معرفی  گزارشی SQI   )Semi-QuantitativeIndex)

مهار کننده های تیروزین کیناز مثل داروهای erlotinib و gefitinib، رسپتور فاکتور رشد اپیدرمال ( (EGFR را مورد هدف قرار داده و به عنوان داروهای ضد سرطان در بیماران مبتلا به سرطان ریه  ( non-small cell lung cancer -NSCLC) به کار می روند. موتاسیون در محل اتصال ATP در گیرنده EGFR، میزان اتصال بازدارنده تیروزین کیناز (TKI) را با مصرف ATP بالا برده و باعث حساسیت و پاسخ دهی به این داروها می شود.

مقاومت به مهار کننده های تیروزین کینازی  نیز در %90 بیماران ایجاد می شود. در بسیاری از این افراد، این مقاومت با موتاسیون T790M در اگزون 20 مرتبط است. از آنجایی که داروهای مهارکننده نسل سوم می تواند برای این افراد مفید باشد شناسایی آن ها از اهمیت خاصی برخوردار است. در گذشته آزمایشات تعیین موتاسیون بیماران بر روی نمونه های بافتی انجام می شده اما بیوپسی یک روش تهاجمی است که همیشه در بیماران حاد قابل انجام نمی باشد. در بیماران مبتلا به NSCLC، به دست آوردن بافت کافی بسته به محل و سایز تومور مشکل است. پلاسمای این بیماران حاوی سلول های آزاد DNA  (cfDNA) با منشاء تومور اولیه است و بررسی پلاسما امکان ارزیابی های بعدی در مورد وضعیت بیماری را فراهم می کند.

فوائد آنالیز پلاسما:

• غیر تهاجمی در مقایسه با بیوپسی

• امکان نمونه گیری مجدد

• امکان نمونه گیری و انجام آزمایش در بیماران با وضعیت بحرانی

• امکان تشخیص و انجام آزمایش زمانی که امکان دسترسی به نمونه تومور وجود ندارد.

• انعکاس میزان گسترش تومور در بدن

تست کوباس  EGFR2برای تعیین موتاسیون EGFR از تکنولوژی Real-Time PCR بر روی نمونه پلاسما برای تشخیص و شناسایی 42 موتاسیون موجود در اگزون های 18، 19، 20 و21 در ژن EGFR استفاده می کند. آزمایشات متوالی بر روی یلاسمای 23 بیماری که دارای موتاسیون های حساسیت به مهار کننده های تیروزین کینازی بودند نشان داد که میزان DNA ی حاوی این موتاسیون ها در 96% بیماران پس از درمان با ارلوتینیب کاهش یافته است. در زمان پیشرفت بیماری، 9 بیمار دارای موتاسیون مقاومت  به داروT790 M) ) بودند که در همه موارد میزان جهش اولیه حساسیت به دارو نیز همزمان افزایش نشان می داد (شکل 1). جالب ترین یافته این آزمایش این بود که موتاسیون حساسیت و مقاومت به دارو (T790M) قبل از ظهور شواهد کلینیکی که نشان دهنده پیشرفت بیماری باشد در پلاسمای خون نمایان می شدند. در مورد موتاسیون مقاومت T790M، این زمان 344 روز ( بین 15 تا 344 روز) قبل از پیشرفت بیماری بر اساس برقراری معیارهای RECIST ( معیار ارزیابی پاسخ دهی در تومور های جامد) بود.

شکل 1: میزان DNA ی دارای جهش EGFR پلاسما در بیمارانی که با ارلوتینیب درمان شده اند: خط قرمز: موتاسیون T790M. خط آبی: حذف اگزون 19 در EGFR

میزان ارزیابی مولکولی در شناسایی موتاسیون ها قبل از پیشرفت بیماری و آشکار شدن آن توسط CT اسکن.

 

اندکس SQI یک نمای جدید است که در گزارش آنالیز کوباس برای تعیین موتاسیون EGFR  استفاده می شود. SQI یک واحد از میزان DNA موتاسیون یافته آزاد در پلاسما است و برای اندازه گیری تفاوت در میزان موتاسیون در طول بیماری به کار برده می شود. هرافزایش یا کاهش در میزان SQI نشان دهنده تغییر مربوطه در هر بیمار به خصوص است.

آزمایشات متوالی برای موتاسیون های EGFR و ردیابی میزان SQI می تواند به پزشک معالج کمک کند تا پیشرفت بیماری را در هر بیمار دنبال نموده و تصمیم درست تری برای انتخاب درمان اتخاذ نماید.

مطالعات خطی یک ارتباط واضح بین SQI و تعداد کپی موتاسیون بین یک رنج خطی از حدود 10 تا 10⁵ کپی برای حذف های اگزون 19 و L858R و 50 تا 10⁵  برای موتاسیون T790M نشان می دهد (شکل2). در مطالعات قابل تکرار بعدی تست تعیین موتاسیون کوباس برای EGFR میزان صحتی برابر 99.2% نشان داد و نتایج قابل تکرار هستند ( جدول 1).

شکل 2: ارتباط مثبت بین SQI و کپی نامبر موتاسیون.

 

کاربرد بالینی شاخص SQI با آزمایش‌های متوالی برای تشخیص موتاسیون های EGFR در آغاز درمان با مهارکننده های تیروزین کینازی مورد ارزیابی قرار گرفت. در 95% بیماران کاهش پیشرونده در شاخص SQI از روز چهارم نمایان بود.

جدول 1. نتایج کوباس صحتی معادل 99.92%   (381 از 384) داشت. 4 نمونه قابل تکرار، 2بار، توسط 2 اپراتور، با به کارگیری دو سری مختلف از مواد و دو دستگاه کوباس Z480 مختلف در4روز بررسی شد.

70% بیماران کاهشی بیش از 50% نشان دادند و به عنوان پاسخ دهنده های سریع به دارو در نظر گرفته شدند (شکل 3). بر اساس ارزیابی با معیار RECIST، میزان کاهش SQI با نسبت کوچک شدن تومور در طی 2 ماه مرتبط بود (PTS). متوسط میزان کوچک شدن تومور در پاسخ دهنده های سریع بسیار بیشتر بود.

این ارتباط قوی بین SQI و پاسخ دهی بالینی زودهنگام در مهارکننده تیروزین کیناز، SQI را به ابزاری جدرید وقدرتمند در مدیریت بیماران NSCLC  مبدل می سازد.

ارتباط SQI با پاسخ دهنده های سریع به دارو (A) و پاسخ دهنده های آهسته (B).

PTS در پاسخ دهنده های سریع و آهسته

 

کاربردSQI  برای تشخیص بالینی:

• اندازه گیری های متوالی با استفاده از SQI می تواند در مدیریت بیماران NSCLC بر اساس موتاسیون EGFR به کار رود.

•  شاخص SQI با پیشرفت بیماری مرتبط است.

• شاخص SQI روند پیشرفت موتاسیون را EGFR شناسایی می کند وممکن است:

 

• باعث پیش بینی زود هنگام پاسخ بالینی به دارو (مهار کننده TKI) شود.

• باعث شناسایی موتاسیون های مقاومت به دارو ماه ها قبل از پیشرفت بالینی بیماری شود.

• باعث شناسایی بیمارانی شود که احتمال پاسخگویی آن ها به داروهای مهار کننده تیروزین کیناز (TKI) نسل اول ضعیف است.

• منجر به شروع اقدامات درمانی زودهنگام برای بیمارانی شود که احتمال بیشتری وجود دارد که به داروهای نسل سوم جواب دهند.

• ممکن است ابزار جدیدی برای تسهیل اثر دارو در مقایسه با آزمایش های بالینی دیگرارائه دهد.

 

 

RECIST: Response Evaluation Criteria In Solid Tumors