مولکول‌های مجموعه سازگاری نسجی اصلی (MHC)

مولکول‌های مجموعه سازگاری نسجی اصلی (MHC) یا آنتی ژن های لکوسیت انسانی (HLA) مولکول‌های مسئول در واکنش‌های رد سریع پیوند هستند. این مولکول ها مهم ترین آلوانتی ژن های شناسایی شونده توسط میزبان هستند. بنابراین هر چه سازگاری HLA بین دهنده وگیرنده پیوند بیشتر باشد احتمال بقای پیوند بیشتر است. مولکول‌های MHC پلی‌مورفیک هستند به طوری‌که هیچ دو فردی یک نوع یکسان از مولکول های MHC را به ارث نمی‌برند. عملکرد طبیعی مولکول‌های MHC، عرضه‌ی پپتیدهای مشتق شده از آنتی‌ژن‌های پروتئینی، به شکلی است که توسط سلول‌های T قابل شناسایی باشند.

آنتی‌ژن‌های پلی‌مورفیک دیگری غیر از مولکول‌های MHC نیز وجود دارند که درگیرنده پیوند ممکن است پاسخ ایمنی ایجاد کنند. این آنتی‌ژن‌ها معمولا واکنش‌های رد آهسته‌تر (تدریجی‌تر) را نسبت به آنچه مولکول‌های MHC انجام می‌دهند، ایجاد می‌کنند و بنابراین آنتی‌ژن‌های سازگاری بافتی فرعی (Minor histocompatibility antigens) نامیده می‌شوند. این آنتی ژنها پروتئین‌هایی هستند که پردازش شده‌اند و در کنار مولکول‌های MHC خودی بر سطح سلول های عرضه کننده آنتی ژن میزبان به سلول‌های T عرضه می‌شوند (از مسیر غیر مستقیم). چنین به نظر می‌رسد که آنتی‌ژن H-Y در افراد نر، هدف شناسایی سیستم ایمنی گیرنده‌ی ماده بوده و این مسئله با افزایش بسیار اندکی در خطر رد پبوند ارتباط دارد. آنتی‌بادی‌های اختصاصی ضد آلل‌های مولکول MIC-A (از خانواده مولکول‌های شبه MHC کلاس I (MHC-like molecule)) دهنده در برخی از گیرنده‌های آلوگرافت کلیه قابل ردیابی است،  و به نظر می رسد این پروتئین‌ها نیز جزئی از آنتی‌ژن‌های سازگاری بافتی فرعی بوده و حضور آنتی‌بادی‌ ضد این آنتی ژن ها با کاهش بقای عضو پیوندی در ارتباط باشد.  آنتی‌ژن‌های سازگاری فرعی نقش مهمی را در پاسخ‌ پیوند علیه میزبان بعد از پیوندِ سلولِ بنیادی خونساز ایفا می‌کنند.

مولکول‌های MHC آلوژن در یک پیوند ممکن است در دو مسیر کاملاً متفاوت به منظور شناسایی توسط سلول‌های T گیرنده عرضه شوند که این مسیرها مستقیم و غیر مستقیم نامیده می‌شوند. شناسایی آلو آنتی‌ژن‌ها توسط سلول‌های T به صورت مستقیم یا غیرمستقیم، مرحله‌ی نخست در اکثر موارد رد آلوگرافت است.  

 

واکنش مختلط لنفوسیتی (MLR)

طی واکنشی بنام واکنش لنفوسیتی مختلط (MLR) (Mixed lymphocyte reaction) پاسخ سلول‌های T آلوراکتیو به مولکول‌های MHC بیگانه می‌تواند در شرایط آزمایشگاه بررسی شود.  MLR با کشت همزمان لکوسیت‌های تک هسته‌ای (شامل سلول‌های T، B، NK، فاگوسیت‌های تک هسته‌ای و سلول‌های دندریتیک) از گیرنده همراه با لکوسیت‌های تک هسته‌ای مشتق از فرد دهنده ایجاد می‌شود که این سلول‌ها معمولا از خون محیطی جدا می‌شوند. در صورتی که آلل‌های ژن‌های MHC دو فرد متفاوت باشند، تعداد زیادی از لنفوسیت‌ها در این کشت طی دوره‌ی 4 تا 7 روزه تکثیر خواهند شد که این پاسخ تکثیری «MLR آلوژن» نام دارد.

اگر سلول‌ها از دو فرد با MHC متمایز مخلوط شوند، هر کدام می‌توانند علیه دیگری واکنش داده و هر دو تکثیر یابند که در نتیجه به MLR دو طرفه منجر می‌شود. برای ساده‌تر کردن آزمایش می‌توان از تکثیر یک گروه از لنفوسیتها با استفاده از تابش پرتو گاما و یا با استفاده از داروهای مهار کننده میتوز مانند داروی میتومایسین C، جلوگیری کرد (MLR یک طرفه). سلول‌های تیمار شده (غیرفعال) تنها به عنوان محرک و سلول‌های تیمار نشده (زنده) که هنوز قدرت تکثیر دارند، به عنوان پاسخ دهنده عمل می‌کنند. درگذشته از MLR به منظور پیش بینی رد پیوند به واسطه سلولT استفاده می شد.

 

منابع

1. Opelz G. Non-HLA transplantation immunity revealed by lymphocytotoxic antibodies. The Lancet. 2005;365(9470):1570-6.

2. Abbas AK, Lichtman AH, Pillai S. Cellular and molecular immunology E-book: Elsevier Health Sciences; 2014.

3. Adams AB, Williams MA, Jones TR, Shirasugi N, Durham MM, Kaech SM, et al. Heterologous immunity provides a potent barrier to transplantation tolerance. The Journal of clinical investigation. 2003;111(12):1887-95.