پنل متابولیک جامع (CMP) شامل چه آزمایش هایی است؟
پنل جامع متابولیک شامل 14 آزمایش است که اطلاعاتی در مورد سطح قند خون (گلوکز)، تعادل الکترولیت ها، مایعات بدن و همچنین سلامت کلیه ها و کبد فراهم می کند. موارد زیر در این پنل مورد بررسی قرار می گیرد:
-
گلوکز: منبع اصلی انرژی سلولهای بدن؛ برای استفاده بدن باید یک منبع ثابت وجود داشته باشد و سطح نسبتاً پایدار گلوکز باید در خون حفظ شود.
-
کلسیم: یکی از مهمترین مواد معدنی در بدن است. این ماده برای عملکرد صحیح عضلات، اعصاب و قلب ضروری است و در لخته شدن خون و تشکیل استخوان ها لازم است.
-
آلبومین: پروتئین کوچکی است که توسط کبد ساخته می شود و حدود 60٪ پروتئین کل خون را تشکیل می دهد.
-
پروتئین تام: آلبومین و همچنین سایر پروتئین های موجود در خون را اندازه گیری می کند. پروتئین ها عناصر مهم سازنده کلیه سلول ها و بافت ها هستند و برای رشد و سلامت بدن ضروری هستند.
-
سدیم: برای عملکرد طبیعی بدن، از جمله عملکرد عصب و عضله، حیاتی است.
-
پتاسیم: برای متابولیسم سلول و عملکرد عضلات حیاتی است و به انتقال پیام بین اعصاب و عضلات کمک می کند.
-
بی کربنات (Total CO2): به حفظ تعادل اسید و باز بدن (pH) کمک می کند.
-
کلرید: به تنظیم میزان مایعات در بدن و حفظ تعادل اسید و باز کمک می کند.
-
نیتروژن اوره خون (BUN): ماده زائدی که توسط کلیه از خون فیلتر می شود. با کاهش عملکرد کلیه، سطح BUN افزایش می یابد.
-
کراتینین: ماده زائد تولید شده در عضلات است که توسط کلیه ها از خون فیلتر می شود، بنابراین سطح خونی کراتینین به خوبی نشان می دهد که کلیه ها به خوبی کار می کنند.
-
آلکالن فسفاتاز (ALP): آنزیمی که در استخوان، کبد و سایر بافت ها وجود دارد. افزایش میزان ALP در خون معمولاً به علت بیماری کبد یا اختلالات استخوانی ایجاد می شود.
-
آلانین آمینو ترانسفراز (ALT, SGPT ): آنزیمی که بیشتر در سلولهای کبد و کلیه یافت می شود. یک آزمایش مفید برای تشخیص آسیب کبدی است.
-
آسپارتات آمینو ترانسفراز (AST, SGOT): آنزیمی که به ویژه در سلولهای قلب و کبد یافت می شود. همچنین یک آزمایش مفید برای تشخیص آسیب کبدی است.
-
بیلی روبین: یک رنگدانه زرد نارنجی، ماده زائدی که عمدتا توسط تجزیه طبیعی هم (Hem) تولید می شود. هِم جز a هموگلوبین است که در گلبول های قرمز خون (RBC) یافت می شود. بیلی روبین در نهایت توسط کبد پردازش می شود تا بتوان آن را از بدن خارج کرد.
چه زمانی پنل متابولیک جامع CMP درخواست داده می شود؟
پنل CMP ممکن است زمانی که شخص یک معاینه روتین پزشکی دارد درخواست داده شود. این پنل اغلب به عنوان بخشی از معاینه پزشکی هنگام بیماری، بیمار بستری در بیمارستان یا بخش اورژانس درخواست داده شود. در صورت داشتن یک بیماری مداوم یا طولانی مدت که تحت کنترل است یا هنگامی که بیمار داروی خاصی مصرف می کند و ممکن است عملکرد کبد یا کلیه را تحت تأثیر قرار دهد، CMP به طور منظم درخواست داده می شود.
از پنل CMP به عنوان ابزاری گسترده برای غربالگری سلامت اعضای بدن و بررسی شرایطی مانند دیابت، بیماری کبد و بیماری های کلیوی استفاده می شود. همچنین ممکن است درخواست CMP برای کنترل شرایط شناخته شده مانند فشار خون بالا و مونیتورینگ درمان با داروهای خاص که ممکن است بر عملکرد کلیه یا کبد تأثیر بگذارد، باشد. اگر پزشک خواستار نظارت بر دو یا چند تست از CMP باشد، ممکن است کل CMP را درخواست دهد زیرا اطلاعات بیشتری را در اختیار او قرار می دهد.
نتایج پنل CMP نشان دهنده چه چیزهایی است؟
پزشک نتایج آزمایشاتی که بخشی از پنل CMP هستند را معمولاً با هم ارزیابی می کنند تا به دنبال الگوهای نتایج باشند. نتیجه یک آزمایش غیرطبیعی منفرد ممکن است معنای متفاوت از غیرطبیعی بودن چندین نتیجه آزمایش داشته باشد. به عنوان مثال، نتیجه بالا فقط در یکی از آزمایش های آنزیم کبد پیامدهای متفاوتی نسبت به نتایج بالای چندین آزمایش آنزیم کبدی دارد.
گاهی اوقات، به ویژه در بیماران بستری، ممکن است چندین بار CMP، که اغلب در روزهای مختلف انجام می شوند، ارزیابی شوند تا بینشی در مورد وضعیت زمینه ای و پاسخ به درمان داشته باشند. نتایجی که برای هر یک از آزمایشات CMP خارج از محدوده مرجع باشد، می تواند به دلیل شرایط مختلف باشد.
آیا این تست ها همیشه به صورت پنل درخواست داده می شوند؟
خیر. هر یک از این تست ها ممکن است به صورت جداگانه درخواست داده شود. با این حال، اگر پزشک علاقه مند به دنبال کردن دو یا چند تست از CMP فردی است، ممکن است کل CMP را درخواست دهد زیرا اطلاعات بیشتری به او ارائه می دهد. متناوباً، یک پزشک ممکن است هنگام نظارت بر شرایط خاص، آزمایشات تک تست را درخواست دهد.
اگر یکی از نتایج حاصل از پنل جامع متابولیک خارج از محدوده باشد این به چه معنایی است؟
نتایج CMP در چارچوب آزمایشات دیگری که انجام گرفته و همچنین سایر فاکتورها مانند سابقه بالینی توسط پزشک تفسیر می شود. یک نتیجه واحد که کمی بالا یا پایین باشد ممکن است دارای اهمیت پزشکی باشد یا نباشد.
دلایل مختلفی وجود دارد که ممکن است نتیجه آزمایش در روزهای مختلف متفاوت باشد و ممکن است از یک محدوده مرجع تعیین شده خارج شود این دلایل عبارتند از:
1) تنوع بیولوژیکی (نتایج متفاوت در یک شخص در زمان های مختلف)
اگر پزشک در چندین زمان مختلف آزمایش مشابهی را روی بیمار انجام دهد، احتمال اینکه یک نتیجه خارج از محدوده مرجع باشد حتی اگر بیمار از سلامتی خوبی برخوردار باشد، دور از انتظار نیست. به دلایل بیولوژیکی، مقادیر نتایج ممکن است روز به روز متفاوت باشد.
2) تنوع فردی(Individual variability، تفاوت در نتایج بین افراد مختلف)
دامنه مراجع معمولاً با جمع آوری نتایج از جمعیت زیادی و تعیین میانگین مورد انتظار از داده ها و اختلاف آن از میانگین (انحراف معیار) تعیین می شود. افرادی وجود دارند که سالم هستند اما نتایج آزمایشات آنها، که برای آنها طبیعی است، همیشه در محدوده مورد انتظار کل جمعیت نیستند.
بنابراین، مقدار آزمایشی که خارج از محدوده مرجع تعیین شده توسط آزمایشگاه باشد، ممکن است معنادار نباشد. به طور کلی، این مورد زمانی است که مقدار آزمون فقط کمی بیشتر یا کمتر از محدوده مرجع است و به همین دلیل پزشک ممکن است یک آزمایش را بر روی شخص تکرار کند و به نتایج مربوط به زمان های قبلی که بیمار همان آزمایش را انجام داده، بررسی کند و بر اساس نتایج تکرار خود بیمار تصمیم گیری نماید.
با این حال، نتیجه ای در خارج از محدوده ممکن است مشکلی را نشان دهد و تحقیقات بیشتری را الزام کند. پزشکان نتایج آزمایشات را در زمینه سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و سایر عوامل مرتبط ارزیابی می کنند تا مشخص کنند آیا نتیجه ای که خارج از محدوده مرجع است معنای قابل توجهی برای سلامتی بیمار دارد یا خیر.
