آزمایش آهن

آزمایش آهن، مقدار آهن را در خون اندازه می گیرد تا مشخص شود که چه مقداری از این ماده ی معدنی در بدن وجود دارد. آهن یک ماده معدنی مورد نیاز برای هموگلوبین است (هموگلوبین پروتیینی است که اکسیژن را در گلبول های قرمز خون حمل می کند.) همچنین آهن برای تولید انرژی، ماهیچه های آماده و عملکرد اندام ها مورد نیاز است.

در حدود 70% از آهن بدن به هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز متصل می شود. بقیه ی آهن به دیگر پروتیین ها( ترانسفرین در خون یا فریتین در مغز استخوان ) متصل می شود یا در بافت های دیگر بدن ذخیره می شوند. زمانی که گلبول های قرمز می میرند، آهن آنها آزاد می شود و توسط ترانسفرین به مغز استخوان و دیگر اندام ها مانند کبد و طحال حمل می شود. در مغز استخوان، آهن برای تولید گلبول های قرمز جدید ذخیره واستفاده می شوند.

منبع تمامی آهن موجود در بدن غذاهایی مانند جگر، انواع دیگر گوشت، تخم مرغ، ماهی و سبزیجات می باشد. بدن به آهن بیشتری در زمان رشد( مثلا" دوران بلوغ)، زمان حاملگی، دوران شیر دهی و در مواقعی که سطح آهن در بدن پایین است ( برای مثال در مواقع خونریزی) نیاز دارد.

یک مرد بالغ، تمامی آهن مورد نیاز خود را از غذایی که صرف می کند، بدست می آورد. مردها حتی اگر آهن جدیدی را دریافت نکنند، مخازن مناسبی را برای ذخیره ی آهن برای چندین سال دارند. مردها به دلیل رژیم غذایشان به ندرت کمبود آهن را بروز می دهند. اما زنان میزان زیادی از آهن را به دلیل خونریزی قاعدگی، در زمان بارداری و شیردهی از دست می دهند. بنابراین احتمال بروز کمبود های آهن در زنان بسیار بیشتر از مردها می باشند و احتمالا" نیاز به مصرف مکمل های آهن پیدا می کنند. کمبود آهن در مردها و همچنین در زن ها پس از یائسگی اغلب به دلیل خونریزی غیر نرمال، بیشتر در مجرای گوارشی، برای مثال از زخم معده یا سرطان روده می باشد.



آزمایش آهن موارد زیر را کنترل می کند:

•  میزان آهن متصل به ترانسفرین در خون (سرم).

•  میزان آهن مورد نیاز برای اتصال به تمامی ترانسفرین موجود. این میزان ظرفیت کلی اتصال به آهن(TIBC ) خوانده می شود.

•  درصد ترانسفرین متصل شده به آهن. این میزان اشباع ترانسفرین(Transferrin saturation ) نامیده می شود.

علت انجام:

آزمایش آهن به دلایل زیر انجام می شود:

•  کنترل آنمی ناشی از کمبود آهن

•  کنترل بیماری خاصی به نام هموکروماتوزیز

•  کنترل وضعیت تغذیه ی فرد

• پزشک می تواند متوجه کارایی رژیم درمانی و غذایی حاوی آهنی که تجویز شده شود.

روش آمادگی :

از مکمل های آهن برای 12 ساعت قبل از انجام آزمایش آهن استفاده نکنید.

میزان آهن در طول روز تغییر می کند بنابراین بهتر است تا آزمایش آهن را صبح ها زمانی که سطح آهن در بالاترین حد است، انجام دهیم.



روش انجام :

انجام این تست با گرفتن خون از ناحیه بازو است.


نتایج:

آزمایش آهن میزان آهن را در خون کنترل می کند تا دیده شود که کارایی متابولیزه کردن آهن در بدن چقدر است.

نرمال
مقدار طبیعی آهن در جواب آزمایش در قسمت محدوده طبیعی (Reference Range ) ذکر می شود. بااین حال حتی در مورد جوابهای خارج از محدوده ذکر شده نیز، تصمیم طبیعی یا غیر طبیعی بودن با پزشک معالج شما است.

مقادیر بالا و پایین

اندازه گیری میزان سرمی آهن، ظرفیت کلی اتصال به آهن(TIBC )، و اشباع ترانسفرین به منظور آگاهی از وجود شرایط کمبود آهن مانند بیماری آنمی کمبود آهن وهمچنین تشخیص شرایط افزایش آهن مانند هموکروماتوزیز انجام می شوند. شرایط دیگری که بر میزان آهن ، TIBC و اشباع ترانسفرین تاثیر می گذارد شامل موارد زیر است:

•  آنمی همولیتیک. این بیماری منجر به کاهش میزان هموگلوبین حمل کننده ی اکسیژن در گلبول های قرمز خون می شود. سطح آهن معمولا" نرمال است.

•  تالاسمی. یک بیماری ارثی است. این بیماری نحوه ی ساخت هموگلوبین در بدن را تغییر می دهد. به طور معمول سطح آهن نرمال است اما سطح فریتین در افرادی که دفعات زیادی خون دریافت کرده اند، بالا است.

• سیروز. شرایطی است که التهاب به کبد صدمه می زند.

• مسمویت با قلع. شرایطی است که به دلیل قرار گرفتن برای مدت طولانی در معرض مقادیر بالای قلع در محیط ایجاد می شود.

•  آنمی ناشی از کمبود آهن. شرایطی است که سطح پایین آهن منجر به کاهش هموگلوبین حمل کننده ی اکسیژن در گلبول های قرمز خون می شود. سطح آهن معمولا" پایین است ، اشباع ترانسفرین بالا است و سطح فریتین نیز پایین است.

•  روماتویید آرتریت

•  این نوع از آرتریت لایه ها و بافت های پوشاننده ی مفاصل را ملتهب می کند.

•  استفاده ی بیش از حد از مکمل های آهن.

• خونریزی

•  نقص در عملکرد کلیه

•  عفونت شدید

مواردی که نتایج را تحت تأثیر قرار می دهند

•  مصرف داروهایی مانند کلرامفنیکل(Chloromycetin )، قرص های ضد حاملگی

•  کورتیکوتروپین،استروژن، آسپرین و مکمل های آهن

• استفاده از برخی داروهایی گیاهی

•  دریافت مکمل های ویتامین B12 در 48 ساعت قبل از زمان انجام آزمایش

•  نبود خواب کافی

•  انجام انتقال خون در طی 4 ماه گذشته

مواردی که بایستی به آنها توجه نمود

دریافت مکمل های آهن برای رفع خستگی، وجود مشکلات مربوط به آهن را مخفی می کند. با پزشک خود در مورد مکمل های آهن صحبت کنید.

سطح آهن در طول روز تغییر می یابد. بهترین زمان برای انجام آزمایش در هنگام صبح است که سطح آهن در بالاترین حد خود است.

نتایج آزمایش اهن همراه با نتایج آزمایش های شمارش گلبول های خون (CBC )، فریتین و ترانسفرین کنترل می شود. آزمایش فریتین اغلب بهتر از آزمایش آهن وجود کمبود آهن را مشخص می کند. این دو آزمایش معمولا" در یک زمان انجام می شوند.

آزمایشی به نام رنگ آمیزی سیدروسایت(siderocyte)، تعداد سلول های قرمز خون را که دارای ذرات آهن متصل نشده به هموگلوبین(سیدروسایت ها) هستند را مشخص می کند. در حالت نرمال، تعداد بسیار کمی از ذرات سیدروسایت در خون وجود دارند. سطوح بالای سیدروسایت ها در افراد بالغ می تواند نشان دهنده ی نوعی از آنمی، آهن بیش از حد، مسمومیت با قلع، هموکروماتوزیز یا عفونت شدید باشد.

زمانی که کمبود آهن تشخیص داده شد، بایستی دلیل آنمی مشخص و درمان شود. کمبود آهن ممکن است به دلیل از دست دادن مزمن خون برای مدت طولانی به دلیل خونریزی قاعدگی شدید، حاملگی، عدم دریافت آهن کافی در رژیم غذایی یا خونریزی داخلی مجرای گوارشی( از زخم ها، پولیپ های روده ای، سرطان روده ای، همورویید ها، یا دیگر بیماری ها) باشد. در موارد نادری، مقدار زیادی آهن ممکن است از طریق پوست ( به دلیل بیماری هایی مانند سوریازیس) یا از طریق ادرار از دست رود. آنمی ناشی از کمبود آهن می تواند به آسانی توسط مکمل های آهن درمان شود، اما مهمترین مرحله تشخیص آن و متوقف کردن مسیر از دست دادن آهن می باشد.

برای درمان هموکروماتوزیز می توان از داروهایی که برای دفع آهن اضافی تجویز می شوند، استفاده نمود. فلبوتومی ( Phlebotomy) نوعی از عمل جراحی است که برای حذف آهن اضافی از بدن انجام می شود.