آیا صرع ارثی است؟
جز در موارد بسیار نادر، صرع بیماری ارثی نیست. اما در صورتیکه یکی از والدین یا هر دو والد مبتلا به صرع باشند، احتمال مبتلا شدن کودک به صرع 5 تا 20 درصد خواهد بود. البته ارث بردن به نوع و شدت بیماری مادر یا پدر مبتلا به صرع بستگی دارد. بطور کلی صرع به دو دسته "صرع منتشر" یا "گرندمال" و "صرع موضعی" یا "پارسیل " تقیسم میشود. صرع موضعی به دو زیرشاخه صرع ساده (بدون بیهوشی) و صرع مرکب (همراه با بیهوشی) تقسیم میشود. شایعترین نوع صرع در میان بزرگسالان "صرع پارسیل مرکب" است. در صورتیکه یکی از والدین یا هر دو به صرع منتشر مبتلا باشند، احتمال انتقال این بیماری به فرزند بیشتر است. البته بیشتر صرعهای منتشر قابل درمان هستند و به ارث رسیدن آن به فرزند جای نگرانی ندارد!
روش های تشخیص بیماری صرع
برای تشخیص قطعی بیماری صرع باید عوامل دیگری را که موجب تشنج میشوند نیز بهخوبی بررسی کرد. به این منظور پزشکان قبل از تشخیص صرع، آزمایشهایی برای بررسی دقیق خون مانند شمارش کامل خون (هوموگرام) و مطالعهی شیمی خون نیز صورت میدهند. خون برای شناسایی موارد زیر آزمایش میشود:
-
بررسی نشانههای بیماریهای عفونی؛
-
بررسی عملکرد کبد و کلیهها؛
-
تعیین سطح گلوکز خون.
آزمایش الکتروانسفالوگرام (EEG) یکی از متدوالترین آزمایشها برای تشخیص صرع است که خوشبختانه درد و فشاری به همراه ندارد. ابتدا دو الکترود به جمجمه متصل میشود و از فرد درخواست میشود تا عملیات خاصی را انجام بدهد. گاهیاوقات نیز این آزمایش در هنگام خواب انجام میشود و طی آن عملکرد مغزی فرد ثبت میشود. چه فرد تشنج داشته باشد یا نداشته باشد، تغییرات در الگوهای امواج مغزی طبیعی در صرع رایج است.
سایر آزمایشهای تصویربرداری از مغز برای تعیین دلایل وقوع تشنج و مشکلات مغزی شامل موارد زیر است:
-
برشنگاری با گسیل پوزیترون؛
-
سیتیاسکن؛
-
MRI؛
-
مقطعنگاری رایانهای تکفوتونی.
اگر تشنج به دلایل آشکار و غیرقابل نقض رخ بدهد، معمولا بیماری صرع تشخیص داده میشود.
تشخیص زودهنگام صرع با آزمایش ژنتیک
مطالعه جدید نشان می دهد آزمایش رایج ژنتیک می تواند بیماری صرع را در کودکان دچار تشنج تشخیص دهد. سرپرست تیم تحقیق از موسسه تحقیقاتی کودکان استنلی من شیکاگو، در این باره می گوید: «آزمایش ژنتیک باید در کنار ارزیابی اولیه کودکان جوان مبتلا به صرع قرار گیرد. هر چقدر تشخیص زودتر اتفاق بیفتد شروع درمان زودتر خواهد بود.» شناسایی زودتر علت دقیق بیماری صرع کودک به ما در انتخاب موثرترین روش درمان برای کنترل بیماری صرع کمک می کند که برای رشد یک مغز سالم تر هم مهم است. به گفته محققان، اطلاعات ژنتیکی به شناسایی این مسئله که کدام داروها ممکن است به درمان بیماری کمک کنند و باید از مصرف چه داروهایی خودداری شود کمک می کند.
آیا می توان با داشتن صرع باردار شد؟
بله، البته به این شرط که بارداری برنامه ریزی شدهای داشته باشید. اگر دچار صرع هستید و قصد دارید باردار شوید باید به نکات زیر توجه کنید:
1- چند ماه قبل از اقدام به بارداری باید مصرف اسید فولیک آغاز شود تا از بروز هرگونه مشکل مغزی و عصبی پیشگیری شود. مصرف روزانه 5-1 میلیگرم اسیدفولیک لازم است.
2- در 3 ماهه اول بارداری باید مصرف دارو به حداقل ممکن برسد و مادر از مصرف سیگار و الکل پرهیز کند. سیگار و الکل نه تنها احتمال بروز نقصهای مادر زادی را افزایش میدهد، بلکه احتمال ابتلا به صرع را در کودکان نیز افزایش میدهد. الکل از جفت عبور کرده و وارد مایع آمنیوتیک میشود و میزان آن حدود 10 برابر میزان آن در خون مادر است. محققان پس از زیر نظر گرفتن 425 فرد 2 تا 49 سال که در دوران جنینی مبتلا به سندرم جنین الکلی بودهاند، متوجه شدند 6 درصد این افراد به صرع مبتلایند و 12 درصد حداقل یک بار دچار حمله صرع شدهاند. الکل بر رشد مغزی جنین هم اثر منفی میگذارد. مسمومیت ناشی از الکل در دوران جنینی میتواند باعث بروز نقصهایی در ناحیه جمجمه و صورت کودک شده و عاملی برای وزن پایین نوزاد حین تولد باشد. مشکلات قلبی، اختلالات یادگیری، اختلالات زبانی و رفتاری نیز از جمله دیگر مسائل شایع در کودکانی است که مادرشان در دوران بارداری الکل مصرف کردهاند.
مشاوره پیش از بارداری افراد دارای صرع
در مشاوره های پیش از بارداری، مناسب ترین زمان برای باردارشدن، راه حل های کنترل حملات صرع، میزان دچار مشکل شدن زن مصروع توسط پزشک مورد بررسی قرار می گیرد.
صرع و بارداری
۵۰ درصد بیماران دارای صرع را زنان در سنین باروری تشکیل می دهند اما هنوز بطور دقیقی تاثیر صرع، حملات صرع و داروی ضد صرع بر بارداری ناشناخته است. امابطور کلی میزان حملات صرع درطول دوران بارداری ۵۰% بدون تغییر، ۲۵ تا۳۰ درصد تعداد آن بیشتر شده ، و ۱۰ تا ۲۰درصد ممکن است کاهش پیدا کند اما این موارد با مشاوره پزشکی و تنظیم میزان دارو قابل کنترل می باشد . اکثر زنان دارای صرع، دوران بارداری طبیعی را پشت سر خواهند گذاشت و زایمان آنها بی خطری خواهد بود .ضروری است زنان دارای صرع همانند سایر زنان باردار در تمام این دوران مراقبت های جسمی و روحی مانند استراحت ، توجه دقیق به تغذیه سالم ، دوری از هیجانات ، عصبانیت و پرهیز از کم خوابی را مراعات نمایند .
خوشبختانه بیش از ۹۰ درصد زنان مبتلا به صرع بارداری خود را با موفقیت طی میکنند و فرزندان آنها سالم بدنیا می آیند .
توصیه هایی درباره صرع و بارداری:
- زنان که در سن بارداری و مبتلا به صرع هستند بایستی اطلاعات کافی درباره خطرات حمله صرع و قطع دارو داشته باشند.
- درمان با یک نوع دارو (مونوتراپی) چه در دوران بارداری و چه در شیردهی باعث کم شدن خطرات و عوارض دارو است.
- مصرف روزانه اسید فولیک mg۵ تا ۱ در بانوان مبتلا به صرع که دارو مصرف می کنند از سه ماه پیش از بارداری تا پایان سه ماهه اول بارداری توصیه می گردد .
- ضروری است که سطح خونی دارو تا ۸ هفته بعد اززایمان تحت کنترل پزشک متخصص باشد زیرا خطر افزایش سطح خونی دارو و مسمومیت وجود دارد.
عوارض جنینی و نوزادی صرع :
در مادران مبتلا به صرع که داروی ضد تشنج مصرف می کنند،جنین بی تردید در معرض خطربروز ناهنجاریهای جنینی قرار می گیرد. این عوارض مانند کم وزن شدن نوزاد در زمان تولد، مرگ جنین و نوزاد، تاخیر در رشد کودک و سایر ناهنجاریهای جنینی قرار می گیرد .
مشکلات مادرزادی بیشتر در نوزادانی بروز پیدا می کند که مادر در طول دوران بارداری تحت درمان با میزان زیاد داروهای ضدصرع قرار گرفته باشند و یا سطح دارو در خون مادربسیار زیاد بوده است و یا اینکه با چند نوع دارو درمان گردیده اند . شایعترین ناهنجاریهای مادرزادی شامل: مشکلات قلبی مثل باز بودن دیواره بین بطنها، لبشکری و شکاف کام، اختلالات مجاری ادرار، اختلالات استخوانی و ستون فقرات میباشند. تشنج باعث کاهش یا افت اکسیژن جنینی می گردد و این مسئله می تواند سبب سقط یا مرگ جنین شود.
همچنین ممکن است اختلالات رفتاری و شناختی هم در این کودکان بروز داده شود. وهمینطور در کودکان مادران مبتلا به صرع، احتمال ابتلا به اختلال تشنجی 10 درصد بیشتر است.درمان با یک نوع دارو در مقایسه با درمان باچند دارو باعث کمتر شدن ناهنجاریهای مادرزادی می گردد. در موارد لازم با تشخیص پزشک معالج، زیاد کردن ابتدایی دوز درمان تک دارویی ،به افزودن داروهای دیگر ترجیح داده می شود.
زایمان و صرع :
در مادران باردار مبتلا به صرع عوارض شخص میتواند از زایمان طبیعی استفاده کند (اساسا صرع عامل اصلی برای سزارین نیست معمولا مادران مبتلا به صرع توان انجام زایمان طبیعی را دارند و مگر در موارد اضطراری سزارین در برای نجات جنین وزمانیکه زایمان طبیعی بخوبی پیشرفت نمی کند، اندیکاسیون دارد.)، در موارد پره اکلامپسی ، خونریزی واژینال، کم خونی بدلیل فقر آهن، استفراغ وخیم بارداری، توکسمی ناشی از عفونت های باکتریال،پارگی زودرس کیسه آب، افسردگی بعداز زایمان ، مرگ نوزادی در بدو تولد و مرگ و میر پره ناتال بیان شده است.احتمال خطر مرگ برای زنان باردار مصروع ده برابر بیش از زنان سالم است که معمولا بعلت حملات تشنج در دوران بارداری میباشد و اغلب بدلیل قطع مصرف دارو دیده میشود.
تدابیر درمانی در بارداری:
هدف اصلی در دوران بارداری ،پیشگیری از وقوع تشنج است.که موارد زیر توصیه میگردد :
-اقدامات درمانی لازم برای جلوگیری از تهوع واستفراغ دوران بارداری .
-ممنوعیت رانندگی در ماههای اول بارداری .
-استفاده از دارو با کمترین دوز کنترل کننده تشنج در بارداری .
یکی عوارضی تاثیر داروی صرع در دوران بارداری بی تحرکی و خواب آلودگی نوزاد در بدو تولد است که البته موقتی بوده و پس از گذشت مدت زمان کوتاهی بر طرف میشود.
-تغییرات فیزیولوژیک دوران بارداری باعث کم شدن غلظت داروها ضدصرع در جریان حاملگی میگردد.در صورتیکه این کاهش غلظت، بهمراه بروز حمله شدید گردد ، افزایش مصرف روزانه دارو ضد تشنج ضروری است ولی اگر این کاهش غلظت بدون همراهی حمله باشد هیچگونه اقدامی در جهت افزایش مقدار دوز دارو نیاز نیست.
-نکته دیگراینکه حتما غلظت سرمی داروی ضد صرع، بس از زایمان معمولا زیاد می شود . به همین علت در دوران بعد از تولد حتما باید علائم مسمومیت دارویی را مورد کاوش قرار داد تا در صورتی که تغییر میزان مصرفی دارو ضروری باشد این کار در زمان لازم انجام گیرد.
توصیه های ضروری:
-ویزیت مرتب و مکرر در بارداری،ضروری است
-مشاوره ژنتیک، لازم بنظر می رس طی بارداری، لازم می باشد.
-مصرف ویتامین K در ماه آخر بارداری
-مصرف اضافی اسید فولیک قبل از بارداری، توصیه می گردد .
-انجام دادن سونوگرافی در زمان های مشخص بارداری، ضرورت دارد .
- ارزیابی سطح آلفافیتو پروتئین سرم مادر،الزامیست .
- تغذیه ، خواب ، استراحت مناسب، کاهش استرس با برنامه های مشاوره و تکنیک های آرامسازی
-مشاوره با پزشک متخصص مغز و اعصاب درمورد نوع و مقدار و تداوم داروی مصرفی
- انجام آزمایشات خونی بجهت ارزیابی سطح دارو در خون الزام دارد .
- الکل و کافئین و کوکایین و ماری جوانا، در این دوران ممنوع می باشد .
-عدم تماس با رنگ ها و مواد شیمایی تشدید کننده تشنج .
-انجام ورزشهای سبک بانظر پزشک متخصص بویژه پیاده روی، پیشنهاد می گردد .
- نیاز به آگاهی در مورد سرانجام حاملگی و استفاده از روش های کاهش درد در حین زایمان.
- نیاز به آگاهی والدین از سلامت جنین در طی بارداری با پیگیری برنامه های غربالگری .
صرع و شیردهی
شیردهی مادران مبتلا به صرع که داروهای ضد صرع مصرف می کنند تا میزان زیادی بسته به منفعت های جسمی و روانی شیردهی، وضعیت سلامت نوزاد و میزان استفاده مادر از این داروها دارد. تمام انواع داروهای ضد صرع به شیر مادر وارد می شوند و از این راه به نوزاد انتقال پیدا می کنند اما خوشبختانه مقدار دارویی که از شیرمادر به نوزاد می رسد زیاد نیست و قابل چشم پوشی می باشد . لذا شیردهی بایستی با صلاحدید و تشخیص پزشک توصیه می شود.
روش جلوگیری از بارداری در زنان مبتلا به صرع
برخی داروهای ضد صرع بر روی جذب داروهای پیشگیری از بارداری اثر گذارند. به این داروها القا کننده های آنزیم های کبدی میگویند و میتوانند سبب تسریع برخی روندها در سلول های کبدی شوند. از جمله این داروها میتوان به کاربامازپین (Carbamazepine)، اکس کاربازپین (Oxcarbazepine)، فنوباربیتال (Phenobarbital) و توپیرامات (Topiramate) اشاره کرد. اگر شما همزمان با داروی پیشگیری از بارداری از این داروهای ضد صرع استفاده میکنید باید به پزشک خود اطلاع دهید و به موارد زیر توجه داشته باشید:
-
اگر برای پیشگیری از بارداری از قرص جلوگیری استفاده میکنید، دوز استروژن آن باید حداقل 50 میکروگرم باشد، یعنی مقداری که از حد معمول بالاتر است. در عین حال توصیه میشود از یک روش کمکی دیگر مثل کاندوم هم استفاده کنید.
-
مصرف قرص پروژسترون توصیه نمیشود.
-
مصرف کپسول کاشتنی پروژسترون یا کپسول زیرپوستی توصیه نمیشود.
-
اگر از روش جلوگیری اورژانسی استفاده کردید دقت کنید که دوز لوونورژسترل (Levonorgestrel) آن باید بیشتر از 3 میلیگرم باشد.