بیماری مت هموگولوبینمیا

گلبولهای قرمز حاوی هموگلوبین هستند که یک ساختار چهار ضلعی دارند. هر مولکول هموگلوبین از 4 زنجیره پلی پپتیدی تشکیل شده است هر یک از این زنجیره ها با یک گروه هم همراه است که حاوی آهنFe2 + است در این شکل ، آهن با به اشتراک گذاشتن یک الکترون، می تواند با اکسیژن ترکیب شود، در نتیجه اکسی هموگلوبین تشکیل می شود. هنگامی که اکسی هموگلوبین اکسیژن را به بافتها آزاد می کند، مولکول آهن به حالت اولیه باز می گردد. هموگلوبین می تواند اکسیژن را تنها در شرایطی که اتم آهن ّ Fe2+  باشد ، بپذیرد و انتقال دهد. هنگامی که هموگلوبین یک الکترون را از دست داده و اکسیده شود، اتم آهن به حالت آهن (Fe3 +) تبدیل می شود و در نتیجه مت هموگلوبین ایجاد می شود.

هنگامی که یک فرد دارای MetHb است، اکسیژن هنوز در اطراف بدن حمل می شود اما به طور موثری آزاد نمی شود. در این حالت هموگلوبین (Hb) تغییر یافته است مت هموگلوبینمی وضعیتی است که در اثر بالا رفتن سطح متاموگلوبین در خون ایجاد می شود.که در آن آهن (Fe2 +) به حالت آهن (Fe3 +) اکسیده می شود . این منجر به کاهش توانایی کلی گلبولهای قرمز در انتشار اکسیژن به بافت ها می شود و منجر به کم خونی عملکردی و هیپوکسی بافت می شود و این می تواند به خون یک رنگ مایل به قرمز یا شکلات قهوه ای بدهد.

به دلیل کمبود آنزیم دیا فوراز از I NADH-سیتوکروم b5 ردوکتاز ، سطح متاموگلوبین بالا می رود و خون بیماران Met-Hb ظرفیت حمل اکسیژن را کاهش داده است. به جای اینکه رنگ خون قرمز باشد ، خون شریانی بیماران Met-Hb قهوه ای است. در نتیجه باعث می شود که پوست بیماران رنگ مایل به آبی را بدست آورد.

 

انواع مت هموگلوبینمی:

مت هموگلوبینمی بیماری است که می تواند به صورت ارثی و مادر زادی رخ دهد. این بیماری به علت کاهش  مادرزادی  آنزیم پیروات کیناز آنزیم ردوکتاز آنزیم دیافوراز ایجاد می شود. methemoglobinemia مادرزادی دارای یک الگوی اتوزومال مغلوب است met-Hb . ارثی توسط یک ژن مغلوب ایجاد می شود. اگر فقط یک والد این ژن را داشته باشد، فرزندان دارای پوست طبیعی هستند اما اگر هردو والدین ژن را حمل کنند، احتمال این وجود دارد که فرزندان دچار مت هموگلوبین و دارای پوستی به رنگ آبی باشند. و به این سندرم کودک آبی می گویند.

 

MetHB ارثی نوع 1:

شایعترین نوع مت هموگلوبینمی مادرزادی است این اتفاق هنگامی رخ می دهد که توسط والدین منتقل شده باشد، اما آنها خودشان ندارند و چون بر گلبول های قرمز خون اثر می گذارد به این بیماری کمبود گلبول قرمز نیز گفته می شود و هنگامی رخ می دهد که گلبولهای قرمز آنزیم ردوکتاز سیتوکروم B5 ندارند. معمولاً تنها علامت آن سیانوز است. افراد مبتلا به نوع 1 بدون هیچ گونه علائم دیگر در تمام طول زندگی از پوستی مایل به آبی برخوردارند. آنها ممکند است با عمل زیبایی درمان شوند. این بیماران، احتمال بیشتری در ایجاد اشکال اکتسابی دارند.

MetHB ارثی نوع 2:

زمانی اتفاق می افتد که بسیاری از سلولهای بدن آنزیم ردوکتاز ندارند. این نوع ناشی از جهش ژنتیکی است که لزوماً از والدین به ارث برده نمی شود افراد مبتلا به این نوع علائم ندارند و نیازی به درمان ندارند.

مت هموگلوبینمی اکتسابی

به عنوان مت هموگلوبینمی حاد شناخته شده است. methemoglobinemia اکتسابی شایع ترین نوع بیماری است. و ناشی از قرار گرفتن در معرض برخی داروها ، مواد شیمیایی مواد غذایی یا عوامل مؤثر در افزایش تولید متاموگلوبین است که باعث اکسیداسیون Hb به MetHb می شود این می تواند یک بیماری شدید یا حتی کشنده باشد. اگر بلافاصله درمان نشود. MetHb اکتسابی بیشتر از اشکال وراثت رایج است.

 

 داروهای ایجاد کننده MetHb:

• بی حسی موضعی: پیلوکائین (همراه با لیدوکائین)

• لیدوکائین

• بنزوکائین (اسپری، ستاکائین - بنزو و تتراکائین)

• نیتروگلیسیرین ، نیتروپروساید سدیم

• فنیتوئین

• سولفونامیدها

• متوکلوپرامید

• نفتالین

• کلروکین

• برخی از آنتی بیوتیک ها ، از جمله داپسون dapsone (Aczone) که می تواند برای درمان شرایطی مانند آکنه، عفونت قارچی ریه در افراد مبتلا به HIV / AIDS استفاده می شود.

• رنگهای آنیلین ، کلرات ، و برمات

• داروهای ضد مالاریا

• استنشاق دود

• استفاده مواد مخدر

• ترکیبات حاوی نیترات که به عنوان مواد افزودنی در مواد غذایی استفاده می شود

 

برخی غذاهای جامد آماده خانگی هم  می توانند نیترات زیادی را به نوزادان قبل از 4 ماهگی انتقال دهد غذاهایی که نیترات خیلی زیادی دارند شامل موارد زیر است:

• چغندر

• هویج

• لوبیا سبز

• اسفناج

• اسکواش

 

نکته : این یکی از دلایلی است که متخصصان اطفال به والدین می گویند قبل از 4 ماهگی غذاهای جامد را به نوزادان ندهند.

 

پیشگیری از بیماری مت هموگلوبینمیا

MetHb مادرزادی قابل پیشگیری نیست. به افرادی که سابقه خانوادگی یا اختلال خونی دارند توصیه می شود قبل از تشکیل خانواده ،با یک  مشاوره ژنتیک مشورت کنند.هیچ راهی برای جلوگیری از انواع ژنتیکی methemoglobinemia وجود ندارد.

برای جلوگیری از مت هموگلوبینمی اکتسابی باید از مواردی که باعث بروز آن می شود جلوگیری کنید:

• بنزوکائین (در محصولات بدون نسخه اسپری های موضعی)

• قبل از خرید محصولات ،با خواندن برچسب ازنداشتن بنزوکائین اطمینان حاصل کرد. از محصولات با بنزوکائین در کودکان زیر 2 سال استفاده نکنید.

• به جای استفاده از یک محصول OTC با بنزوکائین برای آرام کردن دندان کودک ،این توصیه ها را از آکادمی اطفال آمریکا دنبال کنید:

• از حلقه دندانپزشکی که در یخچال سرد کرده اید استفاده کنید

• لثه های کودک را با انگشت خود مالش دهید.

بزرگسالان نباید بیش از چهار بار در روز از محصولات با بنزوکائین استفاده کنند:

آبهای زیرزمینی و، چاه ها را از آلودگی نیترات محافظت کنید

 

تشخیص

• شمارش کامل خون (CBC)

• آزمایش برای بررسی آنزیم ها

• بررسی رنگ خون

• سطح نیتریت ها یا داروهای دیگر

• پالس اکسی متری برای بررسی اشباع اکسیژن در خون

• توالی DNA

 

علائم

سیانوز یا همان پوست آبی یا سندروم کودک آبی یک علامت بالقوه methemoglobinemia است. نوزادی که با این بیماری متولد شده باشد ، ممکن است یک رنگ مایل به آبی در پوست خود داشته باشد که به آن سیانوز گفته می شود. این رنگ ممکن است در بدو تولد یا کمی بعد از آن نمایان باشد.  نوزادان از این بیماری بیشتر مستعد هستند شیرخواران زیر 6 ماهگی در سلولهای قرمز خون خود دارای سطح پایین تری از آنزیم (NADH-سیتوکروم B5 ردوکتاز) هستند. و این منجر به خطر عمده methemoglobinemia می شود.

علت

ناشی از نیتراتهای موجود در آب آشامیدنی یا کودهای موجود در مزارع زراعی، باکتری های موجود در دستگاه گوارش کودک نیترات را به نیتریت تبدیل می کند. این نیتریت ها با هموگلوبین ترکیب شده و مت هموگلوبین را بوجود می آورد. یا استفاده از بنزوکائین که در محصولات بدون نسخه (OTC) یافت می شود که ممکن است برای تسکین لثه های دردناک کودک از آن استفاده شود سازمان غذا و داروی ایالات متحده توصیه می کند که والدین و مراقبان از این داروهای OTC بر روی کودکان کمتر از 2 سال استفاده نکنند.

 

علائم در نوزادان

• کبودی اطراف دهان دست پا و بستر ناخن

• تنگی نفس

• استفراغ

• اسهال

• افزایش بزاق دهان

• از دست دادن هوشیاری

 

میزان طبیعی غلظت MetHb در خون فرد بین 0 تا 3 درصد است.اگر

• غلظت 3 تا 10 پوست فرد ممکن است به رنگ آبی ظاهر شود.

• غلظت 15 تا 30 منجر به سیانوز می شود ، جایی که رنگ خون شکلات قهوه ای می شود

• غلظت 30 تا 50 شروع به ایجاد علائم شدیدتر می کند. این علائم ممکن است شامل سردرد ، سرگیجه خستگی ، اضطراب و سردرگمی و همچنین از دست دادن موقت هوشیاری ، ضربان سریع قلب و ضعف می باشد.

• غلظت 50تا 70 فرد دچار تشنج ، مشکلات کلیوی یا ضربان قلب غیر طبیعی شود.

• غلظت70 و بیشتر می تواند کشنده باشد

 

عوارض

• آسم

• برونشیت

• آمفیزم

• بیماری قلبی

• اختلال عملکرد تنفسی

• کم خونی یا اسیدوز

 

درمان

درمان به نوع و شدت MetHb بستگی دارد.  برخی از مبتلایان به MetHb مادرزادی علائمی ندارند ، به این معنی که ممکن است نیازی به درمان نداشته باشند.موارد خفیف MetHb اکتسابی نیز به درمان نیاز ندارند. پزشک به فرد توصیه می کند از ماده ای که باعث ایجاد مشکل شده است خودداری کند. اولین گام درمانی تزریق با داروی متیلن بلو است متیلن آبی آهن را در هموگلوبین به حالت عادی (کاهش یافته) حاوی اکسیژن باز می گرداند. از این برای درمان موارد شدید MetHb استفاده می شود ، این دارو معمولاً به سرعت به افراد کمک می کند. اما متیلن آبی را نمی توان در افرادی استفاده کرد که نوع مادرزادی methemoglobinemi دارند. یک روش درمانی جایگزین برای این بیماران اسید اسکوربیک است. در موارد شدید برای افرادی که به متیلن آبی پاسخ نمی دهند ممکن است نیاز به انتقال خون باشد. مبتلایان به متهموگلوبینمی ارثی نوع 1 ممکن است آسپیرین درمانی دریافت کنند.در صورت نیاز شدید ،درمان با اکسیژن نیز ارائه خواهد شد. تشخیص سریع بیماری و شروع درمان همانطور که مشخص شد (خصوصاً در متاموگلوبینمی اکتسابی) ، در بهبود متهموگلوبینمی بسیار مهم است.

 

 "Methemoglobinemia: MedlinePlus Medical Encyclopedia". medlineplus.gov. Retrieved 8 June 2019.

^ Darling, AU; Roughton, R (1942). "The effect of methemoglobin on the equilibrium between oxygen and hemoglobin". Am J Physiol. 137: 56. doi:10.1152/ajplegacy.1942.137.1.56