هفته اول بارداری:
زیگوت: در هفته اول تکامل انسان در اثر لقاح سلول تخم و اسپرم، سلول اولیه به نام زیگوت تشکیل می شود.
مورولا: در روز چهارم، تقسیم سلولی منجر به ایجاد توپ سلولی حاوی 16-20 سلول محیطی به نام مورولا می شود.
بلاستوسیت: در روز پنجم، به دنبال تقسیم سلولی توپ سلولی به نام بلاستوسل تشکیل می شود که شامل لایه تروفوبلاست و توده سلولی داخلی است. لایه تروفوبلاست جفت را تشکیل می دهد و توده سلولی داخلی، جنین را ایجاد می کند.
هفته دوم بارداری:
شامل لانه گزینی و تمایز بلاستوسیت به جنین اولیه و ساختارهای جفت می شود . لانه گزینی منجر به ازاد شدن هورمون HCG می شود و تغییرات هورمونی اغاز شده و سیکل قاعدگی متوقف می شود. لانه گزینی در روزهای ششم و هفتم شروع می شود. مهاجرت بلاستوسیت به درون رحم و اتصال به دیواره اپی تلیوم رحم در روز نهم کامل می شود.
در روزهای هشتم و نهم بارداری، توده درونی سلولی inner cell mass یک لایه داخلی از سلول های بزرگتر را تشکیل می دهد که امبریو بلاست نامیده می شود ، امبریو بلاست خوشه ای از سلول هایی است که به دیواره خارجی لایه تروفوبلاست متصل است. در هفته دوم امبریو بلاست به دو لایه epiblast و hypoblast متمایز خواهد شد، که جنین bilaminar نیز نامیده می شود.
اپی بلاست: جنین و سه لایه زایا را بوجود می اورد. همچنین لایه اپی تلیال اطراف کیسه امنیوتیک را ایجاد می کند.
هیپوبلاست: (اندودرم اولیه) یک لایه اپی تلیال گذرا است که درمقابل بلاستوسل قرار دارد و در هفته سوم بارداری توسط سلول های اندودرم جایگزین می شود.
هفته سوم بارداری: جنین دولایه ( bilaminar) به جنین سه لایه (اکتودرم، مزودرم، اندودرم) تغییر پیدا می کند. تغییرات مورفولوژیکی شامل تبدیل اپی تلیال به سلول مزانشیمال و تا خوردگی دیسک جنینی است. فضاهای بیرونی جنین شامل (chorionic، amniotic، زرده) و فضاهای داخلی جنین (coeloms) همچنان تکامل می یابند.
|
وقایع هفته سوم بارداری |
مرحله |
روز |
|
گره اولیه یک ناحیه حلقوی کوچک است که سه لایه زایا (اکتودرم، مزودرم، اندودرم) را بوجود می اورد. نقش دوم این گره این است که به عنوان یک ژنراتور اولیه برای محور چپ و راست (L-R) بدن عمل می کند. |
7
|
16 |
|
شیار عصبی دیده می شود. (سلولهای صفحه عصبی ضمن تکثیر، داخل رفته و یک فرورفتگی طولی را به نام ناودان یا شیار عصبی (Neural groove) ایجاد می‌کنند.
|
8
|
18 |
|
ماهیچه اسکلتی: اولین سومایت ها تشکیل و به صورت چهارتایی اضافه می شود.(1-3 جفت سومایت) سه بخش اصلی مغز می توانند مشخص شوند در حالیکه شیار عصبی هنوز کاملا باز است. (ناحیه برجسته ابتدای لوله عصبی با تکثیر سلول‌ها و ایجاد فرورفتگی در آن ابتدا به سه برجستگی تقسیم می‌شود که از بالا به پایین شامل مغز پیشین یا پروزانسفال، مغز میانی یا مزانسفال و مغز پسین یا رومبانسفال است).
|
9
|
20 |
|
شروع تشکیل قلب و لوله های آن (قلب و عروق از لایه زایای مزودرم مشتق و شروع به تکامل می کنند). |
|
21 |
هفته چهارم بارداری: تشکیل ارگان ها اغاز می شود. در واقع بافت ها و سیستم های اختصاصی از جنین سه لایه تمایز پیدا می کنند.
روی سطح جنین اندام های حسی و ارگان ها ظاهر می شود. اندام های حسی که شنوایی، بویایی و بینایی را تشکیل می دهند. جوانه های اعضا از لایه های اکتودرم و مزودرم (SOMITE) تشکیل می شوند. ارگانوژنز معمولا تا هفته هشتم بارداری به طول می انجامد. اولین ارگان که شروع به فعالیت می کند، قلب است. سیستم های دیگر مانند سیستم گردش خون، دستگاه گوارش، دستگاه تناسلی و سیستم عصبی نیز شروع به شکل گیری می کنند. سیستم عصبی مرکزی با تشکیل یک صفحه عصبی شروع می شود سپس شیار عصبی و بعد از ان لوله عصبی تشکیل می شود. سلول های بنیادی لوله عصبی، دو دسته عمده سلول ها تولید می کنند شامل نورون ها و گلیا هستند که اکثریت سیستم عصبی را تشکیل می دهند. هر دو این سلول ها به انواع مختلفی از سلول ها با عملکرد و شکل های متفاوت متمایز می شوند.
|
وقایع هفته چهارم بارداری |
مرحله |
روز |
|
تمایز طناب نخاعی از روز 22 تا 26 . لوله های عصبی بین مغز و نخاع تشکیل می شود، دستگاه عصبی از تمایز پوسته خارجی جنین اکتودرم به وجود می‌آید. شیار لارینگوتراشل laryngotracheal) groove ) به منظور تشکیل حنجره و نای ایجاد می شود.
|
10
|
22 |
|
قلب جنین شروع به تپیدن میکند و خون را به همه بخشهای جنین می‌رساند. |
|
23 |
|
سلول های اندودرم در انتهای حلق به تیرویید متمایز می شوند. بسته شدن دو طرف لوله عصبی. Optic ventricle ظاهر می شود.
|
11
|
24 |
|
تشکیل هیپوفیز از اکتودرم عصبی. تکوین کبد، از لایه اندودرمی جنین منشا می گیرد. |
12 |
25 |
|
لوله عصبی به طورکامل بسته می شود. سیستم ventricular از مایع امنیوتیک جدا می شود. ریشه های پشتی طناب نخاعی شروع به تکامل می کنند. برجستگی‌های حاصل از تقسیم مغز پیشین (telencephalon) ظاهر می شود. تکامل حس بویایی از صفحات بینی. تشکیل پوست از لایه اکتودرم بر روی لایه مزانشیم. تقسیم مداوم سلول های پایه و تمایز به بافت همبند و رگ های خونی. |
13
|
28 |
هفته پنجم بارداری: سیستم تنفسی تا زمان تولد عملکرد فیزیولوژیکی (مبادله گاز) انجام نمی دهد. دستگاه تنفسی، دیافراگم و ریه ها در اوایل رشد جنین شکل می گیرند. دستگاه تنفسی یه صورت آناتومی به دو قسمت اصلی تقسیم می شود: دستگاه تنفسی فوقانی شامل بینی، حفره بینی و حنجره است. دستگاه تنفسی تحتانی که شامل حنجره، تراشه، برونش و ریه ها می باشد. حرکت های تنفسی و مایع آمنیوتیک در بلوغ ریه ها نقش دارند. سه نوع سلول های تنفسی در تکامل سیستم تنفسی نقش دارد، آلوئولار نوع 1 و آلوئولار نوع 2 (ترشح کننده سورفاکتانت)، هر دو از سلول progenitor دوطرفه تشکیل می شوند. سومین نوع سلول، ماکروفاژها هستند که از سلول های مونوسیت خون تشکیل می شوند.
|
وقایع هفته پنجم بارداری |
مرحله |
روز |
|
از ناحیه دیانسفال مغزی، قسمت پشتی هیپوفیز و جوانه سازنده شبیه چشم ایجاد می شود. جداسازی دهلیز و بطن. جوانه های ریه های راست و چپ به درون کانال pericardioperitoneal می روند. ایجاد otic vesicle به منظور تشکیل گوش میانی . |
|
29 |
|
تشکیل پوشش حسی ارگانهای حساس شنوایی، بینایی و بویایی و تشکیل 4 بخش قدامی مغز از لایه اکتودرم. تقسیم مداوم مزودرم، برجسته شدن قلب. تشکیل سر، پیشانی، قوس احشایی. قلب، کبد، بند ناف، مزونفریک به صورت برجسته دیده می شود. جوانه‌های کوچکی که در آینده دستها و پاها، اعضای تحتانی و فوقانی را تشکیل می‌دهند در این هنگام رشد می کنند. نمایان شدن نیمکره های مغزی. بزرگ شدن کبد و کانال های عروقی آن, آغاز عملکرد سلول های خونی. |
14 |
32 |
|
اعصاب مرکزی (مغزی) به جز بویایی و بینایی در جنین قابل تشخیص هستند. |
15 |
33 |
|
در روز 35-37 جنینی، رنگدانه چشمی حضور دارد. |
|
35 |
هفته ششم بارداری:
|
وقایع هفته ششم بارداری |
مرحله |
روز |
|
هیپوفیز - اتصال ساقه بین کیسه و حفره دهانی. غده پاراتیروئید، منشاء جنینی این غده از لایه اندودرم کیسههای حلقی(pharyngeal pouches) شماره سه و چهار است. دیورتیکولوم (diverticulum) از کیسه امتداد پیدا میکند، ابتدا توخالی و پس از آن با تکثیر سلول های خلفی محکم می شود. تیموس، هماند غده پاراتیروئید با همان منشا جنینی است اما با تکثیر سلول های قدامی محکم می شود. ادرنال – تشکیل لایه قشر جنینی از مزوتلیوم جانبی به پشتی، تشکیل سلولهای خلفی عصبی مدولا از سلول های گانگلیای مجاور سمپاتیک. تنفس(دم و بازدم): قلب و ریه ها به درون قفسه سینه می روند. بسته شدن سوراخ پلروپریتونل (Pleuroperitoneal). در تکوین زبان، جوانه های چشایی ایجاد می شود و فیبرهای عصبی، اپی تلیوم دهانی را بهم نزدیک می کند. |
|
36 |
|
اولین گانگلیای پاراسمپاتیک، غدد بزاقی و مژه، قابل تشخیص هستند. عصب های جوانه های فوقانی اعضای بدن، شامل عصب median, radial وulnar به صفحه دست داخل شده، میوبلاست ها به صورت دوکی شکل و مورب به محور بدن قرار دارند. پیکربندی قلب با 4 دریچه، شکلگیری دریچه هلالی قلب. شکلگیری لب و برجستگی بینی. |
16
|
37 |
|
ایجاد شبکه کوروئید (نقش شبکه کوروئید، تراوش و ترشح بخشی از مایع مغزی-نخاعی است)، مناطق تلنسفال (برجستگی های حاصل مغز پیشین) قابل مشاهده است. فیبرهای عصبی بویایی وارد مغز می شوند. تکوین پانکراس، چرخش شکم به صورتیکه جوانه شکمی با جوانه پشتی ترکیب می شود. |
17 |
41 |
|
جدایی جریان خون قلب (جدایی خون آئورت از خون ریوی). |
|
42 |
هفته هفتم بارداری
|
وقایع هفته هفتم بارداری |
مرحله |
روز |
|
تکامل غدد درون ریز و پانکراس. از هفته 7 تا 20 ترشح هورمون های پانکراس افزایش می یابد، مقدارکم انسولین مادر. تکامل سیستم تنفسی، بزرگی کبد، کاهش قلب و شش ها را متوقف می کند. |
|
43 |
|
تشکیل استخوان و جایگزینی جنین غضروفی با استخوان (هفته های 5 تا 12). تکامل پایانه های عصبی و رشته های بویایی. تکثیر اپی تلیال کبد، سازماندهی مجدد مجاری صفراوی، هماهنگی بین سلول های کبدی و روده. تکامل سیستم عصبی.
|
18
|
44 |
|
مجاری صفراوی، صفحات ductal را تولید می کنند که مویرگ های صفراوی را دریافت می کند. |
|
45 |
|
به دنبال تکامل سیستم عصبی، olivary nucleus رخ می دهد. |
19
|
48 |
هفته هشتم بارداری: 90 درصد ساختارهای اناتومی بالغ تشکیل شده است. اخرین هفته تکامل جنین است.
|
وقایع هفته هشتم بارداری |
مرحله |
روز |
|
مشاهده شبکه عروقی جمجمه. به طور معمول، اندام های فوقانی قبل از اندام های تحتانی تکامل پیدا می کنند. ساختارهای خارجی بدن تا انتهای هفته 8، به جز ناخن ها و موها، معین و تکامل می بایند، تمایز بافت اندام های داخلی (استخوان، عضله) در طول دوره جنینی و پس از تولد ادامه می یابد. در این هفته اغاز چرخش قدامی اندام های فوقانی را داریم. امیگدالوئید (بخش کوچکی در مغز که با هیپوتالاموس و هیپوکمب در ارتباط است) دارای حداقل چهار هسته جداگانه است. تکامل لایه میانی مخچه از مغز پسین (rhombencephalon). تکامل شبکه کورئید بطن چهارم و جانبی
|
20
|
50 |
|
دستگاه گوارش ابتدا در طی فرآیند گاسترالسیون از اندودرم جنین سه ماهه (هفته 3) ایجاد می شود و در هفته هشتم از غشای باکوکوفارنژال buccopharyngeal به غشای cloacal گسترش می یابد. |
|
51 |
|
ظاهر شدن صفحه قشری در مغز چرخش اندام های فوقانی و تحتانی کانال حفره pericardioperitoneal داخل جنینی بسته می شود ( حفره های داخل جنینی از مایع پر هستند و منجر به ایجاد یک پوشش دو لایه در اطراف ارگان می شوند).
|
21
|
52 |
|
کشیدگی انگشتان دست و پا. فیبرهای neocortical به تالاموس پشتی، اپی تالاموس و مغز میانی تبدیل می شوند. تکامل حس بویایی، مهاجرت نورون ها از منطقه ساب ونتریکولار پیاز بویایی به سمت claustrum.
|
22 |
54 |
|
سلول های مزانشیم، بینابینی و بیضه، هورمون تستوسترون ترشح می کنند. هورمون HCG تولید تستوسترون را تحریک می کند. اعصاب به پایه لامینای اپی تلیال نفوذ کرده و با سلول های اپی تلیال، سلول های کشیده شده و تمایز نیافته، سیناپس پیدا می کند. |
|
55 |
|
تکامل سر بینی، چشم، پلکها، گوش خارجی، سر گرد. صاف بودن تنه، قلب، کبد، بند ناف، فتق روده در ناحیه فرورفتگی ناف. جدا شدن انگشتان دست و پا. ستون مهره اسکلت محوری 33 یا 34 مهره های غضروفی (طول کل 20 تا 33 میلی متر). فرآیندهای مفصلی و عرضی قابل شناسایی هستند. برجستگی قلب، ادامه تکامل تشکیل استخوان
|
23
|
56 |
https://embryology.med.unsw.edu.au
