نقرس بیماری شایع در مردان

نقرس بیماری میانسالی است و عمدتا از سن ۴۰ سالگی بروز می‌کند. نقرس بیماری شایع در مردان است. این بیماری در زنان بعد از سن یائسگی بروز می‌کند و علت این امر وجود هورمون استروژن در زنان است، استروژن موجب دفع بهتر اسید اوریک می‌شود. ضمنا باید توجه داشت که اسیداوریک بالا می‌تواند در همه افراد حتی در سن ۲۰ سالگی وجود داشته باشد، البته این اسیداوریک باید چندین سال در خون بالا باشد تا تبدیل به بیماری نقرس شود.

علائم نقرس

نقرس عمدتا به شکل بیماری مفصلی ظهور می‌کند و ابتدا خودش را با التهاب حاد یک مفصل نشان می‌دهد. در اکثر موارد شب هنگام حملات نقرس شروع شده و با درد شدید موجب بی‌خوابی فرد می‌شود. ظرف یک‌ساعت این درد موجب قرمزی و التهاب مفصل می‌شود. این التهابات ممکن است در همه مفاصل رخ دهد، اما بیشتر از همه مفصل شصت و مچ پا و زانو را درگیر می‌کند.

افشاری با بیان اینکه در بعضی افراد نقرس به صورت سنگ‌های اسیداوریک موجو در ادرار ظاهر می‌شود، درباره تشخیص این بیماری، گفت: اگر مفاصل به ویژه مفاصل شصت و مچ پا یا زانو به طور حاد ورم کرد، یکی از تشخیص‌ها نقرس است. در مفاصلی که قادر هستیم، مایع مفصلی را می‌کشیم، در زیر میکروسکوپ اگر رسوبات اسیداوریک ملاحظه شود، فرد مبتلا به نقرس است. این کار را خصوصا درباره زانو انجام می‌دهیم؛ چراکه با عفونت اشتباه گرفته می‌شود.

در حملات نقرس ممکن است مقدار اسیداوریک در سطح خون پایین باشد؛ چرا که در مفاصل رسوب کرده، اما طی گذشت یکی- دو هفته مجددا مقدار اسیداوریک خون افزایش می‌یابد. راه دیگر تشخیص نقرس سنجش میزان اسید اوریک در سطح خون است.

 

راه‌های پیشگیری از نقرس

افشاری با بیان اینکه اسید اوریک بالا در بین افراد بسیار شایع است و شاید یک پنجم از جمعیت دچار اسیداوریک بالا باشند، گفت: میزان اسیداوریک در خون با تغذیه فرد و چاقی مرتبط است. برای پیشگیری از بروز بیماری نقرس و کاهش اسید اوریک خون باید رژیم غذایی مناسب و کاهش وزن را در فرد داشته باشیم. فرد باید از سبزیجات، میوه‌ها، لبنیات کم چرب استفاده کند و از خوردن زیاد گوشت بویژه گوشت قرمز، نوشابه و آبمیوه‌های شیرین بپرهیزد.

 

چه عواملی موجب بروز بیماری نقرس می‌شود؟

افزایش بیش‌ازاندازه‌ی اسید اوریک در جریان خون و تجمع کریستال‌های آن در بافت‌های بدن موجب بروز بیماری نقرس می‌شود. کریستال‌های اسید اوریک با رسوب در یک مفصل و ایجاد تورم در مفصل باعث بروز درد، قرمزی، داغی و تورم می‌شوند. اسید اوریک در حالت معمول هم در بدن به‌عنوان فرآورده‌ای جانبی از شکسته شدن مولکول‌های پروتئین تولید می‌شود. ازجمله عوامل افزایش اسید اوریک در خون می‌توان به عوامل ژنتیکی، چاقی، مصرف برخی داروهای خاص مانند دیورتیک‌ها و بیماری مزمن کلیوی اشاره کرد.

 

عوامل خطرساز نقرس چیست؟

عوامل خطرساز زیادی وجود دارد که می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا به نقرس در افراد شود. امکان ابتلا به نقرس بعد از عمل جراحی، تروما و کم‌شدن آب بدن بسیار شایع است. برخی داروها مثل دیورتیک‌ها (قرص‌های ادرارآور)، که برای درمان فشار خون بالا استفاده می‌شوند، موجب افزایش سطح اسید اوریک در خون می‌شوند و زمینه را برای بروز بیماری نقرس فراهم می‌کنند.

همچنین داروهایی که سطح اسید اوریک را در خون کاهش می‌دهند، مانند آلوپورینول (Zyloprim, Aloprim)، ممکن است باعث بروز بیماری نقرس شوند. زیرا هر چیزی که سطح اسید اوریک را کاهش یا افزایش دهد، شرایط را برای تشکیل کریستال‌های اسید اوریک فراهم می‌کند. آسپرین با دوز کم می‌تواند موجب تشدید حملات نقرس شود. درمان انواع خاصی از سرطان نیز ممکن است موجب بیماری نقرس شود، زیرا سطح اسید اوریک هنگام ازبین رفتن سلول‌های سرطانی افزایش می‌یابد. همچنین آرتروز حاد با آسیب جدی به مفاصل، احتمال بروز حملات نقرسی را به‌شدت افزایش می‌دهد.

 

علائم و نشانه‌های نقرس چیست؟

•     درد ناگهانی در یک مفصل؛

•     تورم مفصلی؛

•     داغ شدن مفصل درگیر؛

•     قرمزی مفصل.

این علائم و نشانه‌ها معمولا در یک مفصل بروز می‌کنند. مفصل درگیر به‌دلیل التهاب درد شدیدی دارد و به هر گونه تماس به‌شدت حساس است. افراد مبتلا به نقرس معمولا هنگام حملات نقرسی حتی تحمل وزن یک ملحفه را هم روی مفصل آسیب‌دیده ندارند. مفصل درگیر به‌شدت متورم، قرمز و داغ می‌شود.

نقرس بیشتر مفاصل اندام‌های پایینی را درگیر می‌کند. بیشترین مفصلی که معمولا درگیر این بیماری می‌شود، شست پا است. البته ابتلای دیگر مفاصل بدن مانند مفصل پا، زانو، آرنج، قوزک، مچ، دست‌ها یا هر مفصل دیگری دور از انتظار نیست. هرچه نقرس شدیدتر و طولانی‌تر باشد، احتمال اینکه اندام‌های بیشتری دچار التهاب شوند، نیز بیشتر می‌شود. بیماری نقرس موجب درد و سفتی مفاصل بدن می‌شود. از دیگر نشانه‌های نقرس بروز بیماری تیفوس است. تیفوس گره‌ای سخت است که به‌دلیل تجمع اسید اوریک در زیر پوست تشکیل می‌شود. تیفوس ممکن است در هرجایی از بدن مشاهده شود، اما تشکیل آن روی آرنج، غضروف بالای گوش شایع‌تر است.

مشاهده‌ی گره‌های تیفوسی حاکی از تجمع بالای اسید اوریک در خون است. درواقع تشکیل این گره‌ها بر روی مفاصل نشان می‌دهد که میزان اسید اوریک طی سال‌های متمادی در خون بسیار بالا بوده است. بروز بیماری تیفوس ثابت می‌کند که بدن درگیر بیماری نقرس نیز هست و استفاده از داروهای مناسب برای درمان لازم و ضروری است. وجود نقرس کنترل‌نشده ممکن است منجر به آسیب جدی در مفاصل و بدشکلی آنها شود. تشکیل سنگ‌های کلیوی نیز یکی دیگر از علائم بیماری نقرس و تشکیل کریستال‌های اسید اوریک در کلیه است.

 

در هنگام ابتلا به نقرس باید به چه پزشکی مراجعه کرد؟

روماتولوژیست‌ها تخصص کافی برای تشخیص و درمان نقرس به‌خصوص در موقعیت‌های پیچیده را دارند. متخصص بیماری‌های داخلی، پزشکان عمومی، دکتر خانواده و متخصص ارتوپد نیز می‌توانند در تشخیص و درمان بیماری نقرس کمک کنند. متخصص نفرولوژی نیز می‌توانند به کاهش سطح اسید اوریک خون با استفاده از داروهایی مانند آلوپورینول (Allopurinol) و جلوگیری از آسیب‌های کلیوی ناشی از بالا رفتن سطح اسید اوریک خون، کمک کند.

 

چگونه پزشکان بیماری نقرس را تشخیص می‌دهند؟

مطمئن‌ترین روش برای تشخیص نقرس خارج‌ کردن کریستال‌های اسید اوریک از مفصل متورم‌شده و اندازه‌گیری دقیق آن است. پزشکان متخصص مانند روماتولوژیست‌ها و ارتوپدها می‌توانند این کار را به‌دقت انجام دهند. مایع خارج‌شده از مفصل باید زیر میکروسکوپ به‌دقت آزمایش شود. این روش بسیار مهم و کاربردی است، زیرا سایر روش‌های پیشنهادی برای تشخیص این بیماری ممکن است با علائم برخی از بیماری‌ها مانند آرتروز pseudogout (نوعی از آرتروز ناشی از رسوب بلورهای پری فسفات کلسیم است) و یا برخی عفونت‌ها مشابه باشند و موجب سردرگمی پزشکان در تشخیص دقیق بیماری شود.
 

چه زمانی باید نقرس را درمان کرد؟

تغییر شیوه‌ی زندگی، مانند محدود کردن غذاهایی که زمینه‌ساز نقرس هستند، باید در افراد مبتلا به این بیماری صورت گیرد. درمان نقرس با دارو در افرادی که به‌صورت مکرر دچار حملات نقرس می‌شوند، لازم و ضروری است. درمان داوریی هنگام تشکیل سنگ‌هایی با منشأ اسید اوریک در کلیه و آسیب‌های جدی در مفاصل و یا ابتلا به بیماری تیفوس باید شروع شود. درمان هر فرد کاملا اختصاصی است و نمی‌توان درمانی خاص را برای همه‌ی افراد مبتلا به نقرس تجویز کرد.
 

روش‌های درمان در بیماری نقرس

وقتی نقرس خفیف و بدون عارضه است، می‌توان با استفاده از رژیم غذایی درست و تغییر سبک زندگی، بیماری را کنترل و درمان کرد. اگرچه، مطالعات نشان می‌دهد که حتی رژیم‌های سخت غذایی هم تأثیر زیادی بر کاهش سطح اسید اوریک خون ندارند و به همین خاطر درمان دارویی ضروری است. وقتی حملات نقرس تشدید می‌شود، سنگ‌های کلیوی شکل می‌گیرند، بیماری تیفوس نیز ظاهر می‌شود یا آسیب جدی در مفاصل دیده شود. درواقع درمان دارویی برای کنترل سطح اسید اوریک خون بسیار حیاتی است.

داروهایی که برای درمان نقرس تجویز می‌شوند، سه گروه‌اند: داروهای کاهنده‌ی اسید اوریک، داروهای Prophylactic (داروهای کاهش‌دهنده اوره و جلوگیری‌کننده از بروز حساسیت)، و داروهایی برای تسکین سریع درد ناشی از نقرس.

ازجمله درمان‌های اصلی نقرس استفاده از داروهای کاهش‌دهنده‌ی ادرار است. این داروها سطح اسید اوریک خون را کاهش می‌دهند. در اکثر بیماران، میزان سطح اسید اوریک باید کمتر از ۶ میلی‌گرم در خون باشد. این داروها بر روی گره‌های تیفوسی و از بین‌رفتن کامل آنها نیز تأثیر بسزایی دارند. داروهای کاهنده‌ی سطح اسید اوریک شامل آلوپورینول، فبوکسوستات (febuxostat)، پروبنیسید (probenecid) و پگلوتایسین با نام تجاری کریستکسا (Krystexxa) می‌شوند.

داروهای Prophylactic در شش ماهه اول دوره‌ی درمان نقرس به‌همراه داروهای کاهنده‌ی اسید اوریک از شدت حملات بیماری و عود مجدد بیماری جلوگیری می‌کند. به همین خاطر هر مداخله‌ی دارویی که موجب کاهش یا افزایش سطح اسید اوریک در جریان خون شود می‌تواند در تشدید و یا عود مجدد بیماری نقرس نیز مؤثر باشد. کلشیسین (Colcrys) و داروهای NSAID (داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی) مانند ایندومتاسین (indomethacin)، دیکلوفناک (diclofenac)، ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم برای درمان و کنترل بیماری نقرس کاربرد زیادی دارند.

با مصرف داروهای پیشگیرانه در طول شش ماه اول آغاز درمان مانند آلوپورینول (allopurinol)، فبوکسوستات (febuxostat)، پروبنیسید (probenecid) خطر حملات نقرس به‌شدت کاهش پیدا می‌کند. باید توجه داشت که تداخل دارویی داروهای Prophylactic با داروی کریستکسا (Krystexxa) ممکن است مشکلاتی را برای فرد بیمار ایجاد کند.

دسته‌ی سوم داروها در زمان حملات نقرسی به‌منظور کاهش درد و التهاب استفاده می‌شود. کلشیسین (Colcrys) و داروهایی NSAID (داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی) در هنگام حملات نقرس نیز تجویز می‌شوند تا درد و التهاب مفصل آسیب‌دیده کاهش یابد. کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون (prednisone)، متیل‌پردنیزولون (methylprednisolone) و پردنیزولون (prednisolone)، نیز ممکن است در هنگام تشدید حملات نقرسی تجویز شوند. اگرچه، میزان دوز این داروها به‌دلیل عوارض جانبی مانند آب‌مروارید و یا پوکی استخوان باید محدود و کنترل‌شده باشد. داروهای استروئیدی در درمان بیمارانی نقرسی که قادر به مصرف داروهای کلشیسین (colchicine) و داروهایی NSAID (داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی) نیستند، بسیار سودمند است.

درمان‌‌های خانگی بیماری نقرس

یکی از درمان‌های خانگی برای حملات حاد نقرس نوشیدن آب فراوان است. مصرف زیاد داروهای NSAID (داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی) مانند ایبوپروفن (Advil, Motrin) و ناپروکسن سدیم (Aleve)، در زمان‌هایی که هیچ داروی ضدانعقادی استفاده نمی‌شود مانند بیماری‌ اختلال در عملکرد کلیه یا زخم معده، استفاده می‌شود. درمان‌های خانگی برای درمان و کنترل بیماری نقرسِ مزمن می‌تواند مفید باشد. ایجاد تغییر در رژیم غذایی گامی مؤثر در کنترل این بیماری است. نوشیدن آب فراوان در جلوگیری از حملات نقرسی نیز بسیار مفید است.

 

عوارض جانبی داروهای نقرس

داروهای نقرس معمولا در اکثر افراد بدون عوارض خاصی هستند. اگرچه ممکن است مانند همه‌ی داروها حساسیت‌ها و مشکلاتی را در برخی افراد ایجاد کنند.

    آلوپورینول (Allopurinol) در اکثر افراد بدون عارضه است، اما در برخی افراد ممکن است موجب ایجاد حساسیت پوستی شود. حساسیت پوستی شدید بعد از مصرف این دارو به‌ندرت اتفاق می‌افتد، ولی درصورت وقوع نباید این موضوع را بی‌اهمیت تلقی کرد و بهتر است با پزشک خود درخصوص ادامه‌ی مصرف دارو مشورت کرد.
    داروهای کلشیسین (Colchicine) نیز ممکن است در برخی افراد باعث بروز تهوع و اسهال شود و حتی گاهی منجر به ضعف عضلات بدن و یا تغییر غیرطبیعی در تعداد سلول‌های خونی گردد.
    داروی پروبنیسید (probenecid) نیز ممکن است در بیمارانی که سنگ کلیه دارند، موجب وخیم‌تر شدن بیماری و آسیب‌های جدی‌تر به کلیه شود.
    فبوکسوستات (febuxostat) نیز ممکن است منجر به ایجاد ناهنجاری‌های کبدی، تهوع و حساسیت‌های پوستی گردد.
    NSAID (داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی) هم در برخی از افراد ممکن است موجب تحریک و زخم معده شود. به همین خاطر کبد و کلیه‌ی بیمارانی که از این دارو استفاده می‌کنند، باید به‌طور مرتب کنترل شود.
    کریستکسا (Krystexxa) به‌عنوان داروی تزریقی داخل وریدی تجویز می‌شود. حساسیت‌های پوستی شدید در تعداد کمی از بیماران مصرف‌کننده گزارش شده است.

 

افراد مبتلا به نقرس بهتر است چه غذاهایی را از رژیم روزانه‌ی خود حذف کنند؟

وقتی غذاهای پروتئینی مصرف می‌کنید میزان اسید اوریک خون‌تان افزایش می‌یابد، بنابراین باید روش درستی را برای مدیریت رژیم غذایی خود و اجتناب از زیاده‌روی در مصرف غذاهای پروتئین‌دار انتخاب کرد. البته داشتن رژیم کم‌پروتئین کار نسبتا سختی است، زیرا پروتئین برای سلامت بدن بسیار مفید است. پیروی از رژیم کم‌پروتئین موجب می‌شود سطح اسید اوریک خون نسبتا کاهش یابد.

دستوراتی که در ادامه‌ی این مقاله به آنها اشاره می‌شود در مدیریت رژیم غذایی بیماران نقرسی می‌تواند بسیار کاربردی و مفید باشد:

    نقرس معمولا همراه با چاقی و اضافه‌وزن است و کاهش وزن تا حد زیادی می‌تواند بر بهبود و کنترل بیماری تأثیر مثبت داشته باشد؛
    داشتن رژیم غذایی کم‌چرب با افزایش پروتئین و جایگزینی با موادغذایی حاوی کربوهیدارت تصفیه‌شده (مانند شکر، نان سفید، سیب‌زمینی) و استفاده از مواد غذایی حاوی کربوهیدارت پیچیده (مانند سبزیجات و غلات سبوس‌دار) تا حد زیادی می‌تواند سطح اسید اوریک خون را کاهش دهد؛
    کاهش مصرف غذاهای دریایی و گوشت قرمز؛
    مصرف لبنیات کم‌چرب نیز تا حد زیادی خطر ابتلا به بیماری نقرس را کاهش می‌دهد؛
    نوشیدن آبجو و مشروبات الکلی نیز خطر ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهد؛
    مطالعات انجام‌شده در این زمینه نشان می‌دهد که مصرف گیلاس تازه تا ۳۵ درصد خطر ابتلا به نقرس را کاهش می‌دهد. برخی از افراد نیز معتقدند که آب گیلاس یا گیلاس خشک شده نیز دقیقا تأثیر مشابهی دارند، هرچند هنوز این مسئله به‌طور کامل اثبات نشده است.
    نوشیدن شربت‌های شیرین‌شده با شکر یا شرینی‌هایی که حاوی فروکتوز بالایی هستند، خطر ابتلا به بیماری نقرس را به‌شدت افزایش می‌دهند.

 

بیماران نقرسی ممکن است دچار چه عوارضی شوند؟

کنترل و درمان نشدن بیماری نقرس در بلندمدت ممکن است موجب آسیب‌های جدی مفصلی شود. اسید اوریک ممکن است در کلیه‌ها جمع شود و موجب تشکیل سنگ‌های کلیوی و ایجاد اختلال در عملکرد کلیه‌ها گردد.

تجمع اسید اوریک در بافت‌های نرم به‌خصوص در اطراف مفاصل موجب تشکیل گره‌های تیفوسی می‌شود. این گره‌ها ممکن است به‌مرور بزرگ شوند و ظاهر ناخوشایندی پیدا کنند.
 

اهمیت توجه به درمان در بیماران نقرسی

نقرس بیماری‌ای مزمن است. درمان نشدن آن ممکن است باعث بروز دردهای وحشتناک و کنترل نشدن حملات آن گردد. همان‌طور که پیش از این نیز گفته شد، آسیب مفصلی و مشکلات کلیوی از عوارض ابتلا به این بیماری است. البته درمان به‌موقع در اکثر بیماران می‌تواند آنها را از شر دردهای آزاردهنده و عوارض بعدی این بیماری خلاص کند.

آیا می‌توان از ابتلا به این بیماری جلوگیری کرد؟

برخی از عوامل زمینه‌ساز بیماری نقرس ژنتیکی و برخی از آنها قابل‌پیشگیری و کنترل هستند. برخی از عوامل زمینه‌ساز این بیماری مانند چاقی و رژیم غذایی کنترل‌شدنی هستند. داشتن وزن متعادل و رژیم غذایی سالم کم‌کالری، کم‌چربی و افراط نکردن در مصرف گوشت قرمز می‌تواند تا حد زیادی خطر ابتلا به بیماری نقرس را در افراد کاهش دهد.

چه تحقیقاتی در زمینه‌ی بیماری نقرس انجام شده است؟

تحقیقاتی زیادی در زمینه داروهای محدودکننده‌ی سیگنال شیمیایی معروف به اینترلوکین-۱ در بیمارانی که از بقیه روش‌های درمانی پاسخ مناسب نگرفته‌اند، انجام شده است. آناکینرا (Anakinra) و کاناکینومب (canakinumab) دو دارویی هستند که برای محدود کردن سیگنال شیمیایی اینترلوکین-۱ تجویز می‌شوند. این داروها اکنون برای بیماری‌های دیگر نیز استفاده می‌شود و تحقیقات گسترده‌ای بر روی میزات اثرگذاری آن در بیماری نقرس در حال انجام است.

همچنین تحقیقات دیگری روی دستگاه سی‌تی‌ اسکن پیشرفته درحالِ انجام است که می‌تواند در تشخیص به‌موقعِ بیماری کمک زیادی کند. تحقیقات و پژوهش‌های زیادی نیز روی ژن‌های انتقال‌دهنده اسید اوریک که مسئول سوخت‌وساز اسیداوریک هستند نیز انجام شده است که هنوز نتایج قطعی آن در درمان بیماری اثبات نشده است.