اجزای تشکیل دھنده برنامه ی

غربالگری نوزادان در کشوربرنامه غربالگری نوزادان فقط انجام یک آزمایش غربالگری نیست. تجربه 50 ساله دنیا در رابطه با غربالگری نوزادان، منجر به تدوین یک سیستم متشکل از ادغام بسیار ظریف حداقل شش جز مختلف شده است. آن شش جز شامل:

آموزش، آزمون،غربالگری، پیگیری اولیه، تشخیص، مراقبت و ارزشیابی هستند.

1. آموزش

• پرسنل بهداشتی درمانی و اجرائی

• والدین

• عموم جامعه

• سیاستگزاران

2. آزمون غربالگری

• اصول نمونهگیری

• زمان، محل و روش دقیق نمونهگیری

• تجهیزات لازم

• دستورالعملهای علمی و اجرایی

• انتقال نمونهها از مراکز نمونهگیری به آزمایشگاه غربالگری نوزادان در مرکز استان

• انجام آزمون غربالگری و گزارش (فراخوان) فوری موارد مشکوک و گزارشدهی موارد سالم توسط

• آزمایشگاه غربالگری نوزادان و کلیه امور آزمایشگاهی

3. پیگیری اولیه

• فراخوان فوری و راهنمایی والدین نوزادان با آزمایش مشکوک برای بردن نوزادان به آزمایشگاه های منتخب اخذ نمونه سرمی از ورید نوزادان مشکوک برای انجام آزمایشهای

• تایید تشخیص انجام آزمایشهای تایید تشخیص از نمونه سرمی در آزمایشگاه های منتخب

4. تشخیص

• تشخیص بیماری از طریق استفاده از نتایج آزمایشهای تایید تشخیص سرمی برنامه بر اساس دستورالعمل کشوری برنامه

• انجام آزمونهای پاراکلینیکال و تصویربرداری مربوطه در صورت امکان

5. مراقبت

• ویزیتهای منظم و مستمر بر اساس دستورالعمل کشوری برنامه

• پیگیریهای لازم بر اساس دستورالعمل کشوری برنامه

• مشاوره های تخصصی لازم

6. ارزشیابی

• پایش مستمر برنامه

• (Internal Evaluation) ارزشیابی داخلی برنامه

• (External Evaluation) ارزشیابی خارجی برنامه

 

روند اجرایی برنامه کشوری غربالگری بیماری کمکاری تیرویید نوزادان در ایران

برنامه غربالگری در ایران نیز با توجه به شرایط و ویژگیهای خاص این کشور طراحی شده و به شرح زیر اجرا می شود.

• آموزش مادران باردار در دوران بارداری و بخصوص در سه ماهه سوم

• تشویق و راهنمایی مادران برای انجام غربالگری نوزادانشان در زمان بستری در بخش زایمان و یا در زمان مرخص شدن از بیمارستان و یا زایشگاه

•  تولد نوزاد در مراکز نمونه گیری معرفی شده به مادران و قید شده در پمفلت ارائه شده به - نمونه گیری در روز های 5 مادران

•  نمونه گیری از پاشنه پای نوزاد بر کاغذ فیلتر

• خشک کردن کاغذ فیلتر حاوی لکه خونی بر اساس دستورالعمل کشوری

• ارسال کاغذ فیلتر حاوی لکه خونی توسط پست پیشتاز (در اکثر نقاط کشور) از مراکز نمونه گیری به آزمایشگاه غربالگری نوزادان مستقر در مرکز استان

• فراخوان فوری موارد مشکوک

• راهنمایی والدین نوزادان مشکوک به آزمایشگاه های منتخب برای انجام آزمایش سرمی و تایید و یا رد ابتلا به بیماری

• شروع سریع درمان جایگزینی با قرص لووتیروکسین توسط فوکال پوینت برنامه و یا اولین پزشک در دسترس برای نوزاد بیمار

• معرفی به پزشک فوکال پوینت شهرستانی (در صورتی که شروع درمان توسط ایشان صورت نگرفته است)

• انجام آزمایشها و اقدامات اتیولوژیک در صورت امکان (مشروط بر این که موجب فوت وقت و تاخیر در شروع درمان بیماران نشود)

• مراقبت دراز مدت از نوزاد مبتلا بر اساس دستورالعمل کشوری

• انجام مشاوره های تخصصی مورد نیاز مبتلایان

 

غربالگری در نوزادان بستری در بیمارستان

دقت زیادی باید در ارتباط با نوزادان بستری در بیمارستان اعمال شود زیرا احتمال فراموش شدن غربالگری و همچنین "مثبت کاذب" بودن و یا "منفی کاذب" بودن این نوزادان بسیار است. این نوزادان شانس مصرف داروهای مختلف، ئترانسفیوژن خون و انتقال از بیمارستانی به بیمارستان دیگر را دارند که میتوانند مسئله ساز باشند. در بعضی از موارد انجام نمونه گیری مجدد (از پاشنه پا) ضرورت دارد که در بخش خود توضیح داده خواهد شد.
 

دستورالعمل غربالگری در نوزادانی که در بخش NICU و یا دیگر بخشهای بیمارستان بستری هستند به شرح زیر است:
1) نمونه گیری نوبت اول
 تولد نمونه گیری از پاشنه پای نوزاد بستری در روزهای 5-3
2) نمونه گیری نوبت دوم
 تولد نمونه گیری از پاشنه پای نوزاد بستری در روزهای 14-8

در نوزادانی که به هر علتی در بیمارستان بستری شده اند باید:

در کلیه نوزادان بستری شده، حتی اگر به صورت وریدی آزمایشهای تیرویید چک شده باشند، باید نمونهگیری از پاشنه پا بر کاغذ فیلتر (بر اساس دستورالعمل کشوری) انجام شده و اطلاعات مربوط به نوزاد در فایل اطلاعاتی برنامه ثبت گردد.
تبصره: مگر اینکه والدین برگه اخذ نمونه از پاشنه پای نوزاد در مراکز نمونهگیری را ارایه دهند و یا با کسب اطلاع از آزمایشگاه غربالگری از انجام غربالگری اطمینان حاصل شود.
قبل از ترخیص نوزاد از بیمارستان، نمونهگیری از پاشنه پا انجام شده و نمونه اخذ شده در اسرع وقت به آزمایشگاه غربالگری ارسال گردد.

تبصره: مگر این که سن نوزاد از 72 ساعت کمتر باشد، که دراین صورت باید والدین کاملا" مجاب شوند که در روز 3-5 تولد به مراکز نمونه گیری مراجعه نموده و نوزادشان را غربالگری کنند.
لیست نوزادان غربالگری شده به کارشناس برنامه داده شود.
در صورتیکه نوزاد تا هفته دوم تولد، هنوز در بیمارستان بستری باشد باید نمونه گیری نوبت دوم نیز، از پاشنه پا انجام شده و نمونه اخذ شده در اسرع وقت به آزمایشگاه غربالگری ارسال گردد.
در صورتیکه نوزاد قبل از روز 8 تولد از بیمارستان مرخص شود باید به والدین در ارتباط با انجام نمونه گیری نوبت  دوم در سن 14- 8 روز تولد نوزاد آموزشهای کافی داده شود.
 

تصویر شماره 6: نوزاد بستری در بیمارستان