بیماری کرونا با ارگان های مختلف بدن چه می کند؟ 

بیماری جدید کرونا ویروس (9CIVID-1) که توسط کرونا ویروس ۲ سندرم حاد تنفسی شدید SARS-CoV-2) )  ایجاد می شود، اولین بار در دسامبر ۲۰۱۹ در ووهان چین ظاهر و به یک پاندمی تبدیل گردیده است. ویروس SARS-CoV-2 هفتمین عضو خانواده کرونا ویروس است که منجر به طیف وسیعی از علائم بالینی از جمله تظاهرات تنفسی، کبدی، گوارشی، و عصبی می گردد. در دو دهه اخیر، دو عضو دیگر این خانواده، ویروس SARS-CoV و ویروس MERS-CoV منجر به همه گیری جهانی با میزان مرگ و میر بالا گردیدند. با توجه به تظاهرات بالینی مشابه، این کرونا ویروس ها از نظر بیماریزایی و ویژگی های پاتولوژیکی ممکن است با یکدیگر شباهت داشته باشند.

علاوه بر این، آنزیم(Angiotensin-Converting Enzyme 2) ACE2 یکی از گیرنده های هدف بالقوه برای SARS-CoV-2 در بدن انسان می باشد که در بافت های مختلف شامل ریه، دستگاه گوارشی، عروق، مغز، کبد، کلیه، طحال، و پوست وجود دارد. این ممکن است منجر به درگیری های کوتاه مدت و طولانی مدت ارگان های متعدد انسانی گردد.

بر اساس نتایج اتوپسی، بنظر می رسد SARS-CoV-2 روی چندین ارگان از جمله ریه، قلب، رگهای خونی و ... تاثیر بگذارد. در حال حاضر تشخیص COVID-19 اساسا بر پایه تصاویر CT، تستهای آزمایشگاهی، و شرح حال بیمار می باشد. اگرچه بررسی های پاتولوژیکی یک روش عملی برای تشخیص نمی باشد اما می تواند تغییرات پاتولوژیکی، پاتوژنز بیماری و علت مرگ در موارد COVID-19 را روشن نماید. بنابراین، ما تغییرات هیستو پاتولوژیکی را در بافت های مختلف پس از درگیری با SARS-CoV-2 مورد بحث قرار می دهیم تا به کشف اطلاعات وسیعتر در مورد تغییرات پاتولوژیکی SARS-CoV -2 کمک نماید.

کووید ۱۹ با ریه چه می کند؟

از آنجاییکه SARS-CoV-2 یک ویروس تنفسی در نظر گرفته می شود، ریه یکی از اندام های مورد بررسی در اتوپسی ها و بیوبسی های موارد مبتلا می باشد. معمولا سندرم حاد تنفسی  و پنومونی، تشخیص های بالینی موارد عفونی می باشند. در نمونه های بافت ریه، یافته های ماکروسکوپی شامل افزایشی در وزن ریه، مقادیر فراوان مایعات چسبناک خاکستری- سفید، تجمع عروقی، تراکم ریه، ادم، پلوریت ( التهاب پلور)، اریتماتوز خفیف نای، وجود موکوس سفید در ریه، و ترشحات کف آلود صورتی در راههای هوایی همراه با خونریزی تیره بودند. این یافته ها ممکن است با توجه به فنوتیپ ویروس، فنوتیپ L و H، متفاوت باشند. نوع L با خصوصیات زیر توصیف می شوند: الاستاز کم، نسبت پایین تهویه( ونتیلاسیون) به پرفیوژن، وزن پایین ریه و قابلیت جذب کم ریه. اما نوع H با این مشخصات توصیف می شود: الاستاز بالا، شنت راست به چپ بالا، وزن بالای ریه و قابلیت جذب زیاد ریه. همچنین نوع H نسبت به نوع L پیامدهای نامطلبوب بیشتری بهمراه دارد.

همچنین گزارش های مختلفی از یافته های میکروسکوپی اتوپسی در دست است. تخریب آلوئولاری منتشر Diffuse alveolar damage(DAD)، انفیلتراسیون لنفوسیت ها در نواحی بینابینی، پنوموسیت های غول پیکر مجاور سلول های غول پیکر چند هسته ای، هایپرپلازی پنوموسیت ها، تجمع فیبرین اینترا آلوئولاری، تشکیل ترشح، التهاب لنفوسیت ها، بافت پیوندی سست در بین لوله های آلوئولار و برونشیول ها، فیبرین اینترا آلوئولار احاطه شده با فیبروبلاست ها، ذرات ویروسی داخل پنوموسیت ها، و تشکیل غشاء هیالینی متداول ترین  تغییرات هیستوپاتولوژیکی مشاهده شده در تحقیقات پیشین می باشد. علاوه براین، تشکیل واکوئل سیتوپلاسمی در عروق ریوی، مگاکاریوسیت با ظاهر چند هسته ای در شاخه های رگهای کوچک ( در فاز اگزوداتیو)، میکروآنژیوپاتی ریوی، لخته فیبرینی در مویرگهای کوچک اطراف آلوئولای، احتقان مویرگی ( در فاز اگزوداتیو)، ترمبوز رگهای کوچک با خونریزی آلوئولاری، و ضخیم شدن مویرگ های آلوئولاری در ریه در چندین تحقیق دیگر یافت شدند.

یافته های مشابهی در SARS و MERS نیز گزارش شده بود.  تغییرات ماکروسکوپی احشایی غالب در موارد کشنده SARS-CoV بهمراه ادم ریه ها با افزایش وزن ناخالص و تراکم ، بزرگی غدد لنفاوی در ناف ریوی و حفره شکمی نیز گزارش شده بود. همچنین، تخریب اپیتلیال برونش ، از دست دادن مژکها و متاپلازی سلول های سنگفرشی در بین یافته های میکروسکوپی وجود داشتند. یافته های مشابهی در MERS-CoV مشاهده شد شامل تخریب آلوئولاری منتشر اگزوداتیو با غشاهای هیالین، ادم ریوی، هایپرپلازی تیپ II پنوموسیت، پنومونی بینابینی و سلول های سنسیشیال چند هسته ای است . هر دو ذرات   SARS-CoV و MERS-CoV در پنوموسیت ها در آزمایش میکروسکوپ الکترونی وجود داشتند، نتایج مشابهی برای SARS-CoV-2 مشاهده گردید. علاوه براین، تخریب آلوئولاری منتشر (DAD ) که از متداول ترین یافته های پاتولوژیکی در آنفولانزای انسانی (H1N1) است. در بیماران مبتلا به Sars-cov2 نیز دیده می شود.

کووید ۱۹ با لوله گوارشی چه می کند؟

عفونت کووید ۱۹ ممکن است لوله گوارشی را نیز آلوده نماید زیرا ACE2 بطور فراوان در انتروسیت ها(سلول های اپی تلیالی پوشاننده دستگاه گوارش) وجود دارند. ویروس SARS-CoV-2 در نمونه مدفوع و اسهال در چندین مورد عفونی وجود داشته است. آندوسکوپی روی بیماران انجام گردید و رنگ آمیزی هماتوکسیلین و ائوزین هیچ تخریب مهمی را در اپیتلیوم موکوسی لوله گوارشی  نشان نداد، با این حال، انفیلتراسیون لنفوسیت ها در اپیتلیوم سنگفرشی مری و لامینا پروپریا معده ، دئودنوم، و رکتوم مشاهده شد. علاوه براین، ادم بینابینی نیز مشاهده شد. همچنین، پروتئین نوکلئوکپسید ویروسی در سلول های اپیتلیال گرانولار معده، دئودنوم و رکتوم دیده شد اما در اپیتلیوم مری مشاهده نگردیدعلاوه بر اینها شواهدی مبنی بر اینکه SARS-CoV-2 ممکن است باعث عفونت غدد بزاقی حاد و مزمن در موارد مبتلا گردد وجود دارد، زیرا ACE2در سلول های اپیتلیالی گرانولار غدد بزاقی نیز قرار دارند.

کووید ۱۹ با کبد چه می کند؟

سطح بالای آنزیم های کبدی، مثل آلانین آمینوترانسفراز ( ALT)، آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)، و لاکتات دهیدروژناز (LDH) در موارد مبتلا نشاندهنده درگیری بافت کبد است. یافته های ماکروسکوپی از کبد، تیره رنگ و بزرگ شدن کبد را نشان می دهد‌. آزمایشات هیستوپاتولوژیکی تخریب سلول های کبدی با نکروز کانونی لوبولار، احتقان سینوس های کبدی با میکروترمبوز، فیبروز تراک پورتال، تکثیر شاخه های ورید پورتال، و لکوسیت مونونوکلئار و انفیلتراسیون نوتروفیل در داخل فضای پورتال را نشان داد. گروهی از محققان تغییری در شبکه عروقی ، هم حاد ( ترومبوز، اکتازی لومینال) وهم مزمن ( ضخیم شدن فیبروزی دیوار عروق یا فلبواسکلروز) یافتند. با استفاده از رنگ آمیزی CD34 ،ترتیب غیر طبیعی رگهای خونی داخل کبدی نیز مشاهده گردید. همچنین، یافته های بیوبسی از بیماران دچار کووید ۱۹ استئاتوزیس میکروواسکولار و فعالیت خفیف لوبولار و پورتال را نشان داد. همچنین قابل ذکر است که SARS و MERS شاخص های پاتولوژیکی کبدی مشابهی با SARS-CoV-2 دارا هستند.

کووید ۱۹ با کلیه چه می کند؟

کووید ۱۹ ممکن است بافت کلیه افراد مبتلا را نیز درگیر نماید. یافته های هیستوپاتولوژیکی از نمونه های بیوبسی آسیب حاد لوله پروکسیمال ( ATI) در بافت کلیه را نشان داد. سستی میکروویلی های سطح داخلی، تخریب واکوئل، نکروز توبولی، انفیلتراسیون لنفوسیت ها ( اساسا CD8 + T cells ) و ماکروفاژهای CD68+ در ناحیه بین توبولی و زیر کپسولی   فیبروز بینابینی در پارانشیم کورتیکال، تجمع زیاد کمپلکس حمله غشایی کمپلمان ( MAC) در توبول ها، آتروفی توبولار کانونی خفیف، هایپرتروفی و هایپرپلازی سلول های اپیتلیال گلومرولی، گرانول های هموسیدرین در اپیتلیوم توبولی، واکوئل دار شدن پودوسیت ها گزارش شده است . علاوه بر این، تغییرات زیرساختی از جمله تورم سلولی در بافت کلیه عفونی با انبساط میتوکندری و لیزوزوم، به همراه اتساع شبکه آندوپلاسمی صاف (SER) و شبکه آندوپلاسمی خشن (RER) در بین نمونه ها دیده شد. همچنین، با بررسی عروقی انفیلتراسیون سلول های التهابی در سرخرگ کمانی کلیه و عروق مویرگی گشاد و متورم در گلومرول دیده شد. با توجه به تغییرات عروقی، ترومبوز فیبرین سگمنتال در حلقه های مویرگی گلومرولی، هایپرپلازی اندوتلیال و ظاهر فوم مانند سلول های اندوتلیال در آنالیز میکروسکوپی مشاهده شد. همچنین قابل ذکر است که گلومرولوپاتی کلاپس کننده  ( GC) می تواند نتیجه عفونت کووید ۱۹ در چند بیمار باشد . تحقیقات پیشین روی MERS-CoV، نفریت بینابینی توبولی حاد و اسکلروز توبولی حاد با تشکیل کست پروتئینی را گزارش داده اند.

 

کووید ۱۹ با پوست چه می کند؟

کووید ۱۹ باعث تغییراتی در بافت پوست می شود. تظاهرات میکروسکوپی پوست را می توان به بثورات ویروسی ( راش موربیلی فرم، راش پتشی همراه با ترومبوسیتوپنی، ماکول های ادغامی اریتماتوز به پورپوریک، کهیر گسترده، و وزیکول های شبه واریسلا) و تظاهرات پوستی مرتبط با واسکولاپاتی (سیانوز جانبی با قانقاریای bullae و خشک، لیودو رتیکولاریس یک طرفه گذرا، و پاپول قرمز روی انگشتان که نشانه سرمازدگی است) تقسیم نمود. تحقیق جدیدی ضایعات پوستی را تحت نواحی اکرال اریتما با وزیکول یا پاپول ( بطور مثال سودو چیل بلین، که در اواخر پیشرفت بیماری ظاهر می شود) ، برجستگی های وزیکولار( تظاهرات اولیه)، ضایعات کهیری، برجستگی های ماکولوپاپولر ( شایعترین ضایعات)، و لیودو یا نکروز تقسیم بندی نموده است. مطابق یافته های هیستوپاتولوژیکی از نمونه های بیوبسی، درماتیت سطحی و عمیق اطراف عروقی، رگهای خونی احاطه شده با لنفوسیت ها، شکاف سوپربازال آکانتولیتیک کانونی، کراتینوسیت های شبه تبخال حبابی و بدون کراتین، نکروز کراتینوسیت ها، تجمع موسین در درم و هیپودرم، لانه گزینی سلول های  جزایر لانگرهانس در اپیدرم در بین موارد عفونی گزارش شده اند. علاوه بر این، تشکیل ترومبوز و نفوذ اریتروسیت ها در رگ های خونی درم میانی نیز یافت گردید. همچنین، تورم رگهای خونی ترومبوزه در درم با وجود ائوزینوفیل ها، نوتروفیل ها، و بقایای هسته ای مشاهده گردید.

 

کووید ۱۹ با قلب چه می کند؟

کووید ۱۹ موجب تغییر خصوصیات میکروسکوپی و ماکروسکوپی در قلب می گردد. کاردیومگالی و اتساع بطن در بعضی بیماران دائمی بود. اتوپسی ها حاکی از میوکارد سفت با ظاهر قهوه ای و بدون آسیب دیدگی بود. یافته های میکروسکوپی نواحی پراکنده نکروز میوسیت در نزدیکی لنفوسیت ها را در مواردی نشان داد که نشانه نارسایی خون رسانی عروقی در قلب است. اگر چه، الگوی میوکاردیت ویروسی تیپیکال ( نفوذ التهابی لنفوسیتی سریع) وجود نداشت. نفوذ لکوسیت های مونونوکلئار در نواحی بینابینی نیز در یک تحقیق گزارش شد.

 

کووید ۱۹ با خون چه می کند؟

نمونه خون برای تعیین SARS-CoV-2 در موارد مشکوک بکار می رود. اگرچه لکوپنی و لنفوسیتوپنی در موارد عفونی اتفاق می افتد، فلوسایتومتری خون سطوح بالایی از T-helper 17 و CD8+ T-cells را مشخص نمود. بطور جالب توجهی، سایر برررسی های فلوسایتومتریک نشان داد که تعداد مونوسیت ها در بیماران تغییری نکرد، با این حال، آنها در مقایسه با مونوسیت های طبیعی بزرگتر بودند . علاوه بر این، یافته های اتوپسی از مغز استخوان میلوپوئیزیس واکنشی شیفت به چپ و هیپرپلازی سلول های   CD8+ T را نشان داد.

 

کووید ۱۹ با طحال و غدد لنفاوی چه می کند؟

مطالعات نشان داد که پروتئین نوکئوکپسید ویروسی( NP) را می توان در بافت طحال مشاهده نمود.سلول های NP مثبت ویروسی در هر دو پالپ قرمز ( بطور اولیه) و سفید توزیع شده بودند. همچنین، آنتی ژن NPدر ماکروفاژهای داخل غدد لنفاوی یافت می شود. بررسی های هیستوپاتولوژیکی از نمونه های اتوپسی کاهش تجمع سلولی، آتروفی پالپ سفید، نفوذ نوتروفیل و پلاسماسل، کاهش یا عدم وجود فولیکول های لنفاوی، افزایش نسبت پالپ قرمز نسبت به پالپ  سفید، کاهش سلول های T و‌ B ناشی از نکروز و آپوپتوز، و آتروفی کورپوسل های داخل طحال موارد عفونی را نشان داد. علاوه بر این، در بررسی میکروسکوپی رگها، انفارکتوس طحال ناشی از ترومبوز شریانی،سلول های CD20+ B  اطراف شریان طحال، و تکثیر بافت های فیبروتیک، در سینوس ها دیده شد. علاوه بر این، ظاهر متراکم و هموراژیک در طحال مشاهده شد. با این حال مطالعات قبلی کاهش سایز و وزن طحال را در بین موارد مبتلا به SARS-CoV نشان داده است.

 

کووید ۱۹ با مغز چه می کند؟

ذرات ویروسی SARS-CoV در لوب جلویی مغز و سلول های اندوتلیال مویرگی یافت گردید. علاوه براین، بررسی های هیستوپاتولوژیکی نمونه های اتوپسی مغز هیچ نفوذی از سلول های التهابی یا تغییر سلول های عصبی را نشان نداد. با این حال، تظاهرات هیپوکسیک خفیف در چندین اتوپسی وجود داشت. همچنین، میکروگلیا و نوع I آستروسیت ها، که با کرونای موشی   ( MHV-A59) آلوده شده اند، می توانند سیتوکین های پیش التهابی تولید نمایند. یافته های اتوپسی یک بیمار با عوارض بعد عمل، که از نظر کووید ۱۹ مثبت بود، ضایعات هموراژیک بخش سفید با صدمات آکسون و گلبول های سفید خون از جمله ماکروفاژها را نشان داد. ظاهر شبه آنسفالومیلیت منتشر حاد پری واسکولار (ADEM) به همراه انفارکتوس میکروسکوپی نئوکورتیکال نیزدر یافته های اتوپسی مشاهده گردید.

 

کووید ۱۹ با رگهای خونی و جفت چه می کند؟

یافته های پاتولوژیکی SARS-CoV-2 در هر بخش مورد بررسی قرار گرفت، اما تغییراتی نیز به دلیل SARS-CoV-2 در رگهای خونی بوجود می آیند. یافته های اتوپسی،  تجمع سلول های التهابی و مرگ سلول های التهابی و اندوتلیال که مشخصه اندوتلیت است را نشان داد. ویروس SARS-CoV-2 همچنین روی جفت در زنان باردار تاثیر می گذارد.یافته های پاتولوژیکی از نمونه های بیوبسی عدم پرفیوژن عروقی جنینی درجه پایین، تجمع فیبرین اینترامورال، ترومای غیراختصاصی اینترامورال، و ماکروفاژهای مدفوع جنینی را نشان داد. در سارس انسانی، واسکولوپاتی ترومبوتیک جنین نیز گزارش شده است.

 

نتیجه

عفونت کووید ۱۹ نه تنها روی ریه تاثیر می گذارد بلکه روی سایر اندام ها از جمله لوله گوارش، کبد، کلیه، پوست، قلب، خون، و طحال نیز اثر گذار است. ما تغییرات پاتولوژیکی متنوعی که بعضی از آنها در SARS و MERS نیز مشاهده شدند یافتیم. علاوه بر واکنش های وسیع ریوی، تاثیرات کوتاه مدت و دراز مدت SARS-CoV-2 روی سایر اندام ها نیز باید در نظر گرفته شود.