وضعیتی که در آن تراکم استخوان کاهش یافته استئوپنی نامیده می شود. هنگامی که کاهش قابل توجهی در تراکم استخوان اتفاق می افتد، به طوری که استخوان به طور قابل توجهی ضعیف شده و حساس به شکستگی است، این وضعیت پوکی استخوان (استخوان متخلخل) نامیده می شود.

پوکی استخوان خطر ابتلا به شکستگی استخوان را افزایش می دهد، به ویژه در ناحیه کمر، ستون فقرات و مچ دست. گرچه ممکن است این عارضه برای هر شخصی اتفاق بیوفتد ولی خطر ابتلا به پوکی استخوان با سن افزایش می یابد، زنان به طور قابل توجهی بیشتر از مردان تحت تاثیر قرار میگیرند و بیشتر در زنان قفقاز و آسیایی شایع است. با توجه گزارشات کمیسیون بین المللی پوکی استخوان (NOF)، 10 میلیون نفر در ایالات متحده پوکی استخوان دارند و 43 میلیون نفر تراکم استخوانی کمتری نسبت به سایرین دارند و در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند. از کسانی که پوکی استخوان دارند، 80 درصد زنان هستند. خطر در افرادی با فریم های بدن ضعیف نیز وجود دارد که احتمالا دارای مقدار کمتری از میانگین توده استخوان هستند.  اهداف آزمایشات مرتبط با پوکی استخوان با تعیین اینکه آیا فرد مبتلا به پوکی استخوان است و یا دارای توده استخوانی کم است یا خیر پیش بینی خطر افزایش این بیماری(یائسگی و / یا کمبود هورمون) و یا یک وضعیت اساسی دارد که ممکن است سبب ایجاد یا تشدید پوکی استخوان شود، انجام می پذیرند.

 

تست های آزمایشگاهی شامل موارد زیر می باشند:

اندازه گیری سطح کلسیم خون (Ca) - این آزمون معمولا در پوکی استخوان طبیعی است اما ممکن است با سایر بیماری های استخوان افزایش یابد.

نام اختصاری آزمایش:  Ca

نام انگلیسی آزمایش: Calsium

نام فارسی آزمایش: کلسیم

ارگان مورد ارزیابی و علت درخواست آزمایش: این آزمایش میزان کلسیم موجود در خون را که در استخوان ها ذخیره نمی شود، اندازه گیری می کند. کلسیم بیشترین ماده معدنی موجود در بدن است و یکی از مهمترین مواد معدنی بدن به شمار می رود.

روش انجام آزمایش: رنگ سنجی

واحد اندازه گیری: mg/dl

نوع نمونه: سرم

در چه شرایطی پاسخ کاهش می یابد: پرکاری پاراتیروئید، اهش میزان آلبومین خون ( هیپوآلبومینمی (سرطانهای ریه–پستان و کلیه، بیماری پاژه در استخوان، ی تحرکی طولانی–لاغری مفرط–اسیدوز و مصرف زیاد شیر و ضد اسیدهای حاوی کلسیم و نهایتا" مسمومیت با ویتامینD، سل و سارکوئیدوز، بیماری آدیسون، آکرومگالی، پرکاری تیروئید، بستن طولانی مدت گارو در نمونه گیری.

در چه شرایطی پاسخ افزایش می یابد: پر کاری پاراتیروئید بطریق معکوس کلسیم خون را کاهش میدهد. نارسایی کلیه، کمبود ویتامین D، نرمی استخوان (استئومالاسی)، سوء جذب کلسیم بعلت پانکراتیت حاد و آمبولی چربی: زیرا اتصال کلسیم به چربی را به دنبال خواهد داشت و کلسیم دفع می­شود .آلکالوز: زیرا کلسیم به فضاهای داخل سلولی وارد میشود و سطح سرمی آن را کاهش می دهد

.

آزمایشهای تکمیلی: فسفر، ویتامین D

اطلاعات بالینی مربوط به آزمایش: کلسیم فراوان ترین و مهم ترین مواد معدنی در بدن است. برای سیگنالینگ سلول و عملکرد مناسب عضلات، اعصاب و قلب ضروری است. کلسیم برای لخته شدن خون مورد نیاز است و برای تشکیل، تراکم و نگهداری استخوان ها بسیار مهم است. حدود 99 درصد از کلسیم در استخوانها تشکیل شده است، در حالیکه 1 درصد باقی مانده در خون است. سطح کلسیم به شدت کنترل می شود؛ اگر در حد کم جذب شده، کم مصرف شود یا اگر از طریق کلیه یا روده کم جذب شود، کلسیم از استخوان گرفته می شود تا غلظت خون را حفظ کند. تقریبا نیمی از کلسیم در خون "آزاد" است و به طور متابولیکی فعال است و نیمه باقی مانده به آلبومین متصل است، و مقدار کمتری به آنیون ها، مانند فسفات متصل است و این فرم ها متناوب غیر فعال هستند.

ویتامین D : کمبود ویتامین D می تواند منجر به کاهش جذب کلسیم شود. ویتامین D یک خانواده از ترکیبات است که برای رشد مناسب و تشکیل دندان ها و استخوان ها ضروری است. این آزمایش میزان ویتامین D در خون را اندازه گیری می کند.

نام اختصاری آزمایش:  1,25 dihydroxy-vitamin D

نام انگلیسی آزمایش: Vitamin D3

نام فارسی آزمایش: ویتامین D

ارگان مورد ارزیابی و علت درخواست آزمایش: این تست، برای تعیین کمبود ویتامین D فرد؛ برای تعیین مناسب بودن سطح مکمل ویتامین D ؛ در صورتیکه سطح کلسیم، فسفر، و/ یا هورمون پاراتیروئید غیرطبیعی باشد، در صورتی که فرد شواهدی از بیماری های استخوان یا ضعف استخوان دارد درخواست می گردد.

روش انجام آزمایش: HPLC

واحد اندازه گیری: ng /ml

نوع نمونه: نمونه سرم

در چه شرایطی پاسخ افزایش می یابد: سطوح بالای 1،25-دی هیدروکسی ویتامین D ممکن است هنگامی دیده شود که هورمون پاراتیروئید اضافی وجود دارد، یا زمانی که بیماری هایی مانند سارکوئیدوز یا برخی از لنفوم ها وجود دارند که می توانند 1،25-دی هیدروکسی ویتامین D را در خارج از کلیه ها بسازند.

در چه شرایطی پاسخ کاهش می یابد: سطوح پایین 1،25-دی هیدروکسی ویتامین D می تواند در بیماری کلیوی دیده می شود و یکی از اولین تغییراتی است که در افراد مبتلا به نارسایی کلیه رخ می دهد.

 

آزمایشهای تکمیلی: منیزیوم، کلسیم، فسفر و هورمون PTH

اطلاعات بالینی مربوط به آزمایش: دو شکل از ویتامین D وجود دارد که می توانند در خون اندازه گیری شوند، 25-هیدروکسی ویتامین D و 1،25-دی هیدروکسی ویتامین D.
25-هیدروکسی ویتامین D شکل اصلی هورمون موجود در خون و پیش ساز غیرفعال هورمون فعال یعنی 1،25-دی هیدروکسی ویتامین D است. به دلیل نیمه عمر طولانی و غلظت بالاتر، 25 هیدروکسی ویتامین D معمولا برای ارزیابی و پایش وضعیت ویتامین D در افراد اندازه گیری می شود.

 

پاراتیروئید هورمون (PTH) جهت بررسی به ابتلاء به پرکاری غده پاراتیروئید مورد بررسی قرار می گیرد.

نام اختصاری آزمایش:  PTH

نام انگلیسی آزمایش: Parathyroid Hormone

نام فارسی آزمایش: پاراتیروئید هورمون

ارگان مورد ارزیابی و علت درخواست آزمایش: این تست برای تعیین علت عدم تعادل کلسیم؛ ارزیابی عملکرد پاراتیروئید؛ تشخیص و تمایز بین هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه، ثانویه و ثالثیه؛ تشخیص هیپوپاراتیروئیدیسم/

روش انجام آزمایش: الکتروکمی لومینسانس

آمادگی بیمار : از آنجا که سطح PTH در طول روز متغیر است، نمونه ها معمولا حدود 8 صبح گرفته می شوند. بیمار باید با پزشک خود در مورد زمان نمونه گیری صحبت کند. روش های کنونی نیاز به ناشتایی ندارند.

واحد اندازه گیری:

نوع نمونه: نمونه سرم

در چه شرایطی پاسخ افزایش می یابد: افزایش ترشح PTH ممکن است به دلیل تومور خوش خیم پاراتیروئید و در نتیجه هیپرپاراتیروئیدیسم، ایجاد شود.

در چه شرایطی پاسخ کاهش می یابد: میزان پایین PTH ممکن است به دلیل شرایطی باشد که باعث هیپرکلسمی یا اختلال در تولید PTH و در نتیجه هیپوپاراتیروئیدیسم، می شوند

 

آزمایشهای تکمیلی: کلسیم، فسفر، منیزم، ویتامین D3

اطلاعات بالینی مربوط به آزمایش: این تست مقدار هورمون پاراتیروئید (PTH) در خون را اندازه گیری می کند. PTH در حفظ سطوح ثابت کلسیم در خون، به بدن کمک می کند. بخشی از حلقه بازخورد است که شامل کلسیم، پاراتورمون، ویتامین D، و تا حدی فسفر (فسفات) و منیزیم می باشد. شرایط و بیماری هایی که در این حلقه بازخورد، شکاف ایجاد می کنند، می توانند باعث افزایش یا کاهش نامناسب در سطوح کلسیم و PTH شوند و منجر به علائم هیپرکلسمی یا هیپوکلسمی گردند. سطح PTH در طول روز متغیر است، اوج آن در حدود ساعت 2 صبح است.
تست PTH کامل، بیشترین تست هورمون پاراتیروئید درخواستی است. برای کمک به تشخیص علت پایین یا بالا بودن سطح کلسیم، برای کمک به تشخیص بین علل مرتبط و غیرمرتبط با پاراتیروئید درخواست می شود. همچنین ممکن است برای پایش اثربخشی درمان وقتی فرد، بیماری مرتبط با پاراتیروئید دارد، درخواست شود.

 

تست های بالینی دیگر که می تواند به تشخیص پوکی استخوان کمک نماید:

هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) - برای بررسی یائسگی

تستوسترون - برای بررسی کمبود در مردان

الکتروفورز پروتئین - برای شناسایی پروتئین های غیر طبیعی تولید شده توسط نوع خاصی از سرطان (به نام مولتیپل میلوما) که می تواند استخوان را شکننده کند.

آلکالین فسفاتاز (ALP) – سطوح بالای آن می تواند نشان دهنده یک مشکل استخوانی باشد.

تست های استخوانی آزمایشهایی مربوط به ادرار و خون هستند که جهت مانیتورینگ درمان و بررسی جذب و تشکیل استخوان کاربرد دارند و جنبه تشخیصی ندارند. که شامل موارد زیر می باشند:

آزمایشات جذب استخوان:

آزمون های جذب استخوان در مورد میزان از دست دادن استخوان است. آنها می توانند قبل از درمان و بعد از درمان بررسی شوند تا میزان کاهش میزان استخوان را بررسی نمایند. آنها عبارتند از:

C-telopeptide (C-terminal telopeptide of type 1 collagen (CTx))

Urinary collagen type 1 cross-linked N-telopeptide (NTX)

Deoxypyridinoline (DPD)

Pyridinium Crosslinks

Urinary hydroxyproline

Tartrate-resistant acid phosphatase (TRAP) 5b

Bone sialoprotein (BSP)

تست اندازه گیری استخوان سازی (نشانگر تشکیل استخوان)

آزمون های تشکیل استخوان در مورد میزان تولید استخوان ها بیان می شود. ممکن است قبل از شروع درمان و دوره ای بعد از درمان آنها بررسی شود تا روند تشکیل استخوان مشخص شود. آنها عبارتند از:

Bone-specific alkaline phosphatase (ALP)

Osteocalcin (bone gla protein)

Procollagen Type 1 N-Terminal Propeptide (P1NP) and C-terminal (C1NP)