تاریخچه

داروی متفورمین در دهه 50 میلادی با نام فنفورمین به بازار آمد و مصرف آن از دهه 60 میلادی به بعد در اروپا به شدت افزیش پیدا کرد، اما به دلیل اینکه در برخی از افراد باعث تولید اسیدوز لاکتیک شد (تولید اسید لاکتیک)، مصرف آن در سال 1977 میلادی در ایالت متحده امریکا متوقف شد. بعد از آن اداره دارو و غذای ایالات متحده امریکاFDA) ) مجددا تحقیقات گسترده ای در رابطه با متفورمین آغاز کرد و نتایج به دست آمده از تحقیقات نشان داد اگر دارو زیر نظر پزشک و به صورت منطقی و درست مصرف شود، می تواند برای درمان بیماری دیابت مفید باشد.

به همین دلیل از سال 1995 میلادی در ایلات متحده امریکا مصرف این دارو مجددا رواج پیدا کرد. آمارها نشان می دهند، مصرف صحیح متفورمین بیش از داروهای دیگر در کاهش سطح قند خون و کاهش آمار مرگ و میر بیماران دیابتی نوع 2 مفید بوده است. همچنین از سال 1994 میلادی از این دارو در درمان نازایی و کیست های متعدد تخمدان در خانم ها استفاده می شود. تاثیر درمانی آن با مطالعات آماری ثابت شده است.

 

آیا تولید متفورمین پایه گیاهی دارد؟

متفورمین و داروهای مرتبط با آن، فنترامین (که در اکثر کشورها به علت عوارض جانبی اسیدوز لاکتیک مصرف می شود) از Galegine، که یک محصول طبیعی از گیاه Galega officinalis است، به دست می آید. Galegine به عنوان یک عامل کاهش دهنده گلوکز در انسان در دهه 1920 مورد آزمایش قرار گرفت، اما بیش از حد سمی بود و در حدود همان زمان، دو مشتق مصنوعی از گالوژین، متفورمین و فنفرمین برای اولین بار سنتز شد و مورد آزمایش قرار گرفتند، هرچند تا سال ها جهت کاربرد بالینی معرفی نشدند. این اثر بیشتر، بخاطر گوانیدین موجود در این گیاه است که مقاومت بدن در برابر انسولین را کاهش می دهد.این گیاه به صورت ترکیبی با سایر گیاهان دارویی برای محافظت از کبد، مشکلات گوارشی، تحریک غدد آدرنال و پانکراس، افزایش شیر، به عنوان تونیک و برای تصفیه خون کاربرد دارد. مصرف گیاه به صورت خام برای انسان و دام بسیار خطرناک است.

گیاه Galega

عملکرد متفورمین به چه صورت است؟

متفورمین به عنوان کاهنده قند خون در درمان دیابت نوع دو (دیابت غیروابسته به انسولین) بکارمی‌رود. متفورمین در اختلال متابولیسم کربوهیدرات و درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک تجویز می‌شود. افرادی که دیابت نوع دوم دارند، سطح قند خونشان بالاتر از حد نرمال است. متفورمین دیابت را درمان نمی‌کند، بلکه کمک می‌کند تا سطح قند خون در رنج نرمال بماند.

یکی از روش‌های اصلی که متفورمین با آن کار می‌کند، کاهش مقاومت به انسولین است. مقاومت به انسولین از دلایل اصلی ابتلا به دیابت است و همچنین می‌تواند منجر به سندروم تخمدان پلی کیستیک شود. با این حال مکانیزم اصلی اینکه چگونه متفورمین به کاهش وزن کمک می‌کند، کاملا مشخص نیست، اما همین که باعث می‌شود مقاومت به انسولین کاهش بیابد، یکی از عوامل کمک کننده به کاهش وزن است.

متفورمین، مقدار تولید گلوکز توسط کبد و جذب گلوکز توسط روده را کاهش می‌دهد و جذب گلوکز توسط عضلات را بالا می‌برد.

 

مکانیزم اثر متفورمین

متفورمین در واقع یک دی متیل بای گوانید است، که اثر پایین آورنده قند خون را با کاهش تولید گلوکز در کبد، کاهش جذب گلوکز و افزایش اثر پایین آورنده قند هورمون انسولین، انجام می دهد. بنظر می رسد که متفورمین اثر کاهش تولید گلوکز در کبد را، با مهار نمودن کمپلکس زنجیره تنفس سلولی در میتوکندری سلولهای کبدی انجام می دهد، که باعث پایین آمدن موقتی انرژی سلولی در کبد شده و این کار به نوبه خود باعث بالا رفتن کیناز پروتئینی AMPK می شود که خود یک گیرنده حساس متابولیسم و انرژی در سلولهای کبدی می باشد، و بالا رفتن AMPK باعث مهار رونویسی چرخه گلوکونئوژنز و در نتیجه مهار تولید گلوکز در سلولهای کبدی می شود. اگر چه این مکانیزم اصلی ترین مکانیزم ثابت شده برای اثر متفورمین بر روی سلولهای کبدی و تولید گلوکز در آنهاست، اما مکانیزم های ناشناخته دیگری قطعأ در این کار دخیل هستند.

 

موارد کاربرد متفورمین

متفورمین با برنامه رژیم غذایی و ورزش مناسب و احتمالا با سایر داروها برای کنترل قند خون بالا مورد استفاده قرار می گیرد. کنترل قند خون بالا باعث جلوگیری از آسیب کلیه، کوری، مشکلات عصبی، از دست دادن اندام و مشکلات عملکرد جنسی می شود. کنترل مناسب دیابت همچنین ممکن است خطر ابتلا به حمله قلبی یا سکته مغزی را کاهش دهد.

متفورمین به عنوان کاهنده قند خون در درمان دیابت نوع دو (دیابت غیروابسته به انسولین) بکارمی‌رود. همچنین در اختلال متابولیسم کربوهیدرات و درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک و حتی کنترل چربی خون نیز تجویز می‌شود. متفورمین با کمک به پاسخ مناسب بدن به تغییرات انسولین، کمک به تولید طبیعی انسولین می نماید و میزان قند کبد شما را کاهش می دهد.