هپاتیت خودایمن (Autoimmune hepatitis,AHI)

• بیش تر هپاتیت لوپوئید و هپاتیت مزمن فعال خوانده می شود.

• ممکن است در هر سنی رخ دهد اما بیشتر در زنان جوان و میانسال (بیش از 75% موارد) مشاهده می شود.

• در اروپای غربی شیوع AHI، 2 مورد در هر 100 هزار نفر گزارش شده است.

• یافته های بیوشیمیایی شامل افزایش بیلی روبین خون ، آنزیم های کبد و ایمونوگلوبولین های سرم می باشند.

• یافته های سرولوژیک شامل ردیابی اتوآنتی بادی های اختصاصی در گردش خون می باشند.

• تغییرات بافت شناسی شامل نکروز سلول های پارانشیمی کبد و ارتشاح لنفوسیت ها و پلاسماسل هاست.

• در صورت عدم درمان، بیماری به سرعت به سمت سروز کبد پیش می رود. هر چند با درمان های سرکوب کننده ایمنی، پیش آگهی بیماری مطلوب است و این در صورت تشخیص به موقع و صحیح بیماری ممکن خواهد بود.

• افتراق AHI از هپاتیت ویروسی، مهم ترین جنبه تشخیص بیماری به حساب می آید و این مهم با تایید حضور اتوآنتی بادی های اختصاصی در گردش میسر می شود.

 

تشخیص هپاتیت خودایمن

اتوآنتی بادی های در گردش، نقش اساسی در تشخیص و افتراق AHI دارند. این آنتی بادی ها در عمده بیماران یافت می شوند، هر چند ارتباط مشخصی بین شدت و پیش آگهی بیماری و تیتر آنتی بادی وجود ندارد. اتوآنتی بادی هایی که با AHI مرتبط هستند در جدول آورده شده است.

از بین این آنتی بادی ها، اتوآنتی بادی های ضد SLA/LP ، دارای بیشترین ارزش تشخیصی برای AHI  می باشند. این اتوآنتی بادی ها هم به تنهایی و هم همراه با سایر اتوآنتی بادی ها قابل ردیابی هستند. هر چند شیوع این آنتی بادی ها در مبتلایان تنها 10 تا 30 % است، اما ارزش پیش بینی (predictive value) تقریباً 100% است، به عبارتی یافتن این آنتی بادی ها در سرم بیماران، تشخیص قطعی AHI را مطرح می نماید. علاوه بر این، غلظت های بالای اتوآنتی بادی های ضد عضله صاف (ASMA) نیز AHI را قطعی می کند. یک بخش از این آنتی بادی ها بر علیه اپی توپ های پروتئین F.actin تولید می شوند که تنها در مقاطع بافتی و با استفاده از تکنیک ایمونوفلورسنس یا ایمونوهیستوشیمی قابل ردیابی می باشند. برخلاف سایر آنتی بادی های ASMA ، آنتی بادی های ضد F.actin یک مارکر بسیار اختصاصی برای هپاتیت خودایمن نوع 1 (AHI-1) محسوب می شوند. اخیرا با استفاده از سلول های VSM 47 (vascular smooth muscle) در تکنیک ایمونوفلورسنس، به سادگی می توان حضور آنتی بادی های ضد F.actin  و در نتیجه AHI-1 را تشخیص داد.

 

سیروز اولیه کبد (Primary biliary cirrhosis, PBC)

• یک بیماری التهابی مزمن مجاری صفراوی با سبب شناسی ناشناخته است.

• معمولاً در خانم ها (90% موارد) و بیشتر در سنین 40 تا 60 سالگی مشاهده می شود.

• تخمین زده می شود از هر یک میلیون نفر ، 15 نفر در سرتاسر دنیا مبتلا باشند.

• بیماری غالباً خوش خیم و همراه با علایم عمومی و غیراختصاصی همچون خارش، خستگی و درد سمت راست و بالاس شکم می باشد. معمولاً یک یرقان انسدادی پس از یک دوره متغیر مشاهده می شود.

•  ارتشاح لنفوسیتی در اطراف مجاری صفراوی کوچک (bile canaliculi) و کلستاز مشخصه ویژه بیماری است. در ادامه یک کلانژیت مزمن گرانولومایی (granulating pericholangitis) رخ می دهد که به تدریج به سمت تخریب مجاری صفراوی کوچک و متوسط و نهایتاً فیبروز این مجاری منتهی می شود. در صورت ادامه این روند و عدم درمان، سروز کبد محتمل است.

• افزایش لیپیدهای سرم، یافته بالینی مهم برای PBC محسوب می شود.

• علاوه بر کبد، احتمال درگیر شدن سایر ارگان های اگزوکرین به ویژه غدد بزاقی و پانکراس نیز وجود دارد.

 

تشخیص PBC

تشخیص بیماری شامل آزمایش های عملکرد کبد، لیپیدهای سرم و سنجش اتوآنتی بادی هاست. PBC را می بایست از سایر بیماری های التهابی مزمن کبد همچون هپاتیت ویروسی، هپاتیت خودایمن و کلانژیت اسکلروزان افتراق داد.

شاخص ترین آنتی بادی در PBC، آنتی بادی های ضد میتوکندری (AMA) هستند که مهمترین آنها، Anti-M2  می باشد که حساس ترین و اختصاصی ترین مارکر تشخیصی PBC به شمار می آید و در 94% مبتلایان یافت می شوند. تیتر بالای Anti-M2 ، شاخصی ارزشمند در تشخیص و پیش آگهی بیماری است.

در کنار AMA، آنتی بادی های ضد هسته و سیتوپلاسم (ANAs) نیز در یک سوم از موارد PBC  یافت می شوند. اتوآنتی بادی های اصلی در این مورد عبارتند از:

• Anti-PML

• Anti-SP 100

• Anti-gp120

• Anti-p62

 

تشخیص و افتراق بیماری های خودایمن کبد و سیستم صفراوی با پیشرفته ترین روش های ایمونولوژی

• تکنیک ایمونوفلورسنس غیرمستقیم (IIFT)

• تکنیک الایزا (ELISA)

• تکنیک ایمونوبلات (IMMUNO-BLOT)