آزمایش های آنالیز اسپرم

امروزه 10 تا 15 درصد از زوجین علی رغم تلاش برا ی بچه دارشدن قادر به داشتن فرزند از گامت های خود نبوده و به عنوان زوج نابارور شناخته می شوند. علت نیمی از موارد ناباروری در فاکتورهای مردانه نهفته است. اولین قدم برای شناسایی علت ناباروری در مردان انجام آزمایش آنالیز منی می باشد. در آزمایش اسپرموگرام به بررسی فاکتورهایی از قبیل حجم مایع منی، PH مایع منی، تعداد کل اسپرم در نمونه، میزان تحرک اسپرم، مورفولوژی اسپرم و ... می پردازد. با آزمایش اسپرموگرام بسیاری از اختلالات باروری مردان شناخته نمی شود بنابراین برای تشخیص دقیق علت ناباروری مردان، بررسی عوامل دیگر و انجام تست های تخصصی تر نیز لازم است. این تست ها عبارتند از :

• تست آنتی اسپرم آنتی بادی یا Sperm MAR (IgA & IgG)

• تست بررسی میزان فروکتوز در ترکیب مایع منی.

• تست واکنش آکروزوم

• تست سنجش تورم هیپواسموتیک

• ارزیابی بلوغ کروماتین اسپرم یا SCMA) sperm chromatin maturation assay)

• تست بررسی میزان حیات اسپرم (Vital screen)

• تست میزان شکست DNA اسپرم (SDFA) Sperm DNA Fragment Assay

تست آنتی اسپرم آنتی بادی یا Sperm MAR (IgA & IgG)

آنتی اسپرم آنتی بادی (ASA) Anti sperm Antibody  شامل دو کلاس IgG & IgA است که سنتز آن‌ها در زمان وارد شدن آسیب به سد خونی – بیضه ای یا خونی – اپیدیدیمی صورت می‌گیرد. آسیب به دلایلی نظیر عفونت، تروما و یا انسداد ایجاد می‌شود. کلاس IgG را هم در مایع منی  و هم در سرم شخص می‌توان سنجید. اما کلاس IgA توسط سلول‌های ایمنی موجود در غدد جنسی سنتز می‌شوند صرفا در مایع منی قابل ردیابی است. آنتی بادی از کلاس IgG  یا  IgA با اتصال به اسپرم‌ها توانایی باروری این اسپرم‌ها را تا حد زیادی کاهش می‌دهد و همچنین با فعال شدن سیستم کمپلمان بسیاری اسپرم‌ها که به IgG متصل شده اند توسط سلول‌های ایمنی از بین می‌روند. بنابراین توسط تست Sperm MAR وجود آنتی بادی ضد اسپرم اثبات شده و دلیل عدم موفقیت باروری مشخص خواهدشد.این انتی بادیها در بسیاری از بیماری‌های خودامین(بخصوص لوپوس اریتروماتوز)، کریپتورکیدیسم (بیضه نهفته یا نزول نکرده)،واریکوسل مشاهده می‌شود.این انتی بادی‌های اسپرم در10 درصد مردان نابارور و در 32 درصد مردانی که واریکوسل دارند مشاهده می‌شود.

 

آزمایش فروکتوز در مایع منی  Mixed Antiglobulin Reaction

فروکتوز در ترکیب مایع منی  توسط غدد وزیکول سمینال ترشح می‌شود که ساخت وترشح قسمت اعظم مایع منی را به عهده دارد. کاهش ترشحات وزیکول سمینال در عفونت‌ها و کمبود هورمون‌های آندروژن دیده می‌شود. در این موارد همان طور که میزان ترشحات کم شده، میزان فروکتوز مایع منی نیز کاهش می‌یابد.تست فروکتوز مایع منی، تست کاربردی و مهمی در تشخیص علل احتمالی ناباروری در مردان می‌باشد.در برخی بیماری‌های ژنتیکی و وارثی،  نه تنها میزان ترشحات به دلیل عدم بلوغ غدد جنسی کم شده بلکه گاهی این ترشحات فاقد فروکتوز هستند.

غربالگری حیاتی (vital screen)

در تست غربالگری حیاتی میزان حیات اسپرم تعیین می‌شود، طبق یک نظریه علمی سلول زنده اجازه ورود رنگ به داخل سیتوپلاسمش را نمی دهد ولی سلول مرده دارای خاصیت رنگ پذیری است. بنابراین در این تست از رنگ‌های ائوزینEosin و نیگروزینNigrosin برای ارزیابی استفاده می‌شود به این شکل که نیگروزین زمینه تاریکی پدید می‌آورد که در آن سلولهای مرده ای که در اثر ورود ائوزین قرمز رنگ شده اند بهتر قابل تشخیص خواهند بود.

 

آزمایش بلوغ کروماتین اسپرم  SCMA) Sperm Chromatin Maturation Assay)

آنالیز روتین مایع منی اولین روش در ارزیابی وضعیت باروری در مردان می‌باشد اما این آنالیز با وجود اطلاعات ارزشمندی که به ما می‌دهد قادر نیست اطلاعاتی در زمینه بلوغ کروماتین اسپرم که در قدرت باروری اسپرم و رشد موثر جنین ضروری می‌باشد را در اختیار قرار دهد. از نسبت اسپرم‌های با تراکم کروماتین طبیعی به کروماتین غیر طبیعی به عنوان یک فاکتور پیشگویی کننده در ارزیابی باروری مردان استفاده می‌شود.

در فرآیند اسپرماتوژنر به دلیل جایگزینی پروتامین‌ها به جای هیستون‌ها، هسته اسپرم‌ها متراکم می‌شود. اختلال در بلوغ کروماتین اسپرم می‌تواند سبب آسیب پذیری DNA و مستعد نمودن آن برای شکست یا دناتوراسیون گردد که اغلب با ناباروری و یا کاهش قدرت باروری در مردان همراه است.بنابراین ارزیابی بلوغ کروماتین اسپرم در کنار آنالیز روتین اسپرم می‌تواند سبب بهبود و تکمیل ارزیابی باروری و یا ناباروری در مردان شود.

تمایل اتصال DNA به مواد فلوروکروم و مواد رنگی در کروماتین اسپرم نرمال، تقریبا 5 برابر کمتر از کروماتین اسپرماتید های گرد می باشد.این کاهش به دلیل ساختار بسیار متراکم و مستحکم مولکول DNA اسپرم بالغ بوده که موجب عدم دسترسی لیگاندهای رنگی و فلوئورسانس به شیار اصلی موجود در DNA کروماتین اسپرم می شود.  اختلاف رنگ بین این دو نوع اسپرم اسپرم‌های با تراکم کروماتین طبیعی و کروماتین غیر طبیعی روش تشخیص در آزمایش SCMA است.

 

آزمایش بررسی ساختار کروماتین اسپرم (SCSA) Sperm Chromatin Structure Assay

آزمایش بررسی ساختار کروماتین اسپرم (SCSA) Sperm Chromatin Structure Assay؛ بررسی ساختمان کروماتین اسپرم آزمایشی سودمند برای سنجش میزان آسیب دیدگی هزاران اسپرم می‌باشد. در این آزمایش میزان حسیاسیت DNA اسپرم در برابر دناتوراسیون وقتی در معرض اسید قرار می‌گیرد بررسی می‌شود.سپس اسپرم با پروب‌های رنگ فلورسانس که با DNA اسپرم واکنش می‌دهد رنگ آمیزی می‌شود. سیگنال‌های فلورسانس در DNAهای شکسته شده تغییر می‌کند و این فرایند با سیستم فلوسایتومتر آنالیز و مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. آزمایش SCSA مورد تائید اصلاحات بهبود آزمایشگاه بالینی(CLIA)Clinical Laboratory Improvement Amendments با تکرار پذیری بالا و احتمال تغییر پذیری پایین می‌باشد. 

 

 آنالیز شکستگی DNA اسپرم:  (SDFA)Sperm DNA Fragment Assay

یکی از عوامل بسیار مهم در موفقیت لقاح خارج رحمی، سلامت DNA و کروماتین اسپرم است که با تست SDFA میزان شکست DNA اسپرم قابل سنجش بوده و در صورت وجود مشکل در این تست، روش‌های درمانی جهت بهبود وضعیت اسپرم‌ها و افزایش احتمال موفقیت در روش‌های بارداری ذکر شده وجود خواهد داشت.

اطلاعات و ویژگی‌های ژنتیکی DNA اسپرم به طور طبیعی عامل بسیار مهمی برای شکل‌گیری یک جنین سالم می‌باشد. آسیب با درجات بالای DNA اسپرم عامل عمده‌ی ناباروری مردان می‌باشد که با آزمایش‌های معمول قابل تشخیص نیست.

شکستگی DNA اسپرم در مردان نابارور بسیار بالاست و در مردانی که نتایج و پارامترهای مایع اسپرم ضعیف است این انتظار می‌رود که شکستگی DNA اسپرم آن‌ها بالا باشد. شکستگی DNA بالای اسپرم در مردانی که آزمایش مایع منی طبیعی دارند ولی به ناباروری با علت نامشخص مبتلا هستند هم دیده می‌شود.

 

کدام افراد کاندید انجام آزمایش SDFA می باشند؟

1.      مردان مبتلا به ناباروری با علت نامشخص

2.      مردان مبتلا به OAT) Oligoasthenoteratozoospermia)

3.      مردان با سابقه درمان‌های ناموفق IVF

4.      بررسی کارایی درمان‌های دارویی در مردان

5.      سابقه توقف در رشد جنین یا رشد ضعیف جنین

6.       مردان با سن بالا، یا مبتلا به واریکوسل و یا در تماس با مواد سمی و آلودگی محیطی

7.      زوجهای با سقط مکرر

 

 چه عواملی باعث ایجاد شکستگی DNA اسپرم می شود؟

فاکتورهای متعددی در ایجاد آسیب یا شکست DNA اسپرم نقش دارند که می توان به اختلالات ژنتیکی، سن بالا، چاقی،استعمال دخانیات، مشکلات بالینی مثل واریکوسل، سبک زندگی و عوامل محیطی مانند مواد توکسین (داروهای شیمی درمانی)، آلاینده های هوا و برخی عفونت ها اشاره کرد.

به دنبال استرس‌های اکسیداتیو که منجر به آزاد شدن مقادیر زیادی اکسیژن فعال در بدن می‌شود،   شکستگی DNA اسپرم رخ می‌دهد. عوامل دیگری مانند نقص در تراکم کروماتین اسپرم و مکانیسم‌های ترمیم DNA به ویژه ناهنجاری‌های تنظیم طبیعی مرگ سلولی از تبعات استرس اکسیداتیو است.

 

روش انجام آزمایش SDFA  به چه صورت است؟

آزمایش SDFA  بر پایه رنگ آمیزی DNA اسپرم است که در قسمت سر اسپرم قرار دارد. در این رنگ آمیزی اسپرم هایی که دارای DNA سالم می باشند به خوبی رنگ می شوند و زیر میکروسکوپ هاله ای در اطراف سر آنها مشاهده می شود.

نتایج این آزمایش بر اساس تعداد اسپرم های دارای هاله به اسپرم های بدون هاله است و به صورت درصد گزارش می شود که تفسیر آن به صورت زیر می باشد:

 

• SDF کمتر از ۱۵٪: نمونه با میزان شکست خیلی پایین ارزیابی شده و درجه خوب به آن تعلق می گیرد.

• SDF بین ۱۵٪ تا ۳۰٪: نمونه با میزان شکست پایین ارزیابی شده و درجه متوسط به آن تعلق می گیرد.

• SDF بیشتر از ۳۰٪: نمونه با میزان شکست بالا ارزیابی شده و درجه غیرطبیعی به آن تعلق می گیرد.

گزارش پاسخ آزمایش SDF

در آزمایش SDF دو شاخص گزارش می‌شود:

1. اندکس شکستگی DNA

%DFI: DNA fragmentation Index %: درصد اسپرم‌هایی که حاوی DNA آسیب دیده هستند.پاسخ به 4 شکل آماری با میزان احتمال باروری گزارش می‌شود.

≤ 15% DFI = excellent to good sperm DNA integrity

سلامت و کیفیت عالی تا خوب اسپرم ≤15% DFI

> 15 to < 25% DFI = good to fair sperm DNA integrity

سلامت و کیفیت خوب تا نامطلوب اسپرم >15<25%DFI

> 25 to < 50% DFI = fair to poor sperm DNA integrity

سلامت و کیفیت نامطلوب تا ضعیف اسپرم > 25 to < 50% DFI

≥ 50% DFI = very poor sperm DNA integrity

سلامت و کیفیت بسیار ضعیف اسپرم ≥ 50% DFI

نکته: گزارش‌های بالا مبنای بارداری طبیعی یا بارداری با IUI می‌باشد.شاخص‌های آماری نشان می‌دهد آستانه و مرز نامناسب برای باروری DFI بیش از 25 درصد می‌باشد.هرچند بارداری کامل با افزایش DFI امکان دارد ولی با افزایش DFI احتمال ختم بارداری زود هنگام و سقط افزایش می‌یابد.در موارد افزایش DFI بالیا 35 درصد، می‌توان با درمان دارویی یا تغییر سبک زندگی یا به کار گیری تکنیک‌های کمک باروری مانند IUI یا لقاح مصنوعی مانند IVF یا ICSI می‌توان احتمال باروری موفقیت آمیز را افزایش داد.

2. افزایش رنگ پذیری DNA (HDF%)High DNA Satiability

اسپرم با کروماتین‌های نارس و میزان غیرطبیعی هیستون‌ها و پروتامین‌های هسته می‌باشد. میزان بیش از 25% HDF به عنوان شاخص منفی برای بارداری تلقی می‌شود.

 

DNA اسپرم و تشکیل جنین سالم

جنین‌هایی که از اسپرم با شکستگی DNA بالا تشکیل می‌شود پیش آگهی بدی دارند، شکستگی بالای DNA اسپرم، SDF بالا از زمانی که تقسیم‌های سلولی شروع می‌شود باعث شکل‌گیری معیوب و ناقص بلاستوسیست‌ها می‌شود. برخی شواهد نشان می‌دهد که DNA آسیب دیده اسپرم پس از لقاح و شکل‌گیری سلول تخم منجر به تحلیل و دژنراسیون سلولی و جهش‌های ژن‌ها و DNA هسته می‌شود و در نهایت تکامل و رشد جنین متوقف می‌شود و باعث سقط و ناهنجاری‌هایی می‌شود که احتمال بروز برخی سرطان‌ها را در دوران کودکی افزایش می‌دهد.

پژوهش‌ها نشان می‌دهد در زوج‌هایی که درصد شکستگی اسپرم، SDF بالاست احتمال بارداری موفق آشکارا کاهش می‌یابد. نتیجه یک مطالعه بر مقالات مروری موفق نشان می‌دهد که آزمایش شکستگی DNA اسپرم در پیشگویی احتمال بارداری موفق با روش‌های لقاح مصنوعی محدودیت دارد. به هرحال پژوهش‌های گسترده و متاآنالیزها نشان می‌دهد که آزمایش SDF بالا احتمال بارداری موفق و میزان موفقیت بارداری با لقاح مصنوعی را کاهش می‌دهد.  به علاوه اسپرم با SDF بالا با شکستگی DNA اسپرم عامل عمده سقط در بارداری‌های طبیعی به همان میزان بارداری‌های مصنوعی است. نتایج کلی این مطالعات نشان می‌دهد درصد بالای شکستگی DNA اسپرم در ناباروری‌هایی که علت مشخصی ندارند یا IVF با لقاح ناموفق و سقط‌های مکرر مشاهده می‌شود و برای بررسی علل مشکلات فوق آزمایش سودمندی است.

درمان مشکلات شکستگی DNA  اسپرم

• برخی از علل شکستگی DNA درمان پذیر نیست، اما اگر آسیب‌ها ناشی از استرس‌های اکسیداتیو باشد با تغییر سبک زندگی و اصلاح رژیم غذایی برای مقابله و کاهش عوامل اکسیداتیو می‌توان سطح شکستگی DNA اسپرم را کاهش داد.

• مطالعات اولیه نشان داد که مصرف مکمل‌های دارویی آنتی اکسیدانت به طور چشمگیر شکستگی DNA اسپرم را کم می‌کند.

• درمان عفونت‌های مزمن،

• درمان‌های جراحی واریکوسل.

• درمان‌های لقاح مصنوعی ICSF نسبت به  IVF به طور موثری در موارد بالا بودن شکستگی DNA منجر به باروری موفق می‌شود.

 

آزمایش های مکمل  آنالیز اسپرم

آزمایش های مکمل  آنالیز اسپرم  با اراِئه نتایج  قابل اعتماد از سلامت و کیفیت DNA اسپرم می تواند به  باروری موثر و با کیفیت مردان کمک می‌کند.

داده‌های حاصل از این آزمایش ها در تشخیص بالینی و پیگیری و مدیریت درمان ناباروری مردان و تعیین پیش‌آگهی برای درمان‌های لقاح مصنوعی بسیار سودمند است.

بالا بودن کیفیت دستگاه های مورد استفاده در آزمایشگاه آندرولوژی و داشتن تیم متخصص در این زمینه اعم از پزشک متخصص و کارشناسان مجرب، تأثیر بسزایی در صحت و دقت نتایج به دست آمده از آزمایش اسپرموگرام و دیگر تست های تخصصی مردان دارند

آزمایشگاه اریترون مفتخر است که با بهره گیری از تجهیزات بروز و پیشرفته و تیم حرفه ای و متخصص، تمامی خدمات مربوط به تشخیص ناباروری و درمان ناباروری مردان را در بالاترین کیفیت در بخش آندرولوژی این مرکز به مراجعه کنندگان عزیز ارائه می کند.