چگونه می توان تغذیه درست داشت؟

شرط اصلی سالم زیستن، تغذیه صحیح است. تغذیه صحیح یعنی رعایت دو اصل تعادل و تنوع در برنامه غذایی روزانه. تعادل به معنی مصرف مقادیر کافی از مواد مورد نیاز برای حفظ سلامت بدن است وتنوع یعنی مصرف انواع مختلف مواد غذایی که در 5 گروه غذایی معرفی می شوند. بهترین راه اطمینان از تعادل و تنوع در غذای روزانه استفاده از هر 5 گروه غذایی است.

5 گروه اصلی غذایی عبارتند از: گروه نان و غلات، گروه میوه ها، گروه سبزی ها، گروه شیر و لبنیات، گروه گوشت، حبوبات، تخم مرغ و مغزها. تعدادی از مواد غذایی نیز در یک گروه مجزا به نام گروه متفرقه جا گرفته اند.

مواد غذایی داخل هر گروه، دارای ارزش غذایی تقریبا" یکسان هستند و می توان از یکی به جای دیگری استفاده کرد. مقایسه مقدار مصرف روزانه از گروه های غذایی را می توان با استفاده از شکل یک هرم نشان داد.

 

معرفی هرم غذایی

هرم غذایی نشان دهنده گروه های غذایی و موادی است که در هر گروه جای می گیرند. قرار گرفتن موادغذایی در بالای هرم که کمترین حجم را در هرم اشغال می کند به این معنی است که افراد بزرگسال باید از این دسته از مواد غذایی کمتر مصرف کنند (مانند قندها و چربی ها). هر چه از بالای هرم به سمت پایین نزدیک می شویم حجمی که گروه های غذایی به خود اختصاص می دهند بیشتر می شود که به این معنی است که مقدار مصرف روزانه این دسته از مواد غذایی باید بیشتر باشد. .شناسایی گروههای غذایی به عنوان راهنمایی برای تغذیه کلیه گروههای سنی در جامعه ضروری است و پایه و اساس برنامه ریزی غذایی است که البته در گروههای سنی مختلف قابل انطباق با شرایط ویژه آن گروه می باشد.

 

تغذیه در 6 ماه اول زندگی

تغذیه انحصاری با شیر مادر در 6 ماه اول زندگی برای رشد و تکامل کودک ازاهمیت ویژه ای برخوردار است. در مدت تغذیه انحصاری با شیر مادر، کودک نیاز به مصرف هیچ گونه ماده غذایی و حتی آب ندارد. البته مصرف قطره مولتی ویتامین و یا A+D ضروری است (از روز سوم تا پنجم بعد از تولد همزمان با غربالگری هیپوتیروئیدی تا پایان دو سالگی روزانه 10 قطره) و در شرایط بیماری مثل اسهال، مصرف دارو و یا ORS اشکالی ندارد. در 6 ماه اول زندگی شیر مادر به تنهایی برای تغذیه کودک کافی است زیرا:

• با توجه به رشد فزاینده کودک تمام نیازهای غذایی را تامین می کند

• بهترین و کامل ترین غذا، با آلرژی کمتر در مقایسه با شیر مصنوعی است.

• حاوی آنتی بادی های ضد باکتری و ویروسی، شامل تیتر بالای SIgA است.

• رشد ویروس اوریون، آنفلونزا، رتاویروس و ویروس انسفالیت B ژاپنی، توسط ماده ای در شیر مادر مهار می شوند.

• ماکروفاژ موجود در شیر انسان باعث سنتز کمپلمان، لیزوزیم و لاکتوفرین می شود.

• شیر مادر منبع لاکتوفرین است که یک پروتئین متصل به آهن است و تقریبا" بطور طبیعی یک سوم آن با آهن اشباع می شود و اثر مهاری بر رشد E-coli در روده دارد.

• مدفوع شیرخوارانی که با شیر مادر تغذیه می شوند PH کمتری نسبت به مدفوع کودکانی دارد که با شیر گاو تغذیه می شوند.

• لیپاز نمک های صفراوی شیر مادر ژیاردیا لامبلیا و آنتامباهیستولتیکا را می کشد.

• برخی از مزایای شیر مادر در جدول 2 شرح داده شده است:

• خواب راحت برای 1 تا 4 ساعت بعد از شیر خوردن

• افزایش وزن مطلوب شیر خوار بر اساس منحنی رشد

• دفع ادرار 6 تا 8 بار به صورت کهنه کاملا" خیس در 14 ساعت )در صورتی که شیرخوار به جز شیر مادر مایعات دیگری مصرف نکند(.

• دفع مدفوع 1 تا 0 بار در روز که البته با افزایش سن شیرخوار تعداد دفعات دفع مدفوع کاهش می یابد.

• شادابی پوست، هوشیاری و سلامت ظاهری شیرخوار

• اگر شیرخواری هر دو پستان را تخلیه کند ولی به خواب نرود یا خوابش بسیار سبک باشد و بعد از چند دقیقه بیدار شود و کمتر از حد طبیعی وزن بگیرد نشانه کمبود شیر است.

 

نکات مهم درباره تغذیه با شیر مادر

باید بلافاصله بعد از تولد، تغذیه با شیر مادر آغاز شود و حتما" شیر آغوز )ماک و یا کلستروم( به او داده شود. ابتدا شیر کم است، ولی مکیدن پستان مادر توسط نوزاد باعث زیاد شدن آن می شود. تغذیه با شیر مادر در هر ساعت از شب یا روز که شیرخوار احساس گرسنگی یا نیاز کند، باید انجام شود.

به شیرخواری که شیر مادر می خورد نباید شیر بطری داده شود، زیرا باعث کم شدن شیر مادر می شود. اگر کودک گریه می کند باید پستان بیشتر به دهان او گذاشته شود. در زمان شیر دادن، مادر باید از قرص ضد بارداری مخصوص این دوران استفاده کند و اگر حامله شد، نباید شیردادن را قطع کند. بهتر است تا پایان دوره شیردهی حامله نشود. بهترین کار برای این که بفهمیم کودک به اندازه کافی شیر می خورد، اندازه گیری رشد او است. با وزن کردن منظم کودک به رشد او پی می بریم. کودکی که شیر کافی نمی خورد مقدار ادرارش کم می شود. (کمتر از 6 بار در روز( نوزاد در روزهای اول پس از تولد به طور طبیعی کمی وزن از دست می دهد و نباید آن را به کمبود شیر مادر نسبت داد.

مدفوع شیرخوارانی که از شیر مادر تغذیه می کنند، شل تر و دفعات آن بیشتر از کودکانی است که شیر غیر مادر می خورند و این نوع دفع مدفوع را نباید با اسهال اشتباه کرد. مکیدن پستان بستگی به توان و نیاز شیرخوار دارد و در اوایل هر پستان را 25 20 دقیقه می مکد. ترکیب شیر مادر همراه با رشد شیرخوار تغییر پیدا می کند و همچنین چربی شیر مادر در شروع هر وعده شیر کمتر است و سپس میزان آن به تدریج بیشتر می شود. این تغییرها کمک بزرگی به سیر نگه داشتن شیرخوار می کند.

 

خطرهای تغذیه مصنوعی

• اختلال در پیوند عاطفی مادر و کودک

• افزایش تحمل نکردن غذا و ابتلا به حساسیت

• ابتلا بیشتر به عفونت های تنفسی و بیماری های اسهالی

• افزایش خطر ابتلا به برخی بیماری ها مانند فشارخون و ...

• اسهال های مزمن

• چاقی

• سوء تغذیه و کمبود ویتامین A بهره هوشی کمتر

• افزایش احتمال مرگ ومیر

• افزایش خطر ابتلا به کم خونی، سرطان پستان و تخمدان

• احتمال حاملگی زودرس

 

 تغذیه کودک 6 تا 12 ماهه

شیر مادر تا پایان شش ماهگی به تنهایی و بدون اضافه کردن هر نوع غذای کمکی برای رشد طبیعی شیرخوار کافی است. بعد از شش ماهگی نیازهای غذایی شیرخوار فقط با شیر برآورده نمی شود و باید علاوه بر شیر، غذاهای نیمه جامد

را نیز برای او شروع کرد. مناسب ترین غذاها برای تغذیه تکمیلی، غذاهایی هستند که:

• مقوی و مغذی باشند.

• متناسب با سن کودک تغییر کند.

• تازه و بدون آلودگی باشند و پاکیزه و بهداشتی تهیه شوند

• مواد اولیه آن در دسترس بوده و امکان تهیه آن برای خانواده وجود داشته باشد.

• بهترین سن برای شروع غذاهای کمکی

• هفته اول ماه هفتم تولد کودک، سن شروع تغذیه تکمیلی است، ولی چنانچه بین 4 تا 6 ماهگی با وجود تلاش

• والدین و کارکنان بهداشتی منحنی رشد کودک نشان دهنده رشد نامناسب کودک باشد، می توان غذای کمکی را شروع کرد.

 

توصیه های کلی

• مواد غذایی را چه از نظر مقدار و چه از نظر نوع، تدریجا" به رژیم غذایی شیرخوار اضافه کنید.

• از یک نوع غذای ساده شروع شود وکم کم مخلوطی از چند نوع غذا به کودک داده شود.

• از مقدار کم شروع و به تدریج بر مقدار آن افزوده شود.

• بین اضافه کردن مواد غذایی مختلف حدود 0 تا 7 روز فاصله در نظر گرفته شود.

• اولین غذایی که به کودک داده می شود، بایدکمی غلیظ تر از شیر تهیه شود و سپس به تدریج غذاهای نیمه جامد و جامد داده شود.

• غذاها با قاشق و مایعات با لیوان به شیرخوار داده شود.

• هنگام دادن غذاهای نیمه جامد و جامد، شیرخوار در وضعیت نشسته قرار گیرد.

• غذای شیرخوار به مقدار کم و برای یک وعده تهیه گردد.

• در صورت باقی ماندن غذا، می توان آن را به مدت 14 ساعت در یخچال نگه داری نمود. در غیر این صورت آن را

• بایددر فریزر گذاشت.

• غذای نگه داری شده فقط به مقدار مصرف یک وعده کاملا" داغ گردد و پس از خنک کردن به کودک داده شود

• تا یک سالگی به غذای کودک نمک اضافه نگردد ولی پس از یک سالگی کمی نمک (نمک یددار تصفیه شده) به غذای شیر خوار می توان اضافه نمود.

• سبزی ها قبل از مصرف کاملا" شسته و بلافاصله پس از خرد کردن به غذا اضافه گردد.

• مصرف حتی مقدار کمی گوشت در سوپ کودک، ارزش غذایی را افزایش می دهد، بدین منظور هرنوع گوشت مانند گوسفند، گوساله، مرغ و ماهی که در دسترس خانواده است مصرف گردد.

• در دستور تهیه بعضی از غذاها مقداری کره یا روغن به هنگام طبخ و مقداری دیگر به هنگام غذا دادن به کودک اضافه شود. (مصرف روغن مایع بهتر از روغن جامد است)

• در مورد کودکانی که روند رشدشان خیلی بیشتر از طبیعی است، مقدار مصرف روغن یا کره را در غذای کودک کمتر گردیده و برعکس اگر کودک تاخیر رشد دارد کمی بیشتر روغن یا کره به غذای او اضافه گردد.

• ترتیب دادن غذاهای کمکی به شیرخوار بسیار مهم است و باید از هفته اول ماه هفتم تولد مرحله به مرحله غذاهای خاصی را به شیرخوار داد .

 

خطرات دیر شروع کردن غذای کمکی

• کندی یا توقف رشد کودک

• مشکل پذیرش غذا توسط کودک )در صورت تاخیر در شروع غذای کمکی، شیرخوار معمولا" از 9 ماهگی به بعد

• تمایل خود را به خوردن غذاهای دیگر و امتحان کردن مزه و طعم های جدید از دست می دهد(

• به تعویق افتادن عمل جویدن در کودک

 

ویژگی های غذای کمکی

• غذای کمکی مناسب دارای ویژگی های زیر است:

• تمیز و بهداشتی تهیه شود.

• قوام آن متناسب با سن کودک تغییر کند.

• مقوی و مغذی باشد.

• تازه تهیه شود.

• مواد اولیه آن در دسترس بوده و امکان تهیه آن برای خانواده وجود داشته باشد.

 

مقوی و مغذی سازی غذای کودک

مقوی کردن غذا یعنی موادی را به غذا اضافه کنیم که انرژی آن را بیشتر کند.

مغذی کردن غذا یعنی موادی را به غذا اضافه کنیم که پروتئین، ویتامین و املاح آن را بیشتر کند.

 

موادی که انرژی غذا را بیشتر می کنند؛

روغن ها دارای انرژی هستند و افزودن مقدار کمی روغن به غذای کودک به خصوص کودکی که آهسته رشد می کند  توصیه می شود چون:

انرژی روغن نسبت به مواد غذایی دیگر بیشتر است )هر گرم روغن حدود 9 کالری و هر گرم قند و شکر 4 کالری دارد(. چربی ها مثل کره، روغن زیتون، روغن نباتی )ترجیحا" روغن مایع( بدون اضافه کردن حجم غذا، انرژی غذا را بیشتر می کنند. روغن باعث بهبود طعم و نیز نرم شدن غذا می شود و خوردن آن را برای شیرخوار راحت تر می کند.

قند و شکر انرژی زا هستند ولی مصرف آن برای شیرخوار زیر یک سال توصیه نمی شود چون ذائقه او به طعم شیرین عادت می کند و زمینه برای بروز مشکلاتی مثل چاقی در بزرگسالی فراهم می شود.

 

موادی که علاوه بر انرژی، پروتئین غذا را بیشتر می کند؛

در صورت امکان کمی گوشت به غذای شیرخوار اضافه شود.

انواع حبوبات مانند نخود، لوبیا، عدس که کاملا" پخته شده را بعد از ماه هشتم به غذای شیرخوار اضافه نمائید.

به غذای شیرخوار تخم مرغ اضافه شود، مثلا" تخم مرغ آب پز را می توان داخل سوپ و یا ماکارونی پس از طبخ رنده کرد و یا می توان آن را با کمی شیر مخلوط و نرم کرده و به شیرخوار داد )تا قبل از یک سالگی از دادن سفیده تخم مرغ خودداری شود(.

 

موادی که ویتامین ها )مانند ویتامین A و C ( و املاح )مانند آهن، روی و کلسیم( غذا را بیشتر می کنند؛

انواع سبزی های با برگ سبز مانند جعفری، شوید، گشنیز که دارای ویتامین A و C و آهن هستند به غذای شیرخوار اضافه شود.

از انواع سبزی های زرد و نارنجی رنگ مانند کدو حلوایی و هویج که دارای ویتامین A هستند در غذای شیرخوار استفاده شود.

غلات و حبوبات جوانه زده دارای انرژی، پروتئین، ویتامین و املاح هستند. می توان ابتدا گندم، ماش یا عدس جوانه زده را تهیه و پودر نمود و در انتهای طبخ داخل غذا ریخت. همچنین می توان جوانه تازه را له کرده و یا پس از خشک کردن جوانه آن را پودر نموده و به غذای شیرخوار اضافه کرد.

 

یادآوری های لازم

در ادامه غذاهای کمکی برای شیرخواران و کودکان خردسال توجه به نکات زیر ضروری است:

بعد از شروع غذای کمکی، به کودک آب جوشیده سرد شده بدهید.

قبل از یک سالگی، شکر، نمک و ادویه به غذای کودک اضافه نکنید.

از روز سوم تا 0 تولد همزمان با غربالگری هیپوتیروئیدی تا پایان دو سالگی روزانه 10 قطره A+D و هم زمان با شروع تغذیه تکمیلی قطره آهن به میزان یک میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن کودک در روز ) 20 میلی گرم آهن المنتال خالص در رو(ز تقریبا معادل 20 قطره آهن روزانه به کودک بدهید.

برای جلوگیری از تغییر رنگ دندان ها، توصیه می شود قطره آهن را در عقب دهان شیرخوار بچکانید و یا بعد از مصرف، مقداری آب به او بدهید.

قبل از یک سالگی از دادن اسفناج، عسل و سفیده تخم مرغ، شیر گاو، توت فرنگی، گیلاس، آلبالو، کیوی، خربزه به کودک خودداری کنید.

هرگز به زور به کودک غذا ندهید.

به ساعت های خواب و استراحت کودکان توجه کنید.

به کودک مبتلا به اسهال و یا هر نوع بیماری عفونی دیگر، غذا را در دفعات بیشتر و حجم کمتر بدهید.

 

نکات اساسی که هنگام تهیه غذای کودک باید مادر یا مراقب کودک رعایت نماید

با توجه به این که منابع آلودگی مواد غذایی زیاد هستند، لذا توجه به نکات زیر در تهیه غذای سالم برای شیرخواران و کودکان

خردسال اهمیت زیادی دارد. این نکات عبارتند از:

پختن کامل غذا در حرارت زیاد )حدود 75 درجه سانتی گراد(

تازه تهیه کردن هر وعده غذا

نگه داری غذا در یخچال و یا فریزر

شستن میوه ها و سبزی ها

استفاده از آب سالم

شستن دست ها به دفعات زیاد

خودداری از تغذیه شیرخوار با استفاده از بطری

محافظت غذاها از حشرات و جوندگان

نگه داری مواد غذایی فاسد نشدنی در محل مطمئن

تمیز نگه داشتن وسایل لازم برای تهیه غذا

 

 تغذیه کودک یک تا دو سال

شیرخواران از یک سالگی به بعد، علاوه بر غذاهایی که خوردنشان را در سال اول زندگی یاد گرفته اند، باید از غذای سفره

خانواده نیز استفاده کنند. این کودکان رشد سریع دارند و مقاومت کافی در مقابل بسیاری از بیماری ها را هم ندارند و دندان

هایشان نیز کامل نشده است. بنابراین باید در غذا دادن به آن ها، دو شرط اساسی زیر را رعایت کرد:

غذاهایشان کم حجم، پرانرژی و زود هضم باشد. به دفعات زیاد در اختیار آنان قرار داده شود.

همان طور که گفته شد، این کودک رشد سریع و فعالیت زیاد دارد و در نتیجه به غذای بیشتر نیاز دارد. ولی از سوی دیگر حجم معده اش کم و دندان هایش نیز کامل نیست، لذا لازم است در تغذیه او به نکات زیر توجه کنید:

علاوه بر استفاده از شیر مادر، 0 تا 6 بار در شبانه روز به او غذا بدهید.

غلاتی که کودک قدرت جویدن آن ها را دارد مانند برنج به صورت کته های مختلف مخلوط با سبزی ها، حبوبات و گوشت های نرم به او بدهید.

اگر کودک مبتلا به یبوست است در تهیه سوپ او، علاوه بر سبزی ها )سیب زمینی، هویج، کدو، فلفل سبز، سبزی های برگی و ...( از برگه هلو، زردآلو و آلو به مقدار کم استفاده کنید.

غذای کودک را تمیز و کاملا" پخته تهیه کنید و پس از خنک کردن به او بدهید.

باقیمانده غذا را در یخچال و یا فریزر نگه داری کنید.

به کودک کمک کنید خودش غذا بخورد و اطمینان حاصل کنید که فقط آب خورش و آب گوشت را نخورد.

قبل از این که فلفل، ادویه و یا چاشنی های تند را به غذای خانواده اضافه کنید. غذای او را بردارید.

به غذای کودک کمی روغن مایع یا کره اضافه کنید تا مقوی تر شود.

وقتی می خواهید گوشت، مرغ یا ماهی به کودک بدهید، آن را تکه تکه کرده و استخوان ها و تیغ های آن را

بگیرید.

مایعات را همیشه با قاشق یا فنجان به او بدهید.

 

نحوه از شیر گرفتن کودک:

اصولا" بهتر است کودک را به تدریج از شیر بگیرید بدین ترتیب ابتدا شیردهی در صبح را قطع کنید و پس از یک یا دو هفته شیردهی در طول بعد از ظهر و سرانجام در هنگام شب قطع کنید و زمانی که کودک تمایل به شیرخوردن دارد او را به زور از خود دور نکنید زیرا ممکن است کودک عصبی و ناراحت شود.

 

تغذیه کودک2تا 5 سال

بعد از دو سالگی با آهسته شدن رشد، اشتهای کودک هم کاهش می یابد. بنابراین با توجه به روند رشد کودک تقاضا برای دریافت غذا نیز تغییر می کند. هر چند میزان دریافت انرژی از یک غذا تا غذای دیگر متفاوت است اما کل غذای دریافتی روزانه کودک ثابت است. کودک در یک سالگی به 2555 کیلو کالری و در 0 سالگی به 2055 کیلوکالری انرژی نیاز دارد البته نیاز به انرژی کودکان براساس میزان فعالیت فیزیکی آن ها متفاوت است.

 

برنامه غذایی کودک

در برنامه غذایی کودک باید از 0 گروه غذایی اصلی یعنی گروه نان و غلات، میوه ها، سبزی ها، شیر و لبنیات و گروه گوشت و جایگزین های آن استفاده شود.

 

انرژی:

کودک برای رشد، بازی و سایر فعالیت های فیزیکی، مقابله در برابر بیماری های عفونی نیاز به انرژی دارد که با مصرف مواد قندی، نشاسته ای )نان، برنج و ...( و چربی ها )کره و روغن( می توان آن را تامین نمود.کودکانی که عادت به بازی و فعالیت زیاد دارند، نیازشان به انرژی بیش از کودکانی است که تحرک کمتری دارند. همچنین کودک پس از بیماری برای جبران وزن از دست رفته نیاز به انرژی بیشتری دارد.

 

پروتئین:

کودک در حال رشد است و برای ساخت و نگهداری ماهیچه ها، استخوان ها و سایر بافت های بدن و مقاومت در برابر عوامل بیماریزا نیاز به پروتئین دارد که می تواند با مصرف منابع پروتئین حیوانی مانند گوشت قرمز و سفید، شیر، ماست، پنیر و تخم مرغ و یا پروتئین های گیاهی مانند حبوبات و غلات نیاز خود را برآورده نماید )مانند عدسی و نان، شیربرنج(

 

ویتامین ها و املاح :

کودک در این سنین جهت حفظ سلامتی و افزایش مقاومت در برابر عفونت ها نیاز به ویتامین ها و املاح مختلف دارد و با مصرف روزانه منابع غذایی حاوی آن ها می تواند نیازهای خود را تامین کند مانند ویتامین A )که در مواد غذایی مانند کره، جگر، میوه هایی مثل زردآلو، طالبی، هلو، سبزی های سبز و زرد مانند هویج، کدو حلوایی، اسفناج و جعفری وجود دارد(، ویتامین C )از مهم ترین منابع ویتامین C می توان به مواد غذایی نظیر مرکبات، گوجه فرنگی، جعفری و کلماشاره نمود(. کلسیم وفسفر درغذاهایی مانند شیر، ماست، پنیر و بستنی وجوددارد. ویتامین D از طریق قراردادن دست و پا و صورت کودک به طور روزانه 25 دقیقه در برابر نور مستقیم خورشید تامین می شود و از منابع غذایی خوب آهن می توان انواع گوشت قرمز و سفید، انواع حبوبات مانند لوبیا، عدس و سبزی ها مانند اسفناج و جعفری را نام برد.

 

الگوی غذایی صحیح کودکان :

برنامه غذایی مناسب کودکان سنین زیر 5 سال باید روزانه حاوی تمام گروه های غذایی اصلی شامل نان و غلات ، میوه ها و سبزی ها شیر و لبنیات و گوشت و جانشین ها باشد .

 

تعداد وعده های غذایی

کودک باید در روز حداقل 5 وعده غذا شامل سه وعده اصلی و دو میان وعده بخورد. صبحانه کودک مهم ترین وعده غذایی او است و مصرف آن موجب یادگیری بهتر و دقت بیشتر او می گردد. برنامه غذایی کودک را باید طوری تنظیم نمود که صبحانه را با سایر افراد خانواده بخورد تا عادت به صبحانه خوردن دراو ایجاد شود.

 

میان وعده

میان وعده غذای مختصری است که بین دو وعده اصلی به کودک داده می شود. از آن جایی که معده کودک کوچک است ولی نیاز او به انرژی زیاد می باشد، با خوردن سه وعده اصلی غذا نیازهایش تامین نمی گردد. باید به یاد داشت که میان وعده تنها سهم کوچکی در تامین نیازهای غذایی کودک دارد و هیچ گاه جای وعده اصلی را نخواهد گرفت. بنابراین میان وعده ها باید بین وعده اصلی به کودک داده شود به طوری که 1 0 ساعت با وعده اصلی غذایی فاصله داشته باشد.

میان وعده هایی مانند شیر پاستوریزه یا جوشیده، نان و پنیر، خرما، بیسکویت، میوه و خشکبار مانند بادام، پسته، گردو، کشمش، توت خشک و ... جهت تغذیه کودک مناسب می باشند. از دادن تنقلاتی مانند پفک، یخمک، چیپس و .... که ارزش تغذیه ای آن ها کم است باید خودداری نمود زیرا خوردن این مواد غذایی اشتهای کودک را کم کرده و باعث می شود تا نتواند غذای اصلی را بخورد.

 

نکات مهم رفتاری در تغذیه کودک

کودک باید در زمان خوردن در وضعیت راحتی قرار گیرد و غذا نزدیک او باشد تا کودک بتواند به راحتی بدون این که تحت فشار قرار گیرد، غذا بخورد.

بشقاب و لوازم غذا خوردن باید از جنس نشکن باشد. زیرا در صورت شکستن ظرف کودک ممکن است احساس یاس کند یا والدین عصبانی شوند.

رنگ مواد غذایی در اشتهای کودک و علاقه او به غذا تاثیر می گذارد. خوردن غذاهایی با رنگ های سبز، نارنجی و زرد برای او جالب است. به عنوان مثال می توان از سبزی های برگ سبز و یا هویج و گوجه فرنگی استفاده کرد.

بجای آب میوه صنعتی از آب میوه طبیعی استفاده کنید زیرا به آب میوه صنعتی مواد قندی، رنگ وماده معطر اضافه شده است.

غذا خوردن در یک ساعت معین سبب تحریک اشتهای کودک می شود.

خستگی کودک مهمترین عامل از بین بردن اشهای اوست. بهتر است بعد از استراحت به کودک غذا داده شود.

دادن وقت کافی به کودک برای صرف غذا بسیار مهم است بهتر است از شتاب و عجله در هنگام غذا خوردن پرهیز کرد.

دادن غذای یکنواخت و تکراری سبب بیزاری کودک می شود. حتی اگر غذای مورد علاقه کودک، پشت سرهم به او داده شود، کودک از خوردن آن خودداری می کند.

باید کودک را با انواع غذاهای مختلف آشنا کرد. بهتر است غذای جدید را ابتدا یک فرد بزرگتر خانواده بخورد تا الگویی برای کودک باشد. بی تحرکی، خواب ناکافی و بیماری کودک موجب بی اشتهایی و غذا نخوردن کودک می شود.

 

چند نکته مهم برای بهداشت غذای کودک:

قبل و بعد از تهیه غذا دست ها باید شسته شوند.

غذاها خوب پخته شوند. زیرا حرارت موجب از بین رفتن میکروب های بیماری زا می شود و خطر آلودگی احتمالی غذا در اثر حرارت از بین می رود.

غذای کودک باید برای هر وعده تازه تهیه شود و فاصله بین وقتی که غذای کودک پخته می شود تا زمانی که به کودک غذا داده می شود طولانی نباشد زیرا احتمال دارد میکروب ها در غذا تکثیر یابند.

غذاهای پخته به طور صحیح نگهداری شود. غذاهای باقیمانده سریعا" خنک و در ظرف دربسته در داخل یخچال نگهداری شود.

در تهیه غذای کودک از مواد غذایی سالم و پاکیزه استفاده شود.

برای نوشیدن و تهیه غذا نیز از آب سالم استفاده شود.

غذاها از دسترس حشرات و جوندگان دور نگهداری شود. بدین منظور غذاها باید در ظرف درب دار و دور از دسترس حیوانات و حشرات نگهداری شود چون حیوانات حامل میکروب های بیماری زا هستند.

 

پایش رشد کودکان

مهم ترین معیار در شناسایی سلامت کودک ، بررسی رشد و تکامل او است. رشد، افزایش اندازه ی قد و وزن است. پایش رشد عبارت است از توزین دوره ای کودکان، رسم منحنی های رشد و انجام به موقع اقدامات لازم برای ارتقای وضعیت تغذیه ای و پیش گیری از سوء تغذیه. پایش رشد، نتایج بسیار خوبی در ارتقای سلامت کودک دارد. فعالیتهای مرتبط با پایش رشد کودکان از طریق برنامه های ادغام یافته کودک سالم و مانا انجام می گردد.

 

ارزیابی رشد کودک

ارزیابی رشد کودک شامل اندازهگیری قد و وزن و مقایسه ی آن با استانداردهای رشد میباشد. اگر مشکل رشد وجود داشته باشد و یا کودک در معرض بروز آن باشد، کارکنان بهداشتی باید با مادر و یا سایر مراقبین کودک جهت تعیین علل آن، صحبت کنند. آن چه که بسیار مهم است، اقدام به موقع جهت تشخیص و ثبت علل تأخیر رشد میباشد. سرعت رشد قد بر حسب سن متفاوت است و چنان چه از حد مورد انتظار کم تر باشد اختلال رشد قد مطرح می گردد.

 

اضافه وزن وچاقی کودکان

اضافه وزن و چاقی یکی از مشکلات بهداشتی تغذیه ای در جهان و ایران می باشد. تعداد افراد مبتلا به اضافه وزن و چاقی هم در کشورهای توسعه یافته و هم در کشورهای در حال توسعه، از جمله کشور ما در حال افزایش است. این مشکل با سرعت بیشتری در کودکان و نوجوانان دیده می شود. عوامل متعددی از جمله عوامل مربوط به ژنتیک و ارث، محیط و شیوه زندگی از جمله رفتارهای غذایی نامناسب و بی تحرکی در بروز اضافه وزن و چاقی موثرند.

 

 

چند توصیه تغذیه ای جهت بهبود وضع تغذیه کودکان دچار کندی رشد:

افزایش دفعات و مدت زمان شیردهی در کودکان شیرخوار

بررسی نوع غذاهای کمکی مورد استفاده، نحوه تهیه آنها، زمان و دفعات معمول ارائه آنها

تشویق رفتارهای مناسب تغذیه ای مادر

دادن غذاهای کمکی مناسب با سن کودک نیم تا 2 ساعت پس از تغذیه با شیر مادر

راهنمایی مادر در خصوص نحوه مقوی کردن و مغذی کردن غذای کودک

اهمیت استفاده از غذاهای کم حجم و پر انرژی با استفاده از اصول مقوی کردن غذای کودک.

اضافه کردن کره ، روغن، زرده تخم مرغ و گوشت به غذای این کودکان

استفاده از میان وعده هایی نظیر شیر برنج ، پوره سیب زمینی، فرنی، کیک، نان و پنیر

حمایت دیگر اعضاء خانواده مخصوصا پدر و مشارکت آنها در تغذیه کودک.