5-هیدروکسی ایندول استیک اسید  به عنوان متابولیت اولیه سروتونین، یک ماده شیمیایی انتقال دهنده پیام عصبی بین سلول های عصبی است. سروتونین به مقدار مورد نیاز توسط سیستم عصبی، به ویژه مغز و سلول های خاصی در لوله های برونش و دستگاه گوارش (GI) تولید می شود. سروتونین باعث انتقال پیام های عصبی، انقباض عروق، اثر بر چرخه خواب و تاثیر بر خلق و خو می گردد.

به طور معمول، فقط مقدار کمی از 5-HIAA  در ادرار وجود دارد ولی در حضور برخی از تومورهای کارسینوئید، مقدار زیادی از سروتونین و 5-HIAA  تولید می شود. تومورهای کارسینوئید، توده های سرطانی هستند که می توانند در دستگاه گوارش، به ویژه  در آپاندیس و نیز در ریه ها ایجاد شوند. حدود 2 مورد از هر 3 تومور کارسینوئیدی در دستگاه گوارش یافت می شود و اکثر مواردی که در ریه ها اتفاق می افتد، ممکن است بر سایر اعضا نیز تاثیر بگذارند.

طبق گفته انجمن سرطان آمریکا، حدود 8000 تومور یا سرطان نورواندکروینی وجود دارد که در دستگاه گوارش به وجود آمده و 4000 مورد از آنها سالیانه در ایالات متحده آمریکا تشخیص داده می شوند در حالی که بسیاری از این تومورها ممکن است بدون علامت  باشند. هنگامی که تومورهای کارسینوئیدی که در بیماران بدون علامت در طی مراحل جراحی یا به طرق دیگر تشخیص داده می شوند، به عنوان "incidental " نامیده می شوند. درصد کمی از این تومورها در نهایت می توانند به اندازه کافی بزرگ شده تا باعث ایجاد انسداد در روده ها یا لوله های برونش در ریه ها گردند.

حدود 10 درصد از تومورهای کارسینوئید، عمدتا در افرادی که کبدشان درگیر این بیماری شده تشخیص داده می شوند، در این بیماران افزایش تولید سروتونین باعث ایجاد علائمی  مانند سرخ شدن صورت، اسهال، ضربان قلب سریع و خس خس سینه می گردد، که به عنوان سندرم کارسینوئید شناخته می شود. افزایش سروتونین که سبب ایجاد سندروم کارسینوئید می شود، به طور مداوم یا به صورت متناوب است که می تواند باعث افزایش قابل توجهی از 5-HIAA در ادرار شود.

نمونه مورد نیاز

برای انجام این آزمایش نیاز به ادرار 24 ساعته بیمار می باشد، برای جمع آوری ادرار 24 ساعته، تمام ادرار تولید شده باید برای یک دوره 24 ساعته ذخیره شود. بهتر است نمونه در یک مکان سرد و تاریک مانند یخچال قرار داده شود.

 

آیا شرایط خاصی جهت تهیه نمونه وجود دارد؟

برای نتایج دقیق آزمون 5-HIAA رعایت چند نکته مهم می باشد. مواد غذایی مانند آووکادو، موز، آناناس، آلو، گردو، گوجه فرنگی، کیوی و بادمجان می توانند با اندازه گیری 5-HIAA تداخل ایجاد نماید و  3 روز قبل از جمع آوری ادرار باید از مصرف آنها اجتناب شود.

همچنین داروهای مختلفی وجود دارند که می توانند بر روی آزمایش5-HIAA تأثیر بگذارند. مهم است افرادیکه که مورد آزمایش قرار می گیرند قبل از کاهش یا قطع داروها با پزشک متخصص خود در این راستا مشورت کنند.

 

چه زمانی تست درخواست داده می شود؟

این آزمایش در درجه اول زمانی انجام می شود که یک فرد دارای علائم نشان دهنده تومور کارسینوئید باشد.

برخی از این علائم عبارتند از: فلاشینگ  صورت و گردن (ظاهر قرمز رنگ قرمز با شروع ناگهانی)،اسهال، تهوع، استفراغ، ضربان قلب سریع، سرماخوردگی، سرفه و دشواری تنفس

این آزمایش همچنین می تواند در فواصل زمانی به منظور نظارت بر اثربخشی درمان در افراد مبتلا به تومور کارسینوئید درخواست داده شود.

 

نتایج تست به چه معنا است؟

افزایش قابل توجه 5-HIAA در یک نمونه ادرار 24 ساعته در فرد مبتلا به علائم سندرم کارسینوئید نشان دهنده ی تومور کارسینوئید است اما تشخیص 100 درصد آن نیست. به منظور تشخیص بیماری، باید نمونه ای از تومور بررسی شود (بیوپسی). پزشک متخصص اغلب نتایج آزمایش غیرطبیعی را با یک درخواست اسکن برای کمک به تشخیص تومور، همراه می کند.

افرادی که دارای علائم سندرم کارسینوئید هستند ممکن است دارای تومور کارسینوئید حتی با مقدار 5-HIAA طبیعی باشد ولیکن یک فرد بدون علامت و دارای سطح نرمال 5-HIAA بعید است تومور کارسینوئید داشته باشد.

در افرادی که تحت درمان تومور کارسینوئید قرار می گیرند، کاهش سطح 5-HIAA نشان دهنده پاسخ به درمان است، در حالیکه افزایش یا حضور غلظت بیش از حد نشان دهنده درمان ناموفق می باشد.

 

 

O’Toole D, Grossman A, Gross D et al. ENETS consensus guidelines for the standards of care in neuroendocrine tumors: biochemical markers. Neuroendocrinol 2009; 90:194–202.

Adaway JE, Dobson R, Walsh J et al. Serum and plasma 5-hydroxyindoleacetic acid as alternative to 24 h urine 5-hydroxyindoleacetic acid measurement. Ann Clin Biochem 2016;53:554–560.