سیستم کمپلمان

پروتئین های محلول و گلیکوپروتئین هایی که سیستم کمپلمان را تشکیل می­دهند، اساساً توسط سلول های کبدی ساخته می شوند. هر چند که مقادیر قابل توجهی نیز توسط مونوسیت های خون، ماکروفاژهای بافتی و سلول های اپیتلیال مجاری گوارشی و تناسلی تولید می­گردند. حدود 25 نوع پروتئین مختلف در سیستم کمپلمان شناخته شده است. 15% از پروتئین­های پلاسما را کمپلمان تشکیل می دهد. پروتئین­های کمپلمان به 2 دسته تقسیم می شوند:

1- دسته ای که در ابتدا غیرفعال اند و پس از فعال شدن وظیفه خود را انجام می دهند.

2- پروتئینهایی که نقش کنترل و بازدارندگی فعالیت کمپلمان را به عهده دارند.

نام گذاری پروتئین­های کمپلمان به صورت حرف بزرگ C می باشد به همراه شماره مثل  C1,C2 و C9 و یا اینکه به صورت کلمه فاکتور همراه با حروف لاتین مثل فاکتورB ، فاکتورH  و یا اصطلاحی که بکار برده می­شود مثل  P,properdin  و یا براساس عمل و وظیفه ای که انجام می دهند مثل C1 inactive یا C1 inhibitor نام گذاری می کنند.

بررسی سیستم کمپلمان جهت موارد زیر کار برد دارد:

• کمک به تشخیص علت عفونت­های میکروبی (مانند استرپتوکوک پنومونیه، Neisseria meningitides، Neisseria gonorrhea) آنژیوادما یا التهاب.

• کمک به تشخیص و نظارت بر فعالیت و درمان بیماری های خود ایمنی حاد یا مزمن مانند لوپوس اریتماتیک سیستمیک (SLE) و آرتریت روماتوئید.

• نظارت بر بیماری ها و شرایط مرتبط با سیستم ایمنی مانند گلومرولونفریت (اختلال کلیوی)، بیماری سرم (serum sickness) و واسکولیت.

چه زمانی این تست از سوی پزشک درخواست می شود؟

این تست زمانی که فرد دارای التهاب یا ادم ناشناخته یا نشانه های اختلال خودایمنی مانند SLE است درخواست داده می شود. همچنین ممکن است زمانی که پزشک متخصص معتقد است که فرد ممکن است یک وضعیت مرتبط با اختلالات سیستم ایمنی داشته باشد و بخواهد وضعیت سیستم کمپلمان فرد را بررسی کند، درخواست می­شود.زمانی که فعالیت کلی سیستم کمپلمان بالا باشد(CH50 یا CH100) برای مشخص شدن اینکه کدام جزء فعالیت بالاتری دارد درخواست گردد.

معمولا در ارتباط با سیستم کمپلمان میزان C3 و C4 مورد بررسی قرار می­گیرد و مهار کننده C1 زمانیکه سایر موارد به طور طبیعی باشند درخواست می­گردد. C3 و C4 اغلب با یکدیگر درخواست می شوند چراکه نسبت و ارتباط آنها مهم می باشد. زمانیکه پزشک متخصص یک وضعیت بدخیمی تشخیص دهد که در آن ممکن است وضعیت سیستم کمپلمان تغییر کند و یا جهت مونیتورینگ درمان این تست­ها را درخواست می­دهد.

 نتایج این تست نشان دهنده چیست؟

سطح سیستم کمپلمان ممکن است به دلیل بیماری و یا کمبود ارثی کاهش یابد. کمبود وراثتی در یکی از پروتئین های سیستم کمپلمان معمولا منجر به فراوانی عفونت های میکروبی در شخص می شود و کاهش سطح پروتئین های سیستم کمپلمان نیز با افزایش خطر ابتلا به بیماری­های خود ایمنی همراه است.  C3 و   C4 هر دو به طور معمول در SLE کاهش پیدا می کنند، در حالی که C3 به تنهایی به علت سپتی سمی و عفونت های ناشی از قارچ ها یا انگل ها مانند مالاریا کاهش می یابد. اگر کمبود ناشی از یک وضعیت حاد یا مزمن به علت ابتلاء به بیماری باشد، سطح کمپلمان معمولاً به حالت طبیعی بازگردانده می­شود.

کاهش فعالیت اجزاء سیستم کمپلمان ممکن است به علت موارد زیر باشد:

• عفونتهای میکروبی

• بیماری های خود ایمنی، از جمله SLE و آرتریت روماتوئید

• آنژیوادم ارثی

• آنژیوادم اکتسابی

• انواع مختلف بیماری کلیوی، از جمله گلومرولونفریت، نفریت لوپوس، نفریت غشایی، نفروپاتی IgA و همچنین رد پیوند کلیه

• سیروز

• هپاتیت

• سوء تغذیه

• سپتی سمی، شوک

• بیماری سرم (بیماری پیچیده ایمنی)

سطوح پروتئین ­های سیستم کمپلمان معمولا همراه با پروتئین های غیر مرتبط دیگر مانند CRP، در طول التهاب حاد یا مزمن افزایش می­یابد و پس از برطرف شدن التهاب به حالت طبیعی باز می گردند.

افزایش فعالیت اجزاء سیستم کمپلمان ممکن است به علت موارد زیر باشد:

• سرطان (لوسمی، لنفوم هوچکین، سارکوم)

• اولسرا کولیت

• تیروئیدیت

• انفارکتوس حاد قلب

•  سارکوئیدوز

•  آرتریت روماتوئید

چند نکته در ارتباط با سیستم کمپلمان

• سیستم کمپلمان از گروهی از پروتئین های سرمی که بسیاری از آنها به شکل غیر فعال وجود دارند، تشکیل شده است.

• فعال سازی کمپلمان توسط مسیرهای کلاسیک، آلترناتیو و یا لکتین صورت می گیرد  و هر کدام از آنها به طور متفاوتی آغاز می گردند.

• علاوه بر نقش کلیدی کمپلمان در لیز سلولی، سیستم کمپلمان اپسونیزاسیون باکتری ها،  فعال سازی التهاب و پاکسازی مجموعه های ایمنی را نیز میانجی گری می کند.

• میانکنش پروتئین های کمپلمان و قطعات پروتئینی با پذیرنده های روی سلول های  ایمنی، هر دو پاسخ ایمنی ذاتی و اکتسابی را کنترل می کند.

• بدلیل توانایی آسیب رسانی سیستم کمپلمان به ارگانیسم میزبان، سیستم کمپلمان به مکانیسم های تنظیم کننده فعال و غیر فعال نیاز دارد.

• محدوده پیامد بالینی ناشی از نقایص مادر زادی کمپلمان، از افزایش استعداد ابتلا به  عفونت تا صدمه بافتی ناشی از مجموعه های ایمنی متغیر می باشد.

منابع:

Zaahira Gani, Cambridge. Complement System, 2011, SYSTEMS & PROCESSES.

Sahu, A. & Lambris, J. D. (2001). Structure and biology of complement protein C3, a connecting link between innate and acquired immunity. Immunological Reviews 180,35–48.