اپشتن بار ویروس (EBV)  چیست؟

اپشتن بار ویروس (Epstein–Barr virus) یک ویروس بسیار شایع می باشد که هر 9 نفر از 10 نفر در دنیا به آن مبتلا شده اند. از طریق بزاق دهان انتشار میابد. این ویروس سلول B-cell که قسمتی از سیستم ایمنی بدن می باشند و کار دفاع از بدن در برابر بیماری ها را بعهده دارد، آلوده می نماید. این ویروس همراه با ویروس های هرپس، زونا و آبله مرغان جزو دسته هرپس ویروس ها ( HHV-4 herpes) می باشد.

این ویروس می تواند باعث مونونوکلئوز عفونی ( بیماری بوسه) گردد ولی اغلب مردم در بچگی به این ویروس مبتلا می شوند و ممکن است هیچگونه علامتی نداشته باشند. اما اگر در بزرگسالی به آن مبتلا گردند تب های همراه با گلودرد خواهند داشت. این نوع تب ممکن است بسیار آزاردهنده باشد و بعد از چندین هفته رفع شود.

کسی که به این ویروس مبتلا می شود بعنوان حامل در سراسر عمر عمل خواهد کرد اما ویروس بطور نرمال مشکلی دیگر برای شخص ایجاد نخواهد کرد. اما محرکهای زیادی هستند که می توانند باعث بیداری و فعالیت ویروس در بدن شوند این محرکها شامل موارد زیر می باشد:

• در معرض اشعه قرار گرفتن

• حشره کش ها، علف کش ها

• گازهای رنگ های ساختمانی و قارچ ها.

• کمبودهای تغذیه ای

• جراحات فیزیکی

• در معرض فلزات سنگین سمی قرار داشتن

• فشارهای عاطفی

 در واقع EBV می تواند هر زمان که سیستم ایمنی بدن کاهش میابد فعال گردد. زنانی که در معرض تغییرات عمیق زندگی، مانند مرگ همسر یا یائسگی، هستند به ویژه در معرض ابتلا به ویروس قرار میگیرند. در حالیکه فعال شدن بیماری همیشه با علائم همراه نیست، ممکن است دچار خستگی، درد عضلات و مفاصل، تورم غدد لنفاوی و سایر علائم شبیه آنفلوآنزا باشند. افرادی با سیستم ایمنی ضعیف بیشتر در معرض ابتلا به EBV هستند.

 

چه سرطانهای با ویروس اپشتن بار مرتبط هستند؟

در موارد نادر آلودگی با ویروس EBV منجر به بروز سرطان هایی از جمله لنفوم هوچکین، سرطان نازوفارنکس، و لنفوم بورکیت می گردد. 8 مورد از 10 مورد سرطان نازوفارنکس در انگلستان بوسیله EBV ایجاد می شود.

لنفوم بورکیت یک لنفوم غیر-هوچکین می باشد که در انگلستان بسیار نادر است. هر 1 مورد از 5 مورد این لنفوم با عفونت EBV مرتبط است. بطور کلی کمتر از 1 در 300 سرطان در انگلستان بوسیله ویروس EBV ایجاد می شود.

 

چگونه EBV باعث سرطان می شود؟

هنوز کاملا مشخص نیست که چرا بعضی مردم بعد از عفونت با EBV دچار سرطان می شوند. این ویروس می تواند با سلولهای ایمنی تداخل ایجاد نماید و باعث رشد و تقسیم غیر قابل کنترل آنها گردد. اما این موضوع در همه مردم اتفاق نمی افتد و بنظر می رسد عوامل دیگری نیز در پیشرفت یا عدم پیشرفت سرطان نقش دارند.

 

چگونه خطر ابتلا بهEBV   را کاهش دهیم؟

اکثر افراد در کودکی آلوده به EBV می شوند و بدون هیچ گونه علائمی سراسر عمر آلوده باقی می مانند. به همین دلیل کاهش خطر ابتلا به سرطان های مرتبط با EBV دشوار است، چرا که اکثر افراد بدون اطلاع از آن آلوده هستند و ما نمی توانیم پیش بینی کنیم که در چه کسانی سرطان ایجاد می شود ودر چه کسی نمی شود.

محققان سعی در تولید واکسنی دارند که یا از عفونت EBV جلوگیری نماید و یا جلوی پیشرفت سرطان های مرتبط با EBV را بگیرد. در حال حاضر واکسنی برای این منظور وجود ندارد ولی مراحل اولیه کار در دست اقدام می باشد.

 

ویروس EBV و سرطان سینه

در تحقیقی که در سال 2016 انتشار یافته، گزارش شده است که EBV پیشرفت سرطان سینه را سرعت می بخشد. محققان پی بردند که سلول های سینه به ویروس اپشتن بار متصل شده و ویروس باعث تحریک و تبدیل آنها به فرم تهاجمی سرطان می گردد.

یکی از محققان می گوید:" ما تصور می کنیم که اگر زن جوانی در سنین نوجوانی یا بعد آن دچار EBV گردد، سلول های اپی تلیال پستان در معرض ویروس قرار گرفته و می توانند آلوده گردند. در حالیکه برای اغلب افراد عواقب درازمدتی وجود نخواهد داشت، در بعضی عفونت ممکن است تغییرات ژنتیکی ایجاد نماید و متابولیسم این سلول ها را تغییر دهد. با اینکه این تغییرات نامحسوس و خفیف می باشند ممکن است در دهه های بعدی تشکیل سرطان سینه را تسهیل سازند."

در یک تحقیق در سال 2014 همراهی بسیار نزدیکی بین ویروس EBV و کارسینومای پستان در بیماران سودانی ، وخاموشی اپی ژنیک قابل توجه سرکوب کننده های تومورکه بنظر میرسید نتیجه عملکرد یا عواقب یک انکوژن ویروسی باشد دیده شد.

محققان EBV را در تمامی بیوبسی های سرطان پستان و در هیچیک از نمونه های بیوبسی بافت نرمال پستان مشاهده نمودند. سرطان پستان شایع ترین سرطان در بین زنان سودانی میباشد و بطور جالبی شیوع بسیار کمی از موتاسیون BRCA در بیماران سرطان پستان سودانی دیده می شود.

تحقیق منتشر شده دیگری در سال 2015 ارتباط بین EBV و پیشرفت سرطان پستان را نشان داد. با اینکه تحقیق نتایج متناقضی دربرداشت، محققان این نتیجه گیری را کردند که EBV و سایر ویروسها ممکن است نقشی در مراحل بعدی پیشرفت سرطان پستان بازی نمایند. همچنین آنها فرض کردند که این می تواند سطح IgG افزایش یافته در ارتباط با سرطان سینه را نیز توضیح دهد.دیگران معتقدند که تنها مبارزه با ویروس می تواند پاسخ ایمنی را کاهش یا از بین ببرد و این باعث کمک به سرطان برای فرار از سیستم تخریب شده ایمنی می نماید.  محققین متعدد دیگری به این نتیجه رسیدند که نقش EBV در پیشرفت و توسعه سرطان پستان و اختلالات خودایمنی را نمی توان نادیده گرفت و تحقیقات بیشتری در این زمینه باید انجام پذیرد.

 

 ویروس EBV  و سندرم شوگرن

فعالیت دوباره ویروس اپشتن بار ممکن است در بیماران دچار سندرم شوگرن رایج باشد و طبق گفته محققان در لهستان، ممکن است در پیشروی اختلال عملکرد یا آسیب غده دخیل باشد. 

سه گروه از بیماران دچار سندرم شوگرن اولیه مورد ارزیابی قرار گرفتند شامل: 58 بیمار با تشخیص قطعی ( میانگین سنی 52 سال، 84% زنان)، 36 بیمار دچار خشکی چشم یا دهان ( میانگین سنی 55 سال، 94% زنان)، و 20 فرد داوطلب سالم (میانگین سنی 45 سال، 75% زنان)، نتایج آزمایشگاهی  شامل آنتی بادی های IgG و IgM علیه ویروس اپشتن بار چه آنهایی که در گذشته دچار بیماری شدند و چه افرادی که در حال حاضر دچار بیماری بودند و یا EBV در آنها مجددا فعال شده بود بدست آمد. سایر تستهای آزمایشگاهی شامل تعیین وجود آنتی بادی های مرتبط با سندرم شوگرن، ANA و RF نیز مورد بررسی قرار گرفتند. بیماران تحت تستهای اسچیمر و رنگ آمیزی قرنیه با رنگهای فلورسین و سیز لیسامین برای اندازه گیری میزان خشکی قرا گرفتند. بررسی بزاق در 88% از بیماران انجام گرفت.

فعالیت مجدد EBV در 76% بیماران، بوسیله مارکرهایی از عفونت کهنه  در 19% بیماران، شناسایی گردید در حالیکه فعالیت مجدد این ویروس در 40 % افراد سالم نیز وجود داشت. تفاوت قابل توجهی در میزان آنتی بادی های سندرم شوگرن  و میزان RF یا نتایج آزمایشات چشمی برای بیماران دچار سندرم شوگرن اولیه  که فعالیت مجدد EBV نیز داشتند و بیمارانی که عفونت کهنه داشتند مشاهده نشد.

 

 بیماری EBV و لنفوم مرتبط با HIV

اختلالات لنفوپرولیفراتیو مرتبط با HIV گروه هتروژنی از بیماری ها را شامل می شوند. بطور کلی شیوع لنفوم مرتبط با HIV در مقایسه با شیوع معمول لنفوم بسیار بیشتر می باشد. علاوه براین، همچنان یکی از شایعترین علل مرگ در بیماران دچار HIV است. ویروس اپشتن بار (EBV) در ایجاد لنفوم انسانی، بخصوص در بیماران HIV با سیستم ایمنی تضعیف شده، دخیل می باشد. این ویروس بطور وسیعی در پیشرفت اختلالات لنفوپرولیفراتیو B سل از جمله لنفوم بورکیت (BL)، بیماری هوچکین (HD)، لنفوم غیر هوچکین سیستمیک (NHL)، لنفوم اولیه سیستم عصبی مرکزی (PCNSL)، کارسینومای نازوفارنکس (NC) دیده می شود. لنفوم های مرنبط با ویروس یکی ازنگران کننده ترین موارد مرگ و میر بیماران مبتلا به HIV که سیستم ایمنی آنها تضعیف شده ولی انتظار زندگی طولانی مدت در آنها می باشد، بنابراین، جستجو برای استراتژی های پیشرفته برای لنفوم های وابسته به ایدز زمینه مهمی در شیمی درمانی سرطان می باشد. فهم جزء به جزء چرخه زندگی EBV و سرطان های مرتبط در سطوح ملکولی برای استراتژی های جدید شیمی درمانی سرطان با استفاده از هدفهای ملکولی لازم می باشد. ارتباط مولکولی و اپیدمیولوژیک بین سرطان های مرتبط با ایدز و عفونت EBV نشان می دهد که محصولات ژن ویروسی می تواند هدف بالقوه برای شیمی درمانی مولکولی باشد و این موضوع منفعت های درمانی زیادی را در بر خواهد داشت.