انواع تست های تشخیص بارداری
برای تشخیص حاملگی روش های مختلفی وجود دارد که بسته به شرایط مختلف می توان از هرکدام از آنها استفاده کرد.
انواع روش های تشخیص حاملگی :
-
نوار تست حاملگی (بی بی چک)
-
آزمایش خون بارداری
-
آزمایش ادرار بارداری (گراویندکس)
-
سونوگرافی
تشخیص حاملگی با اندازه گیری BetaHCG در خون یا ادرار
متداول ترین، آسان ترین، ارزان ترین و سریع ترین روش تشخیص حاملگی، جستجوی هورمون hCG یا گنادوتروپین جفتی انسان (human Chorionic Gonadotropin) در ادرار و یا با استفاده از روش های سرولوژی در خون می باشد. که سه آزمایش ذکر شده اول، با استفاده از اندازه گیری سطح این هورمون در خون یا ادرار جهت تعیین نتیجه استفاده می کنند.
هورمون hCG در دوران بارداری، توسط سلولهای سینسیشیو تروفوبلاست (Syncytiotrophoblast) جفت (Placenta) تولید شده و در سرم خون و ادرار قابل تشخیص است. هورمون hCG از دو زنجیره آلفا (a) و بتا (b) تشکیل شده است. زنجیره آلفای هورمون HCG از نظر ساختمانی با هورمون های LH ـ FSH و TSH مشابه است، اما زنجیره بتای آن، ساختار منحصر بفردی دارد، به همین دلیل، اساس آزمایش های سرولوژی تعیین حاملگی، جستجوی زنجیره بتای هورمون hCG می باشد.
زمانی که اسپرم و تخمک لقاح پیدا می کنند، تخمک لقاح یافته به طرف رحم رفته و در جدار آن لانه گزینی می کند. بین 3 تا 10 روز بعد جفت تشکیل می شود. HCG ( هر دو بخش آلفا و بتا ) توسط سلول های تروفوبلاستیک جفت سنتز می شود و نیمه عمر آن 12 تا 36 ساعت است . مهمترین وظیفه این هورمون نگه داری از جسم زرد است که تولید استرادیول و پروژسترون می کند .
مقدار این هورمون در حاملگی طبیعی از روز ششم تا دهم بعد از لقاح در سرم خون مادر شروع به بالا رفتن می کند (حتی گاه از روز سوم لقاح هم قابل شناسایی است).
هورمون hCG که از جفت ترشح می شود، ابتدا در خون ظاهر شده، سپس بعد از شروع متابولیزه شدن در ادرار انتشار می یابد و دفع می شود؛ بنابراین آزمایش خون حساس تر است و زودتر مثبت می شود. درموارد حاملگی خارج رحمی هم که حتماً باید خون تست شود.
این هورمون ۳ تا ۵ روز بعد از عقب افتادن عادت ماهانه (Menstrual cycle) در ادرار و قبل از آن، در سرم خون بانوان به مقداری می رسد که قابل اندازه گیری می شود .
اگر مقدار هورمون BhCG کمتر از ۱۰ باشد شخص باردار نیست
اگر مقدار هورمون BhCG بیشتر از ۲۵ باشد فرد باردار است
اگر مقدار هورمون BhCG بین ۱۰ تا ۲۵ باشد نمی توان با قاطعیت گفت شخص باردار است ویا خیر
میزان این هورمون در خون و ادرار پس از وقوع حاملگی (یک روز پس از عقب افتادگی در سیکل ماهانه) به 5 تا 10 واحد می رسد که این مقدار برای مثبت شدن تست کافی است. از آن پس میزان هورمون به سرعت افزایش می یابد و سپس کم کم افت پیدا می کند. به طور طبیعی مقدار اچ‌سی‌جی هر 48 ساعت دوبرابر می‌شود . سطح این هورمون در هفته‌های ۸ تا ۱۱ به حداکثر خود رسیده و سپس در ادامه حاملگی کاهش می‌یابد. اما در موارد بارداری خارج رحمی، بارداری مولار، برداشت کل رحم(هیسترکتومی)، کورتاژ پس از حاملگی سیر نزولی سریع تر آن را شاهد هستیم.
پاسخ های مثبت کاذب
در شرایطی مثل مصرف بعضی داروها مثل پرومتازین یا کلردیازپوکساید , وجود بیماریهائی مثل پروتئینوری , هموگلوبینوری , و زایمان جدید تا سقط جنین , اشتباه در روش اجرای تست , خطا در خواندن نتایج , ممکن است پاسخ مثبت کاذب دیده شود که در تفسیر نتیجه باید در نظر داشت
پاسخ های منفی کاذب
زمانی که HCG در حد اکثر غلظت ( در روز های ۶۰ تا ۸۰ ) می باشد , ۵ تا ۱۰% امکان ایجاد جواب منفی کاذب وجود دارد. پاسخ های منفی کاذب معمولا ناشی از خطا در انجام روش ارائه شده می باشند. علت دیگر پاسخ منفی کاذب انجام تست در روز های اول لقاح است که هنوز هورمون HCG وارد ادرار نشده است. نگهداری ادرار در ظروف غیر استاندارد , عدم رعایت دهای لازم برای واکنش و مصرف داروی کاربامازپین هم ممکن است منجر به پاسخ منفی کاذب شود.
راهنمای سطوح hCG (اچ‌سی‌جی) در طول بارداری
زمان ها بر اساس سن حاملگی (Gestational Age) یعنی تعداد هفته‌هایی که از اولین روز آخرین قاعدگی (LMP) گذشته است، می‌باشد:
-
۳ هفته از LMP گذشته باشد: ۵۰-۵ mIU/ml
-
۴ هفته از LMP گذشته باشد : ۴۲۶-۵ mIU/ml
-
۵ هفته از LMP گذشته باشد : ۷۳۴۰-۱۸ mIU/ml
-
۶ هفته از LMP گذشته باشد : ۵۶۵۰۰-۱۰۸۰ mIU/ml
-
۸-۷ هفته از LMP گذشته باشد : ۲۲۹۰۰۰-۷۶۵۰ mIU/ml
-
۱۲-۹ هفته از LMP گذشته باشد : ۲۸۸۰۰۰-۲۵۷۰۰ mIU/ml
-
۱۶-۱۳ هفته از LMP گذشته باشد : ۲۵۴۰۰۰-۱۳۳۰۰ mIU/ml
-
۲۴-۱۷ هفته از LMP گذشته باشد : ۱۶۵۴۰۰-۴۰۶۰ mIU/ml
-
۴۰-۲۵ هفته از LMP گذشته باشد : ۱۱۷۰۰۰-۳۶۴۰ mIU/ml
-
زن غیر حامله : <۵ mIU/ml
-
بعد از یائسگی : <5/9 mIU/ml
توجه: این اعداد فقط به عنوان راهنما داده شده و افزایش این هورمون در هر فرد متفاوت می‌باشد. مقدار مطلق به اندازه سیر تغییرات اهمیت ندارد.
|
تعداد هفته‌هایی که از اولین روز آخرین قاعدگی (LMP ) گذشته است |
میزان غلظت hCG بر حسب میلی واحد (mIU/mL) |
|
3 هفته |
5 – 50 |
|
4 هفته |
5 - 456 |
|
5 هفته |
18 – 7340 |
|
6 هفته |
1080 – 56500 |
|
7 تا 8 هفته |
7650 – 229000 |
|
9 تا 12 هفته |
25700 – 288000 |
|
13 تا 16 هفته |
13300 – 254000 |
|
17 تا 24 هفته |
4060 – 165400 |
|
25 تا 40 هفته |
۱۱۷۰۰۰-۳۶۴۰ |
|
زن غیر حامله |
کمتر از 5 |
|
بعد از یائسگی |
کمتر از 9.5 |
مقادیر پایین یا بسیار بالای اچ‌سی‌جی نیز می تواند علل مختلفی مانند اشتباه در تخمین سن حاملگی داشته باشد و می بایست آزمایش طی 72-48 بعد تکرار شود تا بتوان با توجه به تغییرات سطح هورمون، قضاوت نمود. مثلاً سطوح پایین اچ‌سی‌جی می‌تواند نشان دهنده احتمال سقط یا حاملگی نابجا باشد و یا سطوح بالای اچ‌سی‌جی می‌تواند بیانگر مواردی همچون حاملگی مولار یا چندقلویی باشد.
نکات :
-
این آزمایش را هرزمان که مشکوک به حاملگی طبیعی و یا حتی موارد خارج رحمی، می توان انجام داد.
-
در موارد بدخیمی هائی که نامبرده شد و یا حین درمان آن ها نیز، برای ارزیابی چگونگی پاسخ بیمار به درمان از این آزمایش می توان استفاده نمود.
-
ناشتا بودن لازم نیست. مصرف آب مانعی ندارد و حتی قطع داروهای دیگر فرد ضروری نیست. (بجز داروهایی که حاوی این هورمون باشند. این داروها برای درمان نازایی مورد استفاده قرار می‌گیرند.)
-
مدت زمان آزمایش نیم ساعت است و در هرساعت شبانه روز قابل انجام می باشد.
-
مقدار این هورمون به طور معمول توسط پزشکان دوباره اندزاه گیری نمی‌شود مگر این که مشکلی به وجود آمده باشد. در صورت خونریزی، درد شدید شکمی یا سابقه سقط ممکن است پزشک این آزمایش را تکرار کند.
تشخیص بارداری با سونوگرافی
در سونوگرافی از امواج صوتی با فرکانس بالا استفاده می شود. این امواج توسط وسیله ای که روی شکم یا داخل واژن قرار داده می شود تولید و به بدن منتقل می شود. تشخیص ساک حاملگی که اولین علامت حاملگی در سونوگرافی می باشد ۳۵-۳۲ روز پس از LMP در سونوگرافی ترانس ابدومینال امکان پذیر است. معمولاً BHCG در این زمان بین MIU/ML ۱۵۰۰-۵۰۰ می باشد. در سونوگرافی ترانس ابدومینال رویت ساک حاملگی از اواسط هفته چهارم بارداری، تشخیص کیسه زرده حدوده هفته پنجم، مشاهده و اندازه گیری جنین از اواسط هفته پنجم و ضربان قلب جنین از 6 هفته پس از LMP (اولین روز آخرین قاعدگی) امکان پذیر است. سونوگرافی ترانس واژینال معمولاً ۶-۴ روز زودتر قادر به شناسایی موارد فوق می باشد.
سونوگرافی در تعیین حاملگی و محل آن، سن جنین، چندقلویی، جنسیت جنین، سلامت اندام ها، میزان مایع آمنیوتیک و محل جفت نیز به کار می رود. تعیین سن حاملگی در سونوگرافی با اندازه گیری شاخص هایی مانند طول فمور و قطر بین آهیانه ای، دور شکم و طول اسکاپولا است. در سونو گرافی می توان حرکات جنین یا اعضای درونی آن را مشاهده و بررسی نمود. در هفته های ۵ الی ۶ حاملگی ضربان قلب جنین قابل مشاهده است
