وظیفه کبد بررسی هر غذایی که می‌خوریم و هر نوشیدنی که می‌نوشیم برای تصفیه مواد خطرناک است. اگر میزان زیادی چربی در کبد وجود داشته باشد، این فرآیند دچار مشکل می‌شود. در بعضی از مواقع کبد چرب باعث التهاب و یا زخم های کبدی می‌شود. در شدیدترین حالت کبد چرب فرد دچار نارسایی کبدی می‌شود کبد چرب بیماری معمولی است و 10 تا 20 درصد افراد در ابالات متحده دچار این بیماری می‌باشند. اکثر موارد کبد چرب در سنین بین 50 تا 60 سال تشخیص داده می‌شود. زمانیکه کبد چرب بدلیل سایر مشکلات رخ می‌دهد، خطرناک بوده و باید به موقع برای درمان اقدام کرد.

انواع کبد چرب

کبد چرب به سه دسته کلی، کبد چرب غیرالکلی، کبد چرب الکلی و کبد چرب حاد بارداری تقسیم می‌شود

.

کبد چرب غیرالکلیNon alcoholic fatiy liver))

این بیماری زمانی رخ می‌دهد، که کبد در شکستن چربی ها دچار مشکل می‌شود و با جمع شدن چربی در بافت‌های کبد، فرد دچار کبد چرب می‌گردد. این بیماری با مصرف الکل مرتبط نبوده و زمانی مشخص می‌شود که 10 درصد و یا بیشتر وزن کبد حاوی چربی باشد. این بیماری خود نیز به چند دسته تقسیم شده و در شدیدترین مراحل باعث سیروز کبدی و یا زخم و سپس نارسایی کبدی می‌گردد.

کبد چرب الکلی (alcoholic fatiy liver)

این بیماری جزء اولین مرحله‌های بیماری های کبدی مربوط به الکل است. کبد با مصرف زیاد الکل صدمه دیده و قادر به شکستن چربی ها نیست. اگر فرد از مصرف الکل خودداری نماید، این نوع کبدچرب کم کم درمان می‌گردد، اما در صورت ادامه به مصرف الکل فرد ممکن است دچار سیروز کبدی گردد.

کبد چرب بارداری

هرچند این نوع از کبد چرب خیلی نادر بوده، با اینحال جمع شدن چربی در هنگام بارداری می‌تواند خطراتی جدی هم برای مادر و هم برای جنین داشته باشد. این بیماری می‌تواند باعث نارسایی کبدی، نارسایی کلیه، عفونت شدید و یا خونریزی شود. هرچند دلیل این بیماری کاملا شناخته نشده اما دانشمندان معتقدند این بیماری با هورمون های این دوران در ارتباط است. علایم این بیماری در سه ماه سوم رخ داده و شامل حالت تهوع، استفراغ، درد در قسمت بالایی سمت راست شکم، زردی و کسالت عمومی گردد. زنان باردار باید آزمایش های لازم را برای اطلاع از این بیماری انجام دهند، اکثر زنان پس از زایمان شروع به بهبود می‌نمایند.

از آنجایی که این بیماری سیرپیش رونده دارد می‌تواند در مراحله اولیه بدون علامت باشد که با پیشرفت بیماری و درگیری بیشتر کبد تأثیرات منفی برعملکرد کبد بصورت احساس ضعف خستگی و کاهش وزن بروز می‌کند. در 30 درصد موارد افراد مبتلا به کبد چرب  دچار التهاب دربافت کبد(NASH)(NON ALCOHOLIC Steatohepatits)می‌شوند که 15درصد از این افراد دچار سیروز کبدی(sirros) شده و منجر به از کار افتادن کبد می‌شود

.

اختلاف کبد چرب غیر الکلی و استئاتوهپاتیتیس ( NASH )

تفاوت اصلی وجود التهاب و آسیب به سلول های کبدی در NASH است در هر دو مقدار چربی کبد افزایش یافته است اگر چه در 30 % کسانیکه کبد چرب غیر الکلی دارند 10 درصد مبتلا به NASH هستند تقریباً 30 درصد از افراد دارای بیماری کبد چرب غیر الکلی ( NAFLD ) مبتلا به NASH هستند.بیماری کبد چرب غیر الکلی در حال حاضر شایعترین علت بیماری مزمن کبدی در ایالات متحده آمریکا است تجمع چربی در کبد سبب التهاب کبد می شود که استئاتوهپاتیت غیر الکلی نامیده می شود. ولی بسیاری از مردم تجمع چربی در کبد دارند ( کبد چرب غیر الکلی ) ولی هیچگونه عوارض و مشکلاتی هم ندارند ولی در برخی از افراد چربی باعث التهاب کبد می شود و استئاتوهپاتیت غیر الکلی ایجاد می شود NASH می تواند به حالت بدتری مانند زخم کبد تبدیل شود که منجر به سیروز می شود در سیروز سلول های کبدی توسط بافت اسکار جایگزین می شود کبد نمی تواند کار کند و ممکن است به نارسایی کبد، سرطان کبد و مرگ مرتبط شود  ولی این بیماری همیشه به حالت بدتر تبدیل نمی شود کارشناسان هنوز علت التهاب را نمی دانند ولی ممکن است بعضی عوامل محیطی باعث بدتر شدن شود عواملی که سبب کبد چرب و آسیب کبدی می شود عبارت از ( چاقی، دیابت نوع دو، کلسترول بالا، تری گلیسرید بالا و سندرم متابولیک ) می باشد. سایر علل بیماری کبد چرب مانند ( داروها، هپاتیت ویروسی، بیماری کبد اتوایمیون، کاهش وزن سریع و سوءتغذیه) مطالعات اخیر نشان داده است که رشد بیش از حد باکتری در روده کوچک و دیگر تغییرات در روده ممکن است با بیماری کبد چرب غیر الکلی همراه باشد. اکثر افرادی که کبد چرب دارند سن بالای 40 – 50 سال دارند و یک یا چند مشکل بالا را هم داشته اند.

علایم کبد چرب چیست؟

کبد چرب معمولا یک بیماری خاموش است و بخصوص در مراحل اولیه نشانه‌ای ندارد. زمانیکه بیماری پیشرفت کند، می‌تواند باعث علایم مبهمی همچون:

1-خستگی

2-کاهش وزن و یا کاهش اشتها

3-ضعف

4-تهوع

5-گیجی، مشکل در تصمیم گیری و یا تمرکز

سایر نشانه هایی که ممکن است احساس شود شامل:

1-درد در مرکز و یا سمت راست قسمت بالایی شکم

2-بزرگ شدن کبد

در صورتیکه فرد دچار سیروز کبدی هم شود، علایم زیر ممکن است رخ دهند:

1-احتباس مایعات

2-کاهش ماهیچه ها

3-خونریزی داخلی

4-زردی پوت و چشم ها

5-نارسایی کبدی

دلایل ابتلا به کبد چرب چیست؟

یکی از شایع ترین دلایل ابتلا به کبد چرب اعتیاد به الکل می‌باشد. بعضی از داروهای خاص و اختلالات متابولیک نیز یکی دیگر از این دلایل هستند. در بیشتر مواردیکه فرد الکلی نیست، پزشکان دلیل قطعی برای ابتلا به کبد چرب را نمی‌دانند، اما موارد زیر می‌تواند باعث کبد چرب و یا افزایش خطر ابتلا به آن شوند، این عوامل شامل:

1-چاقی

2-دیابت نوع 2

3-فشار خون بالا

4-مصرف داروهایی همچون آسپرین، داروهای استروئیدی، تاموکسیفن و تتراسیکلین

5-باداری

6-مسمومیت

7-ویروس ها (ویروس هپاتیت A و سایر ویروس ها)

8-سوءتغذیه

9-کلسترول خون بالا

10-سندرم تخمدان پلی کیستیک

11-کم کاری تیروئید  (hypothyroidism)

12-جراحی بای پس معده

درمان کبد چرب چگونه است؟

هیچ درمانی برای کبد چرب وجود ندارد ولی می توان بدتر شدن آسیب های کبدی را محدود کرد.با داشتن یک رژیم غذایی متعادل و افزایش فعالیت بدنی ( 30 دقیقه روزانه ) و با محدود کردن رژیم های غذایی غنی از غذاهای تصفیه شده و کربوهیدرات های با هضم سریع مانند ( نان، بلغور، برنج، سیب زمینی، ذرت و کنترل قند در نوشیدنی های ورزشی و آب میوه های شیرین ) وزنتان را کاهش دهید و به یک وزن سالم رسید. ولی کاهش وزن بیشتر از ./5 – 1 پوند در هفته نباشد از دست دادن سریع وزن با ( رژیم غذایی، دارو یا جراحی ) منجر به افزایش التهاب و زخم کبد می شود.از مصرف داروهای غیر ضروری مانند ( تاموکسیفن، متوترکسات و ... ) اجتناب کنید زیرا روند بیماری را بدتر می کند. آنتی اکسیدان ها و دارو های جدیدتر دیابت مانند ( ویتامین E ، سلنیوم، Btaine، Rsiglitazone، pioglitazone ) در درمان بیماری کبد چرب تاثیر داشته است.

توجه داشته باشید که مصرف ویتامین ها و مواد معدنی می تواند برای سلامتی مشکلاتی ایجاد کند بهترین راه دریافت ویتامین ها از طریق مواد غذایی استپیوگلیتازون و رزی گلیتازون داروهایی هستند که در درمان دیابت استفاده می شوند زیرا آنها حساسیت به انسولین را افزایش می دهند این داروها چربی و آسیب های کبدی را کاهش می دهند پیوگلیتازون ممکن است زخم های  ناشی از التهاب در NASH را کاهش می دهد ولی با مصرف این داروها دو مشکل کاهش وزن و دیگری افزایش حملات قلبی وجود دارد. لذا مصرف دراز مدت توصیه نمی شوداز آنتی اکسیدان هایی مانند ویتامین E در درمان NASH استفاده می شود .اسید های چرب امگا 3 در کاهش چربی کبد موثر است و حوادث قلبی عروقی و مرگ ومیر را کاهش می دهد لذا اسید چرب امگا 3 ممکن است درمان مناسب برای بیماران مبتلا به NAFLD و سندرم متابولیک باشد.اگر چه داروهای کاهنده چربی به طور خاص استاتین ها و مصرف ezetimibe  برای درمان چربی خون غیر طبیعی مرتبط با سندر متابولیک بکار می رود در کبد چرب غیر الکلی نیز استفاده می شود.سطح کلسترول تام را کاهش دهید.اسید ursodeoxycholic در بیماری کبد چرب غیر الکلی مورد مطالعه قرار گرفته است اما به دلیل سمیت در دوزهای بسیار بالا رها شده است.دیابت را کنترل کنید.به طور منظم ورزش کنید.از مصرف الکل اجتناب کنید.در خوردن دارو با پزشک یا داروساز مشورت کنید ممکن است دارو سبب آسیب کبد شود.در سیروز شدید کبد پیوند کبد مورد نیاز است.

آزمایش ها و تست هایی که برای مشخص کردن ابتلا به کبد چرب استفاده می‌شوند، شامل:

1-آزمایش خون، که شامل تست عملکرد آنزیم های کبدی می‌شود.

2-تصویر برداری، که از طریق روش های مختلف همچون CT اسکن و اولتراسوند و یا ام آر ای (MRI) انجام می‌شود.

3-آزمایش بافت های کبدی، که با یک سوزن کوچک بخش کوچکی از کبد برای انجام آزمایش برای تشخیص ابتلا به کبد چرب برداشته می‌شود

.

آزمایش آنزیم های کبدی در آزمایش خون، التهاب و آسیب کبد و همچنین عملکرد کبد را مشخص می کند. آنزیم های کبدی شامل ALT، AST، آلکالین فسفاتاز است. آزمایش عملکرد کبد شامل: PT، INR، آلبومین و بیلی روبین می باشد.

آزمایش آنزیم کبدی

آزمایش AST , ALT

کبد، خون را تصفیه می کند و فرایندهای خونی را انجام می دهد. کبد مسئول سوخت‌وساز مواد غذایی، سم زدایی، سازنده فاکتورهای انعقاد خون و بسیاری از عملکردهای حیاتی می باشد.

سلول های کبد حاوی پروتئین هایی به نام آنزیم می باشند که واکنش های شیمیایی را انجام می دهند. هنگامی که سلول های کبد آسیب می بینند، آنزیم های درون سلولی به خون می ریزند که می توان با آزمایش خون، میزان این آنزیم ها را اندازه گیری کرد.دو آنزیم اصلی کبد عبارتند از: آنزیم ALT که فقط در کبد است و آنزیم AST که در عضلات و دیگر بافت های نزدیک کبد نیز یافت می شود.اگر این دو آنزیم با هم در خون وجود داشته باشند، می توان دریافت که کبد دچار آسیب شده است.

آزمایش آلکالین فسفاتاز 5 نوکلئوتیاداز و گاما گلوتامیل ترانس پتیتاز ( GGT)

.یکی دیگر از وظایف کبد، تولید صفرا می باشد که به هضم چربی ها کمک می کند.صفرای ساخته شده در کبد، در کیسه صفرا ذخیره می شود. کیسه صفرا در زیر کبد قرار دارد.هنگامی که جریان صفرا کم شود و یا مجرای صفرا بسته شود، آنزیم های خاصی در کبد زیاد می شوند. این آنزیم ها عبارتند از: آلکالین فسفاتاز، 5 نوکلئوتیاداز و گاما گلوتامیل ترانس پتیتاز ( GGT).

 اگر مقدار این آنزیم ها در خون بالا باشد، مشکل در جریان صفراوی می باشد.مشکل جریان صفراوی می تواند به علت مشکل کبدی، مشکل کیسه صفرا و یا مجاری کبد و کیسه صفراوی باشد.

آزمایش PT و INR

کبد پروتئین های ضروری برای لخته شدن خون (فاکتورهای انعقاد خون) را می سازد. این پروتئین ها عبارتند از:

زمان پروترومبین (PT) : زمانی که برای ایجاد لخته شدن خون لازم است. اگر مقدار فاکتورهای انعقاد خون کم باشد، زمان پروترومبین طولانی می شود.

سنجش طبیعی بین المللی (INR) : یک آزمایش نیست، اما روش استانداردی است برای همه آزمایشات. در افراد مبتلا به بیماری کبدی شدید از آنجا که کبد نمی تواند به مقدار کافی فاکتورهای انعقادی را بسازد، PT و INR زیاد می شود.

PTگاهی با PTT (زمان ترومبوپلاستین جزئی) اندازه گیری می شود و نشاندهنده عملکرد کبد نیست.اگر PT و یا PTT بالا باشد، مشکلات خونریزی و یا لخته شدن خون ممکن است وجود داشته باشد.

آزمایش آلبومین

آلبومین یکی از پروتئین های اصلی خون است. کبد آلبومین را می سازد و افراد دارای بیماری مزمن و شدید کبدی، مقدار آلبومین کمی دارند.مقدار آلبومین در بیماری های مختلف ممکن است افت کند، بنابراین نمی توان کمبود این پروتئین را فقط در اثر بیماری کبد دانست.

آزمایش  بیلی روبین

هنگامی که گلبول های قرمز خون تجزیه می شوند، بیلی روبین بوجود می آید. کبد بیلی روبین را از طریق مدفوع دفع می کند. بیلی روبین در صفرا حل می شود.در افرادی که دارای اختلال در جریان صفراوی، بیماری شدید کبدی و بیماری کیسه صفرا هستند، مقدار بیلی روبین زیاد می شود.مقدار زیاد بیلی روبین باعث زردی پوست و سفیدی چشم می شود.اگر مقدار بیلی روبین زیاد شود، می تواند نشاندهنده نوعی کم خونی (آنمی همولیتیک) نیز باشد.

فیبرو تست یک روش غیر تهاجمی جهت تشخیص آسیب و فیبروز کبدی است که در آن الگوریتم پنج بیومارکر موثر بر فیبروز کبد بررسی می شود.آزمایش فیبروتست در 95 تا 99 درصد از موارد قابل به کارگیری است.از فیبرو تست جهت تشخیص اولیه فیبروز در افراد مبتلا به بیماری های زیر استفاده می شود:

1-هپاتیت B مزمن

2-هپاتیت C مزمن

3-هپاتیت C یا B به صورت همزمان با HIV

4-بیماری های الکلی کبدی

5-استئاتوز یا هپاتیت استئاتوز غیر الکلی(دیابت،افزایش وزن،تری گلیسیرین زیاد،کلسترول زیاد،افزایش فشار)

چه پارامترها وتست هایی در محاسبات میزان فیبروز کبد موثر هست

در آزمایش فیبروتست،الگوریتم پنج پارامتر و بیومارکر فیبروزی در سرم خون ، بسته به جنسیت و سن بیمار بررسی می شوند که عبارت اند از:

1-Alpha2-Macroglobulin

2-Haptoglobin

3-Apolipoporotein A1

4-Gamma-glutamyl transferase (GGT)

5-Total Bilirubin

 این آزمایش در 1 تا 5 درصد از موارد زیر غیر قابل استفاده است:

* هپاتیت های حاد A,B,C,D,E و هپاتیت های ناشی از مصرف مواد مخدر

* کلستاز خارج کبدی;سرطان لوزالمعده،سنگ کیسه صفرا

* همولیز شدید (بعضی از دریچه های قلبی)

* سندروم ژیلبرت با بریلیبون در هم آمیخته بالا

* سندروم التهابی حاد (آزمون خون فقط نیاز به تعویق دارد)

مقایسه با دیگر روش ها

فیبرو تست نسبت به نمونه برداری کبدی(biopsy liver) در تعداد زیادی از بیماران مبتلا به هپاتیت C (حدود 4600 نفر) مورد ارزیابی قرار گرفته است.

فیبرو تست با حفظ ارزش های تشخیصی،از نژاد،جنس،ژنوتایپ،عملکرد ویروس،ترانس و یا بیماری های همراه مستقل می باشد.در کشور های پیشرفته روند به کارگیری فیبروتست ، فیبرو اسکن و نمونه برداری به شکل زیر انجام می گیرد: