابتلا به پرفشاری خوندر بارداری دوقلویی دو تا چهار برابر افزایش می‌یابد.

٣-  جداشدگی جفت: جفت به دیوارة رحم متصل می‌شود و جنین از طریق بند ناف با آن ارتباط دارد. جفت خون، اکسیژن و غذا برای جنین تهیه می‌کند. ممکن است در بارداری چندقلویی، عملکرد جفت غیرطبیعی باشد یا عملکردش را زودتر از موقع از دست بدهد. اگر جفت نتواند اکسیژن یا غذای کافی برای جنین فراهم کند، جنین رشد مناسبی نخواهد داشت. میزان متوسط وزنِ هنگام تولد برای تک‌قلوها ۳۳۰۰ گرم، برای دوقلوها ۲۵۰۰ گرم، برای سه‌قلوها ۱۸۰۰ گرم و برای چهارقلوها ۱۴۰۰ گرم است.

٤-  کم‌خونی: لزوم افزایش حجم خون مادر، همراه با افزایش نیاز جنین به آهن، باعث بالا رفتن احتمال بروز کم‌خونی در بارداری دوقلویی می‌شود. این مادران، برای پیشگیری از کم‌خونی، باید در طول بارداری مکمل‌های آهن و اسید فولیک مصرف کنند.

٥-  افزایش مایع آمنیوتیک: این عارضه در ۲ تا ۵ درصد از بارداری‌های دوقلویی اتفاق می‌افتد.

٦-  عفونت ادراری: خطر ابتلا به عفونت‌های دستگاه ادراری در زنان با بارداری چندقلویی چهار برابر افزایش می‌یابد.

٧-  خونریزی پس از زایمان: حدود ۱۰ درصد از زنانی که دوقلو به دنیا می‌آورند، در دورة پس از زایمان، دچار نارسایی انقباضی رحم می‌شوند. از آنجا که خونریزی پس از زایمان با انقباضات عضلات رحم مهار می‌شود، این نارسایی موجب خونریزی شدید پس از زایمان می‌شود.

٨-  سزارین: زایمان طبیعی دوقلوها ممکن است و در بعضی موارد نیز به‌راحتی انجام می‌شود. اما از آنجا که در بارداری‌های دوقلویی و چندقلویی، احتمال قرار گرفتن جنین‌ها در وضعیت‌های غیرطبیعی زیاد است، نیاز به عمل جراحی سزارین برای به دنیا آوردن این نوزادان بیشتر است. اکثر سه‌قلوها با عمل سزارین متولد می شوند.